Το μεγαλύτερο τουριστικό έρεισμα των Χανίων είναι η ενετική μεσαιωνική πόλις.
Oι συνιστώσες της καστροπολιτείας είναι:
• Τα Νεώρια
• Η πρώτη και δεύτερη λιμενολεκάνη
• Τα οχυρωματικά τείχη
• Ο περιμετρικός χάνδακας – τάφρος
• Η οικισμένη πόλη εντός των τειχών
1) Τα Νεώρια
Με αρθρογραφίες και δηλώσεις επωνύμων αναζητούνται και προτείνονται λύσεις αξιοποίησης αυτών.
Οι φωτογραφίες του Γκερόλα στην αρχή του αιώνα δείχνουν τα Νεώρια ορθάνοιχτα χωρίς πόρτες και η θάλασσα του λιμανιού να μπαίνει μέσα σ αυτά.
Οι Χανιώτες με έντονη την ωφελιμιστική αντίληψη μπάζωσαν τα Νεώρια, έκτισαν τις πόρτες τους και τα έκαναν αποθήκες.
Μπάζωσαν και τη θάλασσα μπροστά τους, προς το λιμάνι, σε μια ζώνη πλάτους 7-8 μέτρων για προκυμαία και διακίνηση ανθρώπων και υλικών.
Προτείνω: Να ξεμπαζωθούν και η προκυμαία και τα Νεώρια και να μπαινοβγαίνουν μέσα γαλέρες, τριήρεις και άλλοι τύποι ιστορικών πλεούμενων.
Κάθε Νεώριο θα έχει μια ατομική γυάλινη πόρτα η οποία θα κινείται πάνω κάτω στην είσοδο και μπροστά κάθε Νεώριο θα έχει ένα ατομικό τετράπλευρο στερεωμένο σε 4 κάθετους βιδωτούς άξονες. Αυτά τα ατομικά τετράπλευρα προ της εισόδου των Νεωρίων θα ενοποιούνται οριζόντια και θα φιλιάζουν αρσενικό-θηλυκό και θα σχηματίζεται μια στέρεη επιφάνεια όπως είναι η σημερινή μπαζωμένη προβλήτα.
Το περπάτημα των διακινουμένων ανθρώπων πέρα δώθε και παρατηρητές του εσωτερικού των Νεωρίων θα βαδίζουν και θα στέκεται σταθερά.
Στο έμπα-έβγα των πλοίων στα Νεώρια θα σύρονται το ατομικό τετράπλευρο της προβλήτας και θα ανοίγει η μπουκαπόρτα ή αντιστρόφως για να μπαίνουνε.
2) Η πρώτη και δεύτερη λιμενολεκάνη
Η δεύτερη λιμενολεκάνη θα είναι “υπαίθριος” χώρος αναμονής ο οποίος μαζί με τα “στεγασμένα” Νεώρια θα είναι ένα μουσείο ιστορικών και εμπορικών πλοίων. Τριήρεις, γαλέρες, μπρίκια, ολκάδες.
Η πρώτη λιμενολεκάνη, το αστικό κοσμικό λιμάνι, των εκτελωνισμών και των συναλλαγών άλλοτε θα είναι ένας χώρος επίδειξης. Δηλαδή δύο κωπήλατα ιστορικά πλοία εφορμούντα από την δεύτερη λιμενολεκάνη θα κάνουν μια-δυο κυκλικές διελεύσεις προμεσημβρινές απογευματινές και μετά θα αποχωρούν προς την δεύτερη λιμενολεκάνη.
Οι χιλιάδες θαμώνες και παρατρεχάμενοι του ενετικού λιμανιού θα νιώθουν μεγάλη ικανοποίηση να βλέπουν τις Αθηναϊκές τριήρεις να ναυμαχούν με τα Περσικά ογκώδη πλοία και να καταστρέφονται αυτά στα αβαθή νερά της Σαλαμίνας προ 2500 χιλιάδων ετών. Ακόμα, μακρόστενες ενετικές γαλέρες και άλλα. Πώς ευχαριστιέται ο άνθρωπος να βλέπει ένα ιστορικό γεγονός σε αναπαράσταση.
3) Τα οχυρωματικά τείχη
Τα οχυρωματικά τείχη χερσαίου μήκους 1942 μέτρων διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση στο δυτικό τμήμα, στο δυτικό νότιο ήμισυ μέχρι την οδό Μουσούρων και στο ανατολικό τμήμα σε όλη την ευθεία του μέχρι τον προμαχώνα Σαν Λουκία. Στο ανατολικό νότιο ήμισυ από την Μουσούρων μέχρι τον προμαχώνα Σαν Λουκία, το τείχος είναι γκρεμισμένο μέχρι την επιφάνεια των δρόμων. Φαίνεται ότι τα τείχη είναι ακέραια. Σε όλο το υπάρχον τείχος χρειάζεται αποκατάσταση των φθορών, των πολεμιστριών, των επάλξεων και των προμαχώνων.
4) Ο περιμετρικός χάνδακας – τάφρος
Περιμετρικά των τειχών υπήρχε ένας χάνδακας πλάτους 50 μέτρων και βάθους 10 μέτρων. Το θαλασσινό νερό δεν μπήκε ποτέ μέσα όπως είχε σχεδιαστεί, διότι ο ερχομός των Τούρκων το 1645 ματαίωσε τις τελευταίες εργασίες. Από την οδό Μουσούρων μέχρι τον προμαχώνα Σαν Λουκία η τάφρος, όπως και το γκρεμισμένο τείχος είναι επιχωματωμένη και από πάνω είναι η πλατεία της Αγοράς, μέρος της αυλής του 1ου Γυμνασίου, η οδός Νικηφόρου Φωκά και το παρκινγκ της Ρεγγίνας.
Σε αυτό το επίμαχο τμήμα έχω να προτείνω τις παρακάτω αντιμετωπίσεις:
Να μείνει όπως είναι η τάφρος και το γκρεμισμένο τείχος με θαλασσινό νερό στα δυτικά μέχρι την Μουσούρων και ανατολικά η ευθεία μέχρι το σημερινό θέατρο. Βέβαια οι τεχνικοί του έργου θα θάψουν σωληνώσεις για ανανέωση του θαλασσινού νερού. Τα εξωτερικά χωμάτινα πλευρά θα στηριχθούν με τσιμεντώματα, τα οποία στην Ανατολική τάφρο να είναι με τέτοιο τρόπο ώστε όλο το μήκος, κάπου 60 μέτρα, να αποτελεί δέστρα μικρών καϊκιών, τα οποία να μεταφερθούν εκεί από την ανατολική λιμενολεκάνη, που βρίσκονται τώρα. Το ίδιο προτείνεται και για την Δυτική Τάφρο, για να προσδώσει γραφικότητα. Σε όλο το μήκος της επιχωματωμένης τάφρου Μουσούρων – Σαν Λουκία να γίνει ένα τούνελ 3×3 και να επικοινωνούν οι δύο τάφροι. Το τούνελ ανά μέτρο ξεμπαζώματος να χτίζεται ταυτόχρονα για ασφάλεια. Στις κανονικές τάφρους και στο τούνελ 3×3 που θα τις συνδέει να κυκλοφορούν ενετικές γόνδολες.
5) Η οικισμένη πόλη εντός των τειχών
Η οικισμένη πόλη εντός των ενετικών τειχών με τους στενούς δρόμους – κύριους και δευτερεύοντες, με τις πλατείες, τις κρήνες, τα μέγαρα στην οδό Λιθινών της ενετικής αρχοντοκρατίας και τα ιστορικά κτήρια πάνω στο λόφο Καστέλι έχουν φθορές από το χρόνο, από τους Τούρκους και από τους εγκληματικούς Γερμανικούς βομβαρδισμούς. Πιστεύω ότι όλα τα κτήρια θέλουν αποκατάσταση και στερέωση, όπως χρειάζεται και αισθητικό φρεσκάρισμα με χρώματα.
Για τα ιστορικά κτήρια πάνω στο λόφο Καστέλι, πρέπει να αποβληθεί η κατάληψη ΡΟΖΑ ΝΕΡΑ και να αποτραπεί η επαναμουσουλμανοποίηση αυτών. Μια προσφυγή των τουρκομουσουλμάνων αυθαιρέτων καταληψιών στα ευαίσθητα ευρωπαϊκά δικαστήρια για να αναγνωριστεί το δίκαιο της χρησικτησίας, επικαλούμενοι την πολυετή παραμονή και χρήση αυτών. Προτείνω η αξιοποίηση των ιστορικών κτηρίων αυτών να γίνει στο πλαίσιο της ανάδειξης της μεσαιωνικής πόλης.
Επίλογος
Και τα Νεώρια και το τείχος και η τάφρος σαν ενετικές κατασκευές θεωρούμε ότι είναι αναμφίβολης στερεότητος (εκτός από τους θόλους).
Συναρμολογώντας όλες τις συνιστώσες σε μία λειτουργική και οπτική αρμονία, συνειδητοποιούμε το μεγαλείο ενός ψυχαγο-τουριστικού γίγαντα, που θα κάνει πράγματι μοναδική την πόλη των Χανίων και «βασίλισσα» στην ανατολική Μεσόγειο.
