Τα παιδιά κάθε ηλικίας, από το νηπιαγωγείο έως και το Λύκειο, αποτελούν φυσικούς αποδέκτες της ποιότητας, ως κάτι που τους αφορά και το δικαιούνται.
Το Μουσείο Τυπογραφίας υλοποιεί εδώ και 15 χρόνια εκπαιδευτικά προγράμματα με θέμα την Τυπογραφία και το ευρύτατο φάσμα της. Εκπαιδευτικά προγράμματα που αγαπήθηκαν από παιδιά και εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, οι οποίοι μας τιμούν με τη σταθερή συμμετοχή τους, κάθε μέρα, κάθε χρόνο.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην ειδική έκδοση των “Χ.ν.” αφιερωμένη στο παιδί «Παιδικός Κόσμος»
Τι είναι όμως αυτό που προκαλεί τον ενθουσιασμό, ο οποίος αποτελεί σπίθα για λογής-λογής φλόγες, που ανάβουν όλες ταυτόχρονα, σε όλα ανεξαιρέτως τα παιδιά;
Δύσκολα θα περίμενε κανείς, ότι ένα μουσείο με ιδιόμορφα μηχανήματα και εκδόσεις εκατοντάδων ετών, θα γοήτευαν και θα ενθουσίαζαν τόσο μικρούς, όσο και μεγάλους, ειδικούς και μη. Κι όμως αυτό ακριβώς συμβαίνει, ξανά και ξανά, όπως διαπιστώνουμε με μεγάλη συγκίνηση και ικανοποίηση. Ο ενθουσιασμός των παιδιών κάθε ηλικίας, είναι το εργαλείο μας στο Μουσείο Τυπογραφίας, με το οποίο κάνουμε ένα-ένα τα βήματα, παρέα, σε μια μεγάλη συγκλονιστική βόλτα στη μαγευτική ιστορία της Τυπογραφίας. Έτσι ακριβώς το βιώνουν και τα ίδια τα παιδιά και οι δάσκαλοι και καθηγητές τους, κατά γενική ομολογία.
Η ιστορία της Τυπογραφίας βιώνεται από τους μαθητές, μέσα από πραγματικά παλιά μηχανήματα και την αξέχαστη εμπειρία του τυπώματος με αυτά, στα μικρότερα με παραδοσιακή ανάγνωση παραμυθιού, αλλά και παιχνίδια με γρίφους ανάμεσα στα περίεργα μηχανήματα, τη δημιουργία δικών τους εφημερίδων στο εργαστήρι, στα μεγαλύτερα με τις έντονες συζητήσεις μας στο αμφιθέατρο, για το πόσο κόπο έκανε ο Άνθρωπος ώστε να καταφέρει να μεταδίδεται η πληροφορία μέσω του γραπτού λόγου, μετά μέσω του έντυπου και σήμερα και μέσα από την ψηφιακή οδό.
Παρακολουθούν προσεκτικά το βίντεο με τους σύγχρονους τρόπους εκτύπωσης της εφημερίδας και αντιλαμβάνονται την ιδιαιτερότητα, τη σημασία του εφήμερου και το νόημα της ομαδικής δουλειάς, όταν ο χρόνος είναι περιορισμένος.
Τα παιδιά σκέφτονται, τα γρανάζια του μυαλού γρασάρονται, η ψυχική και πνευματική ανάπτυξη καλπάζει μέσα τους.
Συγκρίνουν, μαθαίνουν, κοιτάζουν, προβληματίζονται, σκέφτονται. Σκέφτονται πολύ. Στο διάλειμμα μεταξύ των δύο σκελών του προγράμματος, μασουλάνε, πηγαινοέρχονται, αλλά ακόμα σκέφτονται τα όσα είδαν ήδη, ενώ ανυπομονούν για τη συνέχεια. Ρωτούν, ρωτούν, ρωτούν. Μετά το πέρας του προγράμματος, βγαίνουν από το μουσείο πάρα πολύ ικανοποιημένα, με τα “τρόπαια” ανά χείρας, εκτυπώσεις από πιεστήρια του 1890, και τις εφημερίδες τους. Υπόσχονται ότι θα ξανάρθουν, θα φέρουν τους γονείς τους, μας αγκαλιάζουν, μας φιλάνε…
Το Μουσείο Τυπογραφίας λοιπόν, ένα από τα καλύτερα μουσεία του είδους παγκοσμίως και το μοναδικό στην Ελλάδα, είναι μια ξεχωριστή περίπτωση, διότι καταφέρνει με άρτια μουσειολογική διαδραστική εμπειρία και εκπαιδευτικά προγράμματα, να αφηγηθεί την ιστορία της θεμελιώδους αυτής τέχνης που άλλαξε τον κόσμο, της Τυπογραφίας. Κάθε παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, ακολουθεί τα βήματα που προτείνουμε και μέσα από αυτά αφυπνίζεται ως προς τα εξής σημαντικότατα θέματα, μέρος της ψυχικής και γενικότερης ανάπτυξής του:
Η δύναμη του Ενός
Ξεκινώντας την αφήγηση μέσα στο μουσείο, η αναφορά στο Γουτεμβέργιο ως τον άνθρωπο που επέμεινε και χρεοκόπησε με την ομάδα του, έως ότου καταφέρει να επινοήσει το καταπληκτικό αυτό τυπογραφικό πιεστήριο το 1455, αλλά και στα μεγαλύτερα παιδιά η αναφορά στον ιδρυτή του μουσείου που από νεαρός, δουλεύοντας σε τυπογραφία άλλων, οραματίστηκε τη δημιουργία του μουσείου αυτού, τονίζουμε στα παιδιά ότι ένας αρκεί για να κάνει τη διαφορά. Τονίζουμε τη δύναμη του Ενός, το καθενός από εμάς, λέγοντας ότι ο καθένας και η καθεμία μας μπορεί να καταφέρει κάτι το μοναδικό. Αμέσως βλέπεις το βλέμα τους να αλλάζει, μας ακούν, το κατανοούν και αρχίζουν να το σκέφτονται…
Σπουδαίο εργαλείο η καλή χρήση της γλώσσας
Τυπώνοντας στο τυπογραφικό πιεστήριο του 1835 και αμέσως μετά ανοίγοντας τα “μαγικά” συρτάρια του πάγκου στοιχειοθεσίας, αρχίζουμε να εξηγούμε για τον κόπο και την συστηματική δουλειά, του να βάζεις δίπλα-δίπλα όλα τα γράμματα, αντίστροφα για να τυπωθούν… Εξηγούμε απλοϊκά “…Για να τυπώσεις τη λέξη μαμά, θα έπρεπε να τοποθετήσεις τα γραμματάκια ως άμαμ…”! Εντυπωσιάζονται, μπερδεύονται, συνειδητοποιούν ότι για να το κάνεις αυτό έπρεπε να ξέρεις καλά τη γλώσσα σου…
Ο Άνθρωπος εξελισσόταν πάντα, αλλά δεν ήταν κάθε φορά απόλυτα έτοιμος για τα επιτεύγματά του
Με την εξήγηση της χρήσης του τυπογραφικού πιεστηρίου Heidelberg, μιλάμε για την ανθρώπινη δίψα για γνώση και εξέλιξη, που ώθησε στην ανάπτυξη της τεχνολογίας μέσω της χρήσης του ηλεκτρισμού και έφερε την πολυπόθητη αυτοματοποίηση, συνεπώς όμως και ατυχήματα! Τα παιδιά αντιλαμβάνονται ότι η τεχνολογία δεν προχωράει “αναίμακτα”, ότι πάντα υπάρχουν και αρνητικά σε κάτι καινούριο και γρήγορο.
Δύο πράγματα είναι αναμφισβήτητα πολύτιμα: ο χρόνος και η ομαδική δουλειά
Φτιάχνοντας τη δική τους εφημερίδα, οι μικρές ομάδες έχουν περιορισμένο χρόνο για να λύσουν όλες τους τις διαφορές, να διορθώσουν τα λάθη τους και να παράξουν το προϊόν τους, την εφημερίδα τους. Συνειδητοποιούν ότι είναι αναγκαίο να στηριχτούν στο “συνεργάτη” τους για να προχωρήσει η δουλειά και εκπλήσσονται στο τέλος με τα θαυμαστά αποτελέσματα, που δεν περίμεναν ούτε και τα ίδια τα παιδιά!
Επιλέγουν ποια θέματα – ειδήσεις είναι σημαντικά
Μέσα από τη διαδικασία παραγωγής της δικής τους εφημερίδας, ανατρέχουν σε θέματα που φαντάστηκαν, είδαν, διάβασαν ή άκουσαν, τα επιλέγουν, τα επεξεργάζονται και τα παρουσιάζουν. Φαντασία, επιλογή και επεξεργασία, διαδικασίες που είναι απαραίτητες για κάθε στάδιο της ζωής των παιδιών, ώστε να μπορούν να τις εφαρμόζουν και ως ενήλικες.
Ο Άνθρωπος είναι ευφυέστατο ον, ανώτερο των μηχανών
Δεν υπάρχει μόνο ο Άνρωπος των πολέμων και των fake news. Πίστη στον Άνρωπο τον ευρηματικό, τον εφυή και υπενθύμιση των άπειρων δυνατοτήτων του, αποτελεί και η διαδρομή για τα μεγαλύτερα παιδιά, όπου οι ανακαλύψεις συνεχίζονται στη δεύτερη πτέρυγα, με τις τεχνικές που σχετίζονται με την Τυπογραφία, τα κάθε λογής τυπογραφικά πιεστήρια μα και τη βιβλιοδεσία. Όλα τους εκεί, για να θυμήσουν ότι υπήρχε κόπος, επιμονή και πολύ προπάθεια για να παραχθεί η κάθε εικόνα, το κάθε βιβλίο, η κάθε εφημερίδα, πάντα με στόχο το καλύτερο, το γρηγορότερο, το ποιοτικότερο. Ξυλογραφία, Τσιγκογραφία, Μεταξοτυπία, Λιθογραφία, Φωτογραφία κ. ά. Όλα τα αμέτρητα βήματα που διάνυσε ο Άνθρωπος, ώστε να μπορεί σήμερα να πατάει ένα κουμπί στο κινητό και να ρυθμίζει από εκεί σχεδόν τα πάντα.
Η εικαστική τέχνη, όπως και η γραφή, είναι ανθρωπογενής και εξίσου θεμελιώδης.
Τα παιδιά δεν έχουν συνηθίσει να βλέπουν εικαστική τέχνη παντού. Μέσα από τις εκθέσεις Ιστορία της Γραφής και Εικαστικά Βιβλία, στο Μουσείο Τυπογραφίας τα μεγαλύτερα παιδιά κάνουν το συσχετισμό τέχνης και γραφής, άμεσα διευρύνοντας τον τρόπο σκέψης τους, μέσα από καλλιτεχνικές προσεγγίσεις της έννοιας της επικοινωνίας της πληροφορίας.
Σπάνιες εκδόσεις εκατοντάδων ετών, υπογραμμίζουν τη σημασία του γραπτού λόγου
Εάν δεν είχαν τυπωθεί αυτά τα σπάνια βιβλία και οι παλιές εφημερίδες που εκτίθενται στο μουσείο, δεν θα μεταδιδόταν ποτέ όλη αυτή η γνώση, όλα αυτά τα χρόνια, τα δίχως διαδίκτυο. Πιο απλά, η Τυπογραφία μας έφερε στο σημείο που βρισκόμαστε, ως γνώση!
Είναι πολλά ακόμη αυτά που θα μπορούσαν τα αναφερθούν ως οφέλη για την ανάπτυξη των παιδιών μας, κατά την συμμετοχή τους στα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου Τυπογραφίας.
Τα σημαντικότερα όμως είναι τα προαναφερόμενα, καθότι μέσα από αυτά το παιδί επαναξιολογεί τις δυνατότητές του, συνειδητοποιεί τη σημασία της γλώσσας, κατανοεί ότι ο Άνθρωπος άρα και το ίδιο το παιδί έχει άπειρες δυνατότητες και μπορεί να κάνει απίθανα πράγματα αν το θελήσει, ότι η τεχνολογία όπως τότε, έτσι και σήμερα, δεν ισούται της τελειότητας και ότι πρέπει να την αμφισβητούμε, ότι ο χρόνος και η ομαδική δουλειά αξίζουν πολλά, ότι πρέπει πάντα να σκέφτεται και να επιλέγει πριν από κάθε απόφαση, ότι η εικαστική τέχνη έχει τις ρίζες της παντού και στην Τυπογραφία, και τέλος ότι τα γραπτά μένουν. Μένουν και μας κάνουν καλύτερους και δυνατότερους.
