Ο εκλογικός αναλυτής Γιώργος Κουκουράκης, λύνει τον “γρίφο” της απλής αναλογικής
Τι σημαίνει απλή αναλογική; Πώς κατανέμονται οι έδρες και ποιο σενάριο μοιάζει επικρατέστερο για τα Χανιά; Πώς λειτουργεί η λίστα για την εκλογή βουλευτών στο σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής που θα εφαρμοστεί σε περίπτωση δεύτερων εκλογών; Και πού μπαίνει ο πήχης της αυτοδυναμίας;
Απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα δίνει ο εκλογικός αναλυτής Γιώργος Κουκουράκης, επιστημονικός συνεργάτης του Εθνικού Ιδρύματος “Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος”, στον οποίο απευθύνθηκαν τα “Χ.ν.” προκειμένου να λύσουν μερικούς από τους “γρίφους” που συνοδεύουν τις επικείμενες εκλογές.
Απαντήσεις που φωτίζουν πτυχές της ιδιαίτερης αυτής εκλογικής αναμέτρησης που – σύμφωνα με τις εκτιμήσεις που γίνονται – θα περιλαμβάνει τουλάχιστον δύο ψηφοφορίες σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι οποίες για πρώτη φορά θα γίνουν με διαφορετικά εκλογικά συστήματα.
ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ
Τι όμως σημαίνει απλή αναλογική και πώς εξασφαλίζεται η αυτοδυναμία με αυτό το σύστημα; «Η απλή αναλογική στην καθαρή, στη γνήσια της μορφή δίνει τη δυνατότητα της ακριβούς μετατροπής του εκλογικού ποσοστού που συγκεντρώνει ένα κόμμα σε αριθμό εδρών. Αν ένα κόμμα δηλαδή συγκεντρώσει το 10% των ψήφων με την απλή αναλογική παίρνει το 10% των εδρών, δηλαδή 30 έδρες. Επομένως, για αυτοδύναμη κυβέρνηση απαιτείται ποσοστό άνω του 50%. Στην εκδοχή της απλής αναλογικής που θα εφαρμοστεί την Κυριακή υπάρχει όμως μια σημαντική διαφοροποίηση, καθώς ισχύει το λεγόμενο “κατώφλι εκπροσώπησης”. Δηλαδή για να εισέλθει στη Βουλή ένα κόμμα θα πρέπει να ξεπεράσει το όριο του 3%», εξήγησε ο κ. Κουκουράκης και πρόσθεσε ότι «εκδοχές του συστήματος της απλής αναλογικής έχουν εφαρμοστεί στην Ελλάδα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου 3 φορές, αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο 2 φορές και στη Μεταπολίτευση στις 3 διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις της περιόδου 1989-1990, χωρίς όμως τότε να υπάρχει το όριο του 3% με αποτέλεσμα να εκπροσωπούνται στο κοινοβούλιο ακόμη και κόμματα με ποσοστά λίγο πάνω από 0,5%. Με αυτό το σύστημα η ΝΔ υπό τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη είχε φθάσει, στην τρίτη διαδοχική αναμέτρηση μέσα σε 9 μήνες, αυξάνοντας συνεχώς τα ποσοστά της, να συγκεντρώνει ένα τεράστιο ποσοστό, σχεδόν 47%, και με το ζόρι έλαβε 150 έδρες».
Η υποψήφια βουλευτής Χανίων κάνει απολογισμό του κυβερνητικού έργου και απευθύνει κάλεσμα στους πολίτες να στηρίξουν την προσπάθειά της
ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΣΕ ΑΠΛΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ
Τι ποσοστό όμως απαιτεί η απλή αναλογική για να εξασφαλίσει το πρώτο κόμμα αυτοδυναμία; «Για τον καθορισμό του ορίου της αυτοδυναμίας έχει αποφασιστική σημασία το ποσοστό που αθροίζουν τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής, αυτά δηλαδή που δεν θα περάσουν το όριο του 3%», σημείωσε ο κ. Κουκουράκης και πρόσθεσε: «Αν για παράδειγμα πάρουμε το ποσοστό των κομμάτων που έμειναν εκτός Βουλής στις εκλογές του 2019 που ήταν 8%, αυτοδυναμία θα έχουμε με 46,2%, ενώ αν το ποσοστό τους φθάσει το 10% τότε ο “μαγικός” αριθμός 151 προκύπτει με 45,2%. Το ποσοστό που δίνει αυτοδυναμία μειώνεται όσο αυξάνεται το αθροιστικό ποσοστό των κομμάτων που μένουν εκτός Βουλής και αντιστρόφως».
ΑΝ ΚΑΙ ΠΟΤΕ ΔΕΥΤΕΡΕΣ ΚΑΛΠΕΣ;
Συνεχίζοντας ο κ. Κουκουράκης τόνισε ότι «σύμφωνα με την αποτύπωση των δημοσκοπήσεων, μαθηματικά μπορεί να προκύπτουν δυνατότητες συνένωσης δυνάμεων, συνεργασίας δύο ή περισσότερων κομμάτων, που να αθροίζουν τουλάχιστον 151 έδρες, αλλά με πολιτικούς όρους ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν φαίνεται αυτή τη στιγμή να συγκεντρώνει σοβαρές πιθανότητες, οπότε λογικά οδηγούμαστε στην προσφυγή σε νέες κάλπες».
Ρωτήσαμε τον κ. Κουκουράκη στην περίπτωση διαδοχικών εκλογικών αναμετρήσεων πότε θα στηθούν οι δεύτερες κάλπες: «Υπάρχουν συγκεκριμένες συνταγματικές προθεσμίες. Αρχικά η Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει κατά σειρά στους αρχηγούς των τριών πρώτων κομμάτων διερευνητικές εντολές σχηματισμού κυβέρνησης, που η κάθε μία έχει διάρκεια 3 ημέρες. Αν αποβεί άκαρπη αυτή η διαδικασία, η ΠτΔ κάνει μια ύστατη προσπάθεια και αν, όπως είναι αναμενόμενο, ούτε αυτή αποδώσει, σχηματίζεται υπηρεσιακή κυβέρνηση με επικεφαλής τον πρόεδρο ενός από τα τρία ανώτατα δικαστήρια της χώρας -πιθανότατα ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Ιωάννης Σαρμάς ως αρχαιότερος- και η χώρα οδηγείται και πάλι στις κάλπες. Πρακτικά συζητάμε για τις 2 Ιουλίου ή ενδεχομένως και για τις 25 Ιουνίου».
Ο υποψήφιος βουλευτής Χανίων παρουσιάζει θέσεις – σημεία της κυβερνητικής πρότασης του ΣΥΡΙΖΑ
ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ
Αν συμβεί αυτό, επεσήμανε ο κ. Κουκουράκης, θα είναι η πρώτη φορά που θα διεξαχθούν διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις με διαφορετικό εκλογικό σύστημα. Τι όμως προβλέπει η ενισχυμένη αναλογική που θα ισχύσει στις δεύτερες κάλπες; «Το σύστημα που θα εφαρμοστεί είναι στην ίδια λογική με τα συστήματα που ίσχυσαν στις εκλογικές αναμετρήσεις από το 2007 έως το 2019, όταν υπήρχε ένα δεδομένο μπόνους εδρών για το πρώτο κόμμα. Αρχικώς 40 και, από τις εκλογές του 2012, 50 έδρες. Αυτή τη φορά όμως έχουμε μια σημαντική διαφοροποίηση. Η πριμοδότηση του πρώτου κόμματος δεν είναι δεδομένο τι ύψος θα έχει εκ των προτέρων, αλλά εξαρτάται από το ποσοστό που θα συγκεντρώσει».
Πώς όμως θα καθοριστεί το ύψος του μπόνους σε αυτές τις εκλογές; «Εισάγεται για πρώτη φορά ένα κλιμακωτό μπόνους, το οποίο εξαρτάται από τη δύναμη που θα έχει το πρώτο κόμμα. Έτσι, αν το πρώτο κόμμα συγκεντρώσει λιγότερο από 25% των ψήφων δεν παίρνει καθόλου μπόνους και ουσιαστικά οι έδρες κατανέμονται όπως με το σύστημα της απλής αναλογικής. Αν συγκεντρώσει 25% παίρνει μπόνους 20 έδρες και για κάθε επιπλέον 0,5% προστίθεται μία έδρα. Άρα στο 30% οι έδρες μπόνους γίνονται 30, στο 35% γίνονται 40 και στο 40% γίνονται 50 που είναι και το μέγιστο», υπογράμμισε ο ειδικός αναλυτής.
Για τον σχεδιασμό του συγκεκριμένου συστήματος, όπως αναφέρει ο κ. Κουκουράκης, «έχει ληφθεί υπόψη η αρνητική εμπειρία των εκλογών του Μαΐου 2012, όταν κατέρρευσε ο “παλιός δικομματισμός” ΠΑΣΟΚ-ΝΔ, που συγκέντρωνε μέχρι τότε αθροιστικά ποσοστά πάνω από 77%, ενίοτε και κοντά στο 87%, και ξαφνικά τα δύο πρώτα κόμματα ΝΔ-ΣΥΡΙΖΑ έλαβαν μόλις 35,5%. Σε εκείνες τις εκλογές η ΝΔ ως πρώτο κόμμα έλαβε λιγότερο από 19% αλλά πήρε μπόνους 50 έδρες εξασφαλίζοντας σημαντική κοινοβουλευτική εκπροσώπηση, ενώ σε καμία εκλογική περιφέρεια από τετραεδρικές και πάνω δεν παρατηρήθηκε δίκαιη και λογική κατανομή εδρών. Η πιο ακραία περίπτωση ήταν στα Χανιά, όπου η ΝΔ ήταν πέμπτο κόμμα τοπικά με 8,5%, αλλά ως πρώτο κόμμα πανελλαδικά πήρε 3 έδρες, δηλαδή το 75% των εδρών».
ΑΥΤΟΔΥΝΑΜΙΑ ΜΕ ΕΝΙΣΧΥΜΕΝΗ ΑΝΑΛΟΓΙΚΗ
Στο σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής η επίτευξη αυτοδυναμίας γίνεται πολύ πιο εύκολη συγκριτικά με την απλή αναλογική: «Και σε αυτή την περίπτωση βασικό κριτήριο είναι το τι ποσοστό αθροίζουν τα κόμματα που μένουν εκτός Βουλής. Εαν υποθέσουμε κι εδώ ότι έχουμε ένα ποσοστό 8%, όπως στις εκλογές του 2019, από περίπου 46% που χρειάζεται για αυτοδυναμία στην απλή αναλογική πάμε στο 38%. Εάν έχουμε 6% κόμματα εκτός Βουλής ο πήχης της αυτοδυναμίας ανεβαίνει στο 38,6% ενώ με 10% μειώνεται στο 37,5%».
Η εκλογή βουλευτών στα Χανιά
Πώς όμως κατανέμονται οι έδρες στα Χανιά με το σύστημα της απλής αναλογικής; «Ακολουθείται μία σύνθετη διαδικασία, η οποία καταλήγει για κάθε κόμμα -ξεκινώντας από το μικρότερο σε ποσοστό στην επικράτεια- να συγκρίνονται οι ψήφοι που έχει πάρει σε περιφέρειες από 4εδρικές και πάνω. Ο αριθμός ψήφων ενός μικρότερου κόμματος στα Χανιά δεν είναι εύκολο να “ανταγωνιστεί” τις ψήφους του σε μια μεγαλύτερη περιφέρεια, όπως π.χ. η Λάρισα ή το Ηράκλειο, που έχουν σχεδόν διπλάσιους ψηφοφόρους. Στις 4εδρικές περιφέρειες ένα μικρότερο κόμμα μπορεί να ελπίζει να εκλέξει βουλευτή μόνο εφόσον η δύναμή του πανελλαδικά υπερβαίνει το 4% και ταυτόχρονα η τοπική του επίδοση είναι κατά κανόνα μεγαλύτερη από τον εθνικό μέσο όρο του. Ενδεικτικά, τον Ιανουάριο 2015 το Ποτάμι είχε εκλέξει βουλευτή στα Χανιά, έχοντας διπλάσιο ποσοστό τοπικά σε σύγκριση με το πανελλαδικό ποσοστό του (12% έναντι 6%)».
Ποιο όμως σενάριο κατανομής εδρών μοιάζει πιθανό να δούμε στα Χανιά με απλή αναλογική; «Πρακτικά στα Χανιά, με δεδομένο ότι ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ θα ξεπεράσουν προφανώς το 25% τοπικά, που είναι το εκλογικό μέτρο (το ποσοστό με το οποίο ένα κόμμα εξασφαλίζει μία έδρα), κατοχυρώνουν από την αρχή από μία έδρα. Το κρίσιμο είναι πώς θα διατεθούν οι άλλες δύο έδρες. Tο επικρατέστερο σενάριο με την απλή αναλογική είναι τα δύο μεγάλα κόμματα να μοιραστούν από δύο έδρες (σενάριο 2-2). Εάν ωστόσο κάποιο από τα μικρότερα κόμματα καταφέρει να συγκεντρώσει ένα ποσοστό που θα του επέτρεπε να κερδίσει έδρα στα Χανιά, τότε είναι πιθανότερο η εναπομείνασα έδρα να καταλήξει στον ΣΥΡΙΖΑ και όχι στη ΝΔ. Κι αυτό γιατί η εκλογική περιφέρεια Χανίων για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι διαχρονικά μία από τις καλύτερες περιφέρειες, ενώ η ΝΔ στις εκλογές του 2019 -παρότι σχεδόν διπλασίασε το ποσοστό της- είχε εδώ την 5η χειρότερη επίδοσή της πανελλαδικά (σενάριο 1-2-1). Στη μάλλον θεωρητική περίπτωση να έχουμε 2 μικρότερα κόμματα με τόσο σημαντικές επιδόσεις στα Χανιά που θα έκαναν εφικτή την εκλογή βουλευτή, τότε 4 κόμματα θα λάβουν από 1 έδρα (σενάριο 1-1-1-1). Μην ξεχνάμε βέβαια ότι η θητεία των μελών αυτής της Βουλής θα είναι εξαιρετικά βραχύβια, καθώς δεν αναμένεται να ξεπεράσει τις δύο μέρες».
Σε ό,τι αφορά τις εκλογές που θα ακολουθήσουν με την ενισχυμένη αναλογική, επικρατέστερο σενάριο παραμένει η εκλογή τριών βουλευτών από το πρώτο κόμμα πανελλαδικά ακόμη και αν αυτό είναι δεύτερο στην εκλογική περιφέρεια Χανίων, όπως συνέβη στις εκλογές του 2019.
Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΛΙΣΤΑΣ
Ως προς τη λίστα υποψηφίων που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στην ανάδειξη των βουλευτών στη δεύτερη κάλπη ο κ. Κουκουράκης επεσήμανε: «Βουλευτικές εκλογές με λίστα υποψήφιων είχαμε ως τώρα τρεις φορές, το 1985, τον Ιούνιο του 2012 και τον Σεπτέμβριο του 2015. Εάν ένα κόμμα αναδεικνύει 2 βουλευτές, εκλέγονται οι 2 πρώτοι με τη σειρά που αναγράφονται στο ψηφοδέλτιο. Η δεοντολογία επιβάλλει στις πολιτικές ηγεσίες να σεβαστούν στη δεύτερη εκλογική αναμέτρηση την κατάταξη των υποψηφίων στις πρώτες εκλογές και κατά κανόνα αυτό συμβαίνει. Συνεπώς έχει μεγάλη σημασία η σταυροδοσία στις εκλογές της 21ης Μαΐου».
