ΑΠΟ τις μελανότερες σελίδες στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή (1922) και πριν την εισβολή, κατάληψη και παράνομη Κατοχή μεγάλου τμήματος της Κύπρου από τους Τούρκους, είναι τα “Σεπτεμβριανά” (1955).
ΣΥΜΦΩΝΑ με τον ιστορικό Βλάση Αγτζίδη, “Σεπτεμβριανά” ονομάστηκαν τα γεγονότα της 6ης και 7ης Σεπτεμβρίου 1955, στα οποία Τούρκοι παρακρατικοί, οργανωμένοι από το βαθύ κράτος και την τότε τουρκική κυβέρνηση Μεντερές, προκάλεσαν βίαια επεισόδια κατά των Ελλήνων -και όχι μόνο- της Πόλης, λεηλατώντας, πυρπολώντας και καταστρέφοντας εκ θεμελίων ελληνικά καταστήματα, σπίτια, σχολεία, το Πατριαρχείο και πάμπολλες ορθόδοξες εκκλησίες:
“… Οι πέντε μεγάλοι δρόμοι που οδηγούσαν στην πλατεία Ταξίμ γέμισαν ξαφνικά από ένα μαινόμενο όχλο, οπλισμένο με τσεκούρια, φτυάρια, ρόπαλα, σκεπάρνια, σφυριά και σιδερένιους λοστούς που φώναζε: «Kahrolsun giavoular!» (Ανάθεμα στους γκιαούρηδες!) και «Yikin, Kirin, giavourdur!» (Σπάστε, γκρεμίστε, είναι γκιαούρηδες!). Μετά, η…τάξη αποκαταστάθηκε από τα τεθωρακισμένα του στρατού.
“Την αφορμή για την εκκίνηση του πογκρόμ * έδωσε μια βομβιστική επίθεση στο πατρικό σπίτι του Κεμάλ Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη, που αποδείχτηκε στη συνέχεια ότι ήταν σκηνοθετημένη από την τουρκική κυβέρνηση. Το ιστορικό πλαίσιο καθοριζόταν εκείνη την εποχή από την κυπριακή κρίση, με τον αντιαποικιοκρατικό αγώνα των Ελλήνων της Κύπρου ενάντια στη Βρετανική Αυτοκρατορία…”(1)
ΓΙΑ ΤΟ ΙΔΙΟ τραγικό συμβάν γράφει κι ο διάσημος στην Ελλάδα Νομπελίστας Τούρκος συγγραφέας Ορχάν Παμούκ (2)[Τα ! είναι δικά μας]:
”… Το 1955 όταν οι Εγγλέζοι ετοιμαζόταν να φύγουν από την Κύπρο και οι Έλληνες να αναλάβουν ολοκληρωτικά τη διακυβέρνηση του νησιού, ένας πράκτορας των μυστικών τουρκικών υπηρεσιών έβαλε βόμβα στο σπίτι που γεννήθηκε ο Ατατούρκ στη Θεσσαλονίκη. Όταν οι (τουρκικές) εφημερίδες με έκτακτες εκδόσεις και μεγαλοποιώντας το περιστατικό κυκλοφόρησαν την είδηση, το εχθρικό προς τις μη μουσουλμανικές μειονότητες πλήθος που μαζεύτηκε στην πλατεία Τακσίμ, έκαψε, γκρέμισε και λεηλάτησε μέχρι το πρωί, πρώτα τα καταστήματα απ’ όπου ψωνίζαμε με τη μητέρα μου στο Μπέγιογλου κι έπειτα όλη την πόλη.
Οι καταστροφικοί τσέτες, στις περιοχές όπως το Ορτάκιοϊ, το Μπαλουκλί, τα Ψωμαθειά, το Φανάρι, όπου ζούσαν πολλοί Ρωμιοί, με βιαιότητα που προκαλούσε φρίκη, έκαψαν και λεηλάτησαν μικρά φτωχικά ρωμαίικα μπακάλικα, γκρέμισαν μάντρες και μπήκαν σε σπίτια, βίασαν Ρωμιές και Αρμένισσες (3)· μπορεί κανείς να πει ότι φέρθηκαν το ίδιο ανελέητα με τους στρατιώτες που λεηλάτησαν την Ιστανμπούλ, όταν ο σουλτάνος Μωάμεθ ο Πορθητής μπήκε στην πόλη. Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι οι οργανωτές, τους οποίους στήριζε η κυβέρνηση, για να κινητοποιήσουν τους πλιατσικολόγους που για δύο μέρες σκόρπισαν την φρίκη στην πόλη και μετέτρεψαν την Ιστανμπούλ σε κόλαση χειρότερη κι από τους πιο κακούς εφιάλτες των χριστιανών και των Ευρωπαίων, τους είχαν πει ότι το πλιάτσικο ήταν ελεύθερο (!)
Το πρωί της νύχτας όπου στους δρόμους κινδύνευε να λιντσαριστεί όποιος δεν ήταν μουσουλμάνος, το Μπέγιογλου και η λεωφόρος Ιστικλάλ ήταν γεμάτη από αντικείμενα που δεν μπορούσαν να μεταφερθούν από τα λεηλατημένα μαγαζιά με τις σπασμένες βιτρίνες και πόρτες, αλλά είχαν καταστραφεί με πολλή χαρά (!). Χρώματα χρώματα, τόπια τόπια τα υφάσματα, χαλιά και φορέματα και από πάνω αναποδογυρισμένα ψυγεία, ραδιόφωνα, πλυντήρια ρούχων, καινούργια ακόμη τότε στην τουρκική αγορά· το οδόστρωμα δεν φαινόταν από τις σπασμένες πορσελάνες, τα παιχνίδια (τα καλύτερα καταστήματα παιχνιδιών ήταν στο Μπέγιογλου), τα έπιπλα κουζίνας, τα ενυδρεία που ήταν της μόδας τότε, τα κρύσταλλα φωτιστικών. Ποδήλατα, αναποδογυρισμένα ή καμένα αυτοκίνητα, σπασμένα πιανα, ακρωτηριασμένες κούκλες που κοίταζαν τον ουρανό, πεσμένες ανάσκελα από τη βιτρίνα κάποιου μεγάλου καταστήματος, και μερικά τανκς που έστω και αργά είχαν βγει στους δρόμους για να επαναφέρουν την τάξη (!)
Όλα αυτά επειδή περιγράφονταν για πολλά χρόνια συχνά στο σπίτι, είναι ζωντανά στο νου μου, με όλες τους τις λεπτομέρειες, σαν να τα έχω δει ο ίδιος. Το θέμα που συζητούσαν πιο πολύ στην οικογένειά μου, όταν οι χριστιανοί καθάριζαν τα σπίτια τους και τα καταστήματά τους, ήταν πως η γιαγιά μου κι ο θείος μου τρέχανε από το ένα παράθυρο του σπιτιού στο άλλο και κοίταζαν γεμάτοι αγωνία καθώς οι πλιατσικολόγοι σταματούσαν μπροστά στο σπίτι μας, τρέχανε από τη μια άκρη του δρόμου μας στην άλλη, έσπασαν τις βιτρίνες των καταστημάτων φωνάζοντας συνθήματα ενάντια στους Ρωμιούς, στους χριστιανούς, στους πλούσιους. (…)”
ΤΑ “Σεπτεμβριανά” έχουν μείνει στην ιστορική μνήμη μας ως ένα ακόμη πογκρόμ κατευθυνόμενου όχλου, εναντίον της πολυπληθούς και ευημερούσας μεονότητας-της ελληνικής-, όμοιο με εκείνο της “Νύχτας των Κρυστάλλων” σε Αυστρία και Γερμανία, που προκάλεσαν οι ναζί εναντίον των Εβραίων (1938). Αποτέλεσμα; Οι 100.000 Έλληνες που ζούσαν εκείνη την περίοδο στην Πόλη μειώθηκαν δραματικα μετά από μαζικές απελάσεις (1964). Οι Κωνσταντινοπολίτες Έλληνες, σήμερα δεν ξεπερνούν τις 2.000, σε αντίθεση με όσα ορίζονται στη συνθήκη της Λωζάννης.
Η ΥΠΟΔΑΥΛΙΣΗ των “Σεπτεμβριανών” αποδίδεται στην Αγγλία (κατά τον Βλάση Αγτζίδη) της οποίας οι τότε πολιτικοί με αφορμή το Κυπριακό, παραδέχθηκαν: “Εμείς ως Αγγλία δεν επιθυμούσαμε καθόλου συμφωνία (στην Κύπρο). Σημαντικό για μας ήταν όχι να αποτελέσουμε μέρος του προβλήματος, αλλά να καταστήσουμε αντιμαχόμενες πλευρές την Τουρκία και την Ελλάδα”! Έτσι επιβλήθηκε το προσφιλές αγγλικό δόγμα “διαίρει και βασίλευε”, που, κυρίαρχο έκτοτε στην ανατολική λεκάνη της Μεσογείου προκαλεί συνεχώς επικίνδυνες ακροβασίες στις σχέσεις Ελλάδας-Κύπρου-Τουρκίας.
ΔΥΣΤΥΧΩΣ η τότε ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή κράτησε μιαν ακατανόητα υποτονική στάση στα τραγικά για τον Ελληνισμό γεγονότα, ενθαρρύνοντας έτσι τις μετέπειτα τουρκικές απαιτήσεις εις βάρος μας
ΣΗΜΕΡΑ, με την ανθελληνική υστερία του Ερντογάν και των συν αυτώ, δεν επιδιώκεται άραγε, άλλη μια επανάληψή τους σε Ελλάδα και Κύπρο; Εξάλλου, οι ύβρεις, οι διαστρεβλώσεις της πραγματικότητας, τα fake news, οι καθημερινές εναέριες παραβιάσεις της χώρας μας, οι ταπεινωτικοί χαρακτηρισμοί (“ποταποί Έλληνες”), όλα αυτά δεν αποτελούν προοίμιο “πολέμου”; Ο νεοσουλτάνος επιδιώκει μια πολεμική σύρραξη στην περιοχή, επειδή ακριβώς η χώρα μας αποτελεί το μέγιστο εμπόδιο στις μεγαλοϊδεατικές φιλοδοξίες του. Η Ελλάδα είναι πανέτοιμη. Ιδιαίτερα δε στο διπλωματικό πεδίο κατορθώθηκε -και μπράβο μας- ένα οργανωμένο ξεμπρόστιασμα σε όλα τα διεθνή φόρα, της ωμής επιθετικότητας της γείτονος δήθεν νατοϊκής “συμμάχου”! (2-9-22)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Βλάσης Αγτζίδης (1956-) Διδάκτωρ Σύγχρονης Ιστορίας, μαθηματικός, http://kars1918.wordpress.com/
-(2) Ορχάν Παμούκ (1952-), νόμπελ Λογοτεχνίας (2006), στο “Ιστανμπούλ, πόλη και αναμνήσεις”, εκδ. Ωκεανίδα, 2005, σελ. 276–284
-(3) “Κατά τα Σεπτεμβριανά δεν χτυπήθηκαν μόνο οι Ρωμιοί. Αν δούμε τους αριθμούς πρόκειται για 60% Ρωμιούς, 20% Αρμενίους, 12% Εβραίους. Το εκτός Ρωμιών ποσοστό δεν είναι τυχαίο. Στους καταλόγους που κρατούσαν υπήρχαν και τα αρμενικά καταστήματα και οι αρμενικές οικογένειες…”, σύμφωνα με την Τουρκάλα ιστορικό Ντιλέκ Γκουβέν (Βλάσης Αγτζιδης).
* πογκρόμ (ρωσική λέξη): μαζική και οργανωμένη επίθεση εναντίον κάποιας συγκεκριμένης ομάδας ατόμων, για λόγους εθνικής καταγωγής ή θρησκευτικών πεποιθήσεων, με ταυτόχρονη καταστροφή του χώρου τους (σπίτια, επιχειρήσεις, σχολεία, εκκλησίες/τζαμια κ.λπ.) Ο όρος έχει χρησιμοποιηθεί ιστορικά για να δηλώσει μαζικές πράξεις βίας, αυθόρμητες ή προμελετημένες, κυρίως κατά μειονοτικών ομάδων.
