Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Tanacetum vulgare (Τανάτσετο το κοινό) και ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων. Στη χώρα μας το συναντούμε (από την Θεσσαλία και πάνω) με τις ονομασίες Τανάκητο, Τανάτσετο, Καρυοφύλλι, Αθανασία, Βαλσαμόχορτο κ.α.
Είναι πολυετής πόα αυτοφυής σε Ευρώπη και Ασία. Ευδοκιμεί σε ημιορεινές περιοχές και σε χωράφια μέτριας γονιμότητας, σε δροσερούς θαμνότοπους, κατά μήκος ποταμών και ρυακιών, στις άκρες των δρόμων, σε σκουπιδότοπους και δίπλα σε φράκτες.
Είναι φυτό που φτάνει σε ύψος το 1 και πλέον μέτρο, λείο, πολύ αρωματικό, με γεύση πικρή. Η ρίζα του είναι πλαγιαστή κλαδωτή και πολλά στελέχη μαζεμένα ίσια, κυλινδρικά γραμμωτά. Τα φύλλα του είναι αντίθετα και φτάνουν σε μήκος τα 10-15 εκατοστά. Τα κατώτερα με μίσχο, τα μεσαία και τα ανώτερα άμισχα. Τα άνθη του είναι κίτρινα με μίσχο αρκετά μακρύ και είναι μαζεμένα σε κόρυμβο. Τα άνθη είναι ερμαφρόδιτα (έχουν και αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιμοποιούνται από τις μέλισσες, μύγες, σκαθάρια κ.α. Οι καρποί του είναι μακρουλοί και γυαλιστεροί. Οι σπόροι του φυτού ωριμάζουν τον Αύγουστο και Σεπτέμβριο.
Ιστορικά στοιχεία
Οι πρώτοι που το χρησιμοποίησαν για τις θεραπευτικές του ιδιότητες ήταν οι αρχαίοι Έλληνες. Στη συνέχεια η χρήση έγινε ευρέως γνωστή σε όλη την Ευρώπη, όπου το χρησιμοποιούσαν κύρια για την αποβολή των σκουληκιών και ως εκτρωτικό.
Η χρήση του ήταν δημοφιλής στις γυναίκες για την αποβολή του πλακούντα μετά τη γέννα και για διάφορες διαταραχές της μήτρας.
Στα μέσα του 18ου αιώνα στην Ιρλανδία το χρησιμοποιούσαν στο μπάνιο μαζί με αλάτι για την αντιμετώπιση του πόνου, ενώ το έγχυμα του βοτάνου το χρησιμοποιούσαν ως ανθελμινθικό με καλά αποτελέσματα για αιώνες. Το πρόβλημα βέβαια που υπήρχε ήταν ότι το τανατσέτο είναι πλούσιο σε θουξόνη που ενδεχομένως είναι καταστροφική για το κεντρικό νευρικό σύστημα αν λαμβάνεται σε μεγάλες δόσεις για αρκετό διάστημα. Με τις σωστές όμως οδηγίες των έμπειρων βοτανολόγων τα αποτελέσματα για την αποβολή των σκουληκιών ήταν εξαιρετικά.
Το δυσάρεστο άρωμα του φυτού, έκανε τους ανθρώπους να σκεφτούν ότι θα ήταν εξ ίσου δυσάρεστο και στα έντομα και για τον λόγο αυτό τοποθετούσαν τις κορυφές των βλαστών στα σημεία όπου ξάπλωναν τα ζώα που είχαν ψύλλους, όπως τα καλάθια των σκύλων, αλλά και για να διώξουν τις σκνίπες και τον σκώρο.
Συστατικά-χαρακτήρας
Το τανατσέτο περιέχει πτητικό έλαιο (περιέχει μέχρι 70% θουξόνη), πικρά γλυκοσίδια, σεσκουιτερπενικές λακτόνες, τερπενοειδή, τανίνες, πικρή ρητίνη, βιταμίνη C, κιτρικό οξύ, γαλλικό οξύ, οξαλικό οξύ. Ο χαρακτήρας του βοτάνου είναι πικρό, θερμό και ξηραντικό.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το βότανο ανθίζει στα τέλη της άνοιξης και το καλοκαίρι. Συλλέγεται την εποχή της ανθοφορίας του και για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα αέρια μέρη του φυτού.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Το τανάτσετο δρα ως αντιφλεγμονώδες, χαλαρώνει τα αιμοφόρα αγγεία, διεγείρει την πέψη και αποβάλλει τα παράσιτα. Με τις πτητικές ουσίες, τη θουγιόνη και τη ρητίνη που περιέχει χρησιμοποιείται κατά των παρασίτων των εντέρων (ασκαρίδες, οξύουροι και ταινία). Αυξάνει την κυκλοφορία του αίματος στο κάτω μέρος της κοιλιάς και δρα ως μητροτονωτικό. Συμβάλει και κατά του πυρετού της ελονοσίας. Το είδος Tanacetum parthenium μελετήθηκε στη δεκαετία του 70 και αποδείχθηκε αποτελεσματικό και ασφαλές για τη θεραπεία της ημικρανίας και ρευματισμού. Παλιά το έπαιρναν για τις ημικρανίες αλλά εξωτερικά (ως κατάπλασμα) και όχι εσωτερικά. Το βάμμα του φυτού συνίσταται κατά των ρευματικών πόνων και ο χυμός του για τα σκασίματα των χεριών. Δρα κατά της υδρωπικίας, των παθήσεων των νεφρών και του συκωτιού. Αν μασήσουμε ένα νωπό φύλλο την ημέρα μπορεί να δράση προληπτικά στην προφύλαξη κατά της ημικρανίας. Οι σπόροι έχουν ανθελμινθικές ιδιότητες.
Υπάρχει και ένα άλλο είδος του φυτού το οποίο λέγεται Tanacetum balsamita το οποίο είναι καλλωπιστικό. Και αυτό όμως έχει τις ίδιες φαρμακευτικές ιδιότητες.
Παρασκευή και δοσολογία
Για εξωτερική χρήση παρασκευάζεται ως έγχυμα με αναλογία 5 γραμμάρια ξηρού βοτάνου για ένα λίτρο βραστό νερό. Με αυτό κάνουμε κομπρέσες σε προβλήματα ψωρίασης, ημικρανίας και ρευματικούς πόνους αρθρώσεων. Για εσωτερική χρήση το αποφεύγουμε. Αν χρειαστεί μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε εσωτερικά μόνο κάτω από τις οδηγίες έμπειρου βοτανολόγου.
Προφυλάξεις
Το μάσημα των νωπών φύλλων μπορεί να προκαλέσει έλκη στη στοματική κοιλότητα. Στην περίπτωση αυτή δοκιμάστε να τηγανίσετε πρώτα τα φύλλα. Το βότανο επίσης πρέπει να το αποφεύγουν όσοι παίρνουν φάρμακα τα οποία αραιώνουν το αίμα, επειδή μπορεί να επηρεάσει την ταχύτητα πήξης του αίματος.
Το αιθέριο έλαιο που παράγεται από τα φύλλα του φυτού είναι εξαιρετικά τοξικό και επικίνδυνο.
Τέλος απαγορεύεται η χρήση του βοτάνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης.
Υ.Γ.
Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com.
