■ Οι “Διαδρομές” και το Φεστιβάλ Chaniartoon βρέθηκαν στη μεγαλύτερη ευρωπαϊκή γιορτή της 9ης Τέχνης
Όποιος αγαπάει την τέχνη του κόμικ πρέπει σίγουρα να επισκεφθεί, τουλάχιστον για μια φορά στη ζωή του, το φεστιβάλ της Angouleme. Μια πόλη 400 χιλιόμετρα νότια του Παρισιού, με πληθυσμό λίγο λιγότερο από αυτόν των Χανίων, καταφέρνει να διεξάγει κάθε χρόνο το μεγαλύτερο φεστιβάλ κόμικ της Ευρώπης και ένα από τα μεγαλύτερα του κόσμου. Η Angouleme γίνεται για λίγες μέρες το επίκεντρο της τέχνης, με 250.000 θεατές, 7000 επαγγελματίες και 800 δημοσιογράφους να κατακλύζουν την πόλη.
Η ιστορία του φεστιβάλ ξεκινάει το 1974, όταν μια παρέα φίλων αποφάσισε να κάνει μια έκθεση κόμικ, στην πόλη της Angouleme που μέχρι τότε δεν είχε καμία σύνδεση με την 9η τέχνη. Η έκθεση συνεχίστηκε να γίνεται κάθε χρόνο από τότε, παίρνοντας σιγά – σιγά τη μορφή ενός φεστιβάλ. Στη 10η έκδοση της διοργάνωσης την επισκέφθηκε ο Herge και άρχισε έτσι να γίνεται γνωστή. Σταδιακά φτιάχτηκε η βιβλιοθήκη κόμικ, το μουσείο κόμικ, και η σχολή Καλών Τεχνών. Φέτος ιδρύθηκε μια ιδιωτική σχολή αποκλειστικά για Manga, ενώ γίνονται προσπάθειες οι φοιτητές που τελειώνουν τηνσχολή να μην εγκαταλείπουν την πόλη, αλλά να έχουν δημιουργικές αφορμές και projects, έτσι ώστε να μένουν σε αυτήν και να την έχουν πια και σαν επαγγελματική έδρα. Η πόλη άλλωστε αναπτύσσει το πολιτιστικό προϊόν της, καθώς διεξάγει εδώ και αρκετά χρόνια εκτός το φεστιβάλ κόμικ, φεστιβάλ κινηματογράφου, μουσικής, φαγητού, ενώ φιλοξενεί κάθε χρόνο και ένα ράλι παραδοσιακών αυτοκινήτων.
Τα νούμερα του φεστιβάλ είναι εντυπωσιακά. Μέσα στις πέντε μέρες της διοργάνωσης πραγματοποιήθηκαν 396 δράσεις (ομιλίες, παρουσιάσεις, εργαστήρια, προβολές ταινιών, δρώμενα) και 15 διαφορετικές θεματικές εκθέσεις. Στήθηκαν 5 τεράστια κιόσκια για να φιλοξενήσουν συνολικά 446 εκδοτικούς ή και οργανισμούς που ασχολούνται με τη συγκεκριμένη τέχνη. Σε αυτούς παραβρέθηκαν εκατοντάδες καλλιτέχνες για να υπογράψουν τα βιβλία τους. Πέρα από τα τεράστια κιόσκια που στήθηκαν αποκλειστικά για τις μέρες του φεστιβάλ, οι εκθέσεις και οι δράσεις του φιλοξενήθηκαν σε συνολικά 27 διαφορετικούς χώρους, όπως στο αρχαιολογικό μουσείο της πόλης, το ωδείο, σε εκθεσιακά/σεμιναριακά κτήρια κ.ά. Όλη η πόλη έτσι γίνεται μέρος αυτής της πολύχρωμης γιορτής. Κατά το παρελθόν είχαν γίνει κάποιες κινήσεις να μεταφερθεί το φεστιβάλ σε κάποια μεγαλύτερη πόλη, αλλά κάτι τέτοιο δεν θα λειτουργούσε θετικά, γιατί θα γινόταν αρκετά πιο απρόσωπο, ενώ θα χανόταν η ζεστασιά και η γενικότερη αίσθηση των πολλών μικρών χώρων που φιλοξενούν τις δράσεις.
Τη φετινή πεντηκοστή πρώτη έκδοση του φεστιβάλ είχαμε τη χαρά να την επισκεφθούμε με το Chaniartoon, το διεθνές φεστιβάλ κόμικ και animation που διεξάγεται εδώ και 7 χρόνια στην πόλη των Χανίων. Η πρώτη μέρα είναι κάθε χρόνο αποκλειστικά για τους επαγγελματίες του χώρου. Εκεί είχαμε τον χρόνο να επισκεφθούμε τις περισσότερες από τις εκθέσεις, οι οποίες συνοδεύονταν και από ταυτόχρονη ξενάγηση από τους καλλιτέχνες ή τους επιμελητές. Πραγματοποιήθηκε η έναρξη του φεστιβάλ και άρχισαν οι ομιλίες/παρουσιάσεις στο επαγγελματικό κιόσκι που είχε στηθεί. Εκεί, σε ένα πολύ ζεστό κλίμα, είχαμε τη δυνατότητα να γνωριστούμε και να μιλήσουμε με εκδοτικούς οίκους της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας αλλά και του υπόλοιπου κόσμου, για πιθανές μελλοντικές συνεργασίες.
ΑΝΘΙΖΕΙ ΤΟ ΚΟΜΙΚ
Παρακολουθώντας τις επαγγελματικές ομιλίες που έγιναν κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, βλέπουμε ότι η αγορά του κόμικ δεν έχει επηρεαστεί από τη γενικότερη κρίση. Σύμφωνα με τις μελέτες που παρουσιάστηκαν η αγορά του κόμικ παραμένει σε πολύ υψηλά επίπεδα, τα οποία είναι σχεδόν διπλάσια από το 2019. Συγκεκριμένα στη Γαλλία τη μεγαλύτερη μερίδα της “πίτας” με ποσοστό 53% την καταλαμβάνουν τα ιαπωνικά manga, 23% τα κόμικ για νέους, 21% τα γενικά κόμικ και μόλις το 3% τα αμερικανικά σουπερ-ηρωικά κόμικ. Μάλιστα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά, τα κόμικ για νέους έχουν ανέβει σε βάρος των manga που έχουν μια μικρή πτώση. Ανάμεσα στους Ευρωπαίους, Καναδούς και Ιάπωνες επαγγελματίες, συναντήσαμε για πρώτη φορά και περίπτερο από τις Φιλιππίνες, το οποίο μας εντυπωσίασε θετικά για τις ποιοτικές δουλειές των καλλιτεχνών αλλά και την εξωστρέφεια που είχαν για τη μετάδοση της κουλτούρας τους μέσα από την τέχνη του κόμικ.
ΤΙΜΩΜΕΝΗ ΧΩΡΑ Ο ΚΑΝΑΔΑΣ
Φέτος η τιμώμενη χώρα του φεστιβάλ ήταν ο Καναδάς. Έτσι στην πλατεία που υπάρχει και η προτομή του μεγάλου δημιουργού Herge, είχε στηθεί ένα περίπτερο αφιερωμένο στη χώρα. Μέσα σε αυτό συναντήσαμε εκδοτικούς και καλλιτέχνες του Καναδά που παρουσίαζαν τη δουλειά τους, ενώ έγιναν και πολλά δρώμενα. Ανάμεσα σε αυτά παρακολουθήσαμε live-sketching με Καναδούς καλλιτέχνες να ζωγραφίζουν ζωντανά σκίτσα από τα έργα τους και όχι μόνο. Παράλληλα, λίγα μέτρα πιο μακριά είχε στηθεί μια ανοιχτή έκθεση κόμικ με Καναδούς σχεδιαστές κόμικ. Οι εκθέσεις του φεστιβάλ παραμένει κάθε χρόνο ένας πολύ σημαντικός λόγος για να επισκεφθεί κάποιος την Angouleme. Ατομικές εκθέσεις ή συλλογικές και θεματικές είναι εκεί και μας καλούν να τις εξερευνήσουμε. Φέτος παρουσιάστηκαν 15 διαφορετικές εκθέσεις σε ένα μεγάλο εύρος καλλιτεχνών και θεμάτων.
ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ MOTO HAGIO
Η Ιαπωνέζα Moto Hagio μετράει περισσότερα από 50 χρόνια καριέρας, και μια έκθεση αφορούσε το συνολικό έργο της και τον ουσιαστικό ρόλο που έπαιξε στην ιστορία του κόμικ και κυρίως των manga που έχουν σαν κοινό τις γυναίκες από 10 εως 20 περίπου ετών. Η έκθεση διαρθρωνόταν σε 3 περιόδους. Η πρώτη περίοδος αφορούσε το τέλος της αθωότητας, με χαρακτήρες στην αυγή της εφηβείας τους. Η δεύτερη την εποχή των δυνατοτήτων, όπου η δημιουργός χρησιμοποιούσε την επιστημονική φαντασία για να εξερευνήσει τους ρόλους και τις σχέσεις. Τέλος, η τρίτη περίοδος ήταν η ώρα των συνεπειών, με το πλαίσιο των ιστοριών να είναι πλέον κολλημένο με τη σύγχρονη πραγματικότητα.
Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΤΡΕΞΙΜΑΤΟΣ
Στο μουσείο της Ανγκουλέμ είχε στηθεί η έκθεση του Lorenzo Mattotti, με περισσότερα από 100 έργα του καλλιτέχνη, τα οποία συνοδεύονταν από κείμενα μυθοπλασίας της Maria Pourchet. Μέσα από την έκθεση ανακαλύψαμε το τρέξιμο, όχι μόνο σαν άθλημα, αλλά και σαν διαδικασία φυγής. Στις ποικίλες εικαστικές τεχνικές συναντήσαμε το τρέξιμο από την αυγή του χρόνου, από τον άνθρωπο στο δάσος μέχρι το τρέξιμο στην άσφαλτο των μεγαλουπόλεων. Ο συνδυασμός κειμένου και εικόνας, μας έδωσε έννοιες όπως την ταχύτητα, την επανάληψη, την αναπνοή, την ορμή, αλλά ακόμα και των ιδεών που παρεμποδίζονται και τις χειραφετημένες φυλές.
Ο ΑΡΑΒΑΣ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ
Ο Riad Sattouf βραβεύθηκε στο περσινό φεστιβάλ της Angouleme. Επέστρεψε φέτος με μια έκθεση αφιερωμένη στο εξάτομο έργο του. Παρότι ο Sattouf είναι Γάλλος, έχει ζήσει την παιδική του ηλικία στην Συρία και στη Λιβύη. Μέσα από τη μελέτη και το έργο του, μπορούμε να δούμε τις πολιτισμικές διαφορές μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Ταυτόχρονα ταξιδεύουμε στις παιδικές του αναμνήσεις, μέσα από τη δημιουργία ενός φανταστικού δωματίου καλυμμένο με τα έργα της εποχής που τον επηρέασαν. Μέσα από κείμενα αλλά και από οπτικοακουστικό υλικό μάθαμε τόσο για το έργο, όσο και για τον ίδιο τον δημιουργό ως καλλιτέχνη και ως άνθρωπο.
O ΙΑΠΩΝΕΖΙΚΟΣ… ΔΡΑΚΟΥΛΑΣ
Το “παρών” στο φεστιβάλ έδωσε ο Ιάπωνας πολυβραβευμένος καλλιτέχνης manga Shin-ichi Sakamoto. Αν και σαν μικρό παιδί δεν διάβαζε manga, σε ηλικία 14-15 ετών θα πέσει στα χέρια του ένα κόμικ το οποίο θα τον οδηγήσει να αγαπήσει το είδος και λίγα χρόνια αργότερα, σε ηλικία 18 ετών να κερδίσει τον πρώτο του διαγωνισμό. Από το 2012 έχει στραφεί εξ ολοκλήρου στον ψηφιακό σχεδιασμό με ένα εντυπωσιακό σχέδιο. Στο φετινό φεστιβάλ της Angouleme, παρουσίασε την τελευταία του δουλειά, με τίτλο «#DRCL – midnight children», ένα έργο βασισμένο στην κλασική νουβέλα του Δράκουλα, του Abraham Stoker. Αυτή τη στιγμή κυκλοφορεί ο πρώτος τόμος της σειράς, η οποία αναμένεται να ολοκληρωθεί σε 4 συνέχειες. Παράλληλα με την παρουσίαση και ομιλία του, στην εκκλησία «Guez de Baltaz», είχε στηθεί ένα απολαυστικό εμβυθιστικό Projection Mapping. Σε όλους τους εσωτερικούς τοίχους της εκκλησίας, προβάλλονταν σκηνές από το κόμικ σε μορφή animation με συνοδεία εμβληματικής μουσικής.
ΚΟΜΙΚ ΚΑΙ ΦΑΓΗΤΟ
Εντυπωσιακή και απολύτως χορταστική ήταν η έκθεση για το φαγητό στην ένατη τέχνη που άνοιξε τις πόρτες στο φετινό φεστιβάλ. Από τα αγριογόρουνα του Οβελίξ και το σπανάκι του Ποπάυ, μέχρι τις εικονογραφημένες ετικέτες των γαλλικών κρασιών, η έκθεση μας ταξίδεψε σε περισσότερα από εξήντα χρόνια φαγητού μέσα στα καρέ των κόμικ. Πριν την είσοδο, μας περίμενε μια εντυπωσιακή βιτρίνα με φαγητά, που ήταν ένα ζωντανό κουίζ. Κάθε ραφάκι αντιστοιχούσε και σε ένα χαρακτηριστικό φαγητό κάποιου ήρωα κόμικ που ο θεατής καλείται να ανακαλύψει. Η έκθεση άρχιζε με τον κλασικό μπουφέ του Αστερίξ και τη γνωστή ατάκα του Άβερελ «Πότε θα φάμε ρε παιδιά;» και συνέχιζε με περισσότερα από 500 έργα Γάλλων κυρίως δημιουργών. Ανάμεσα στα εκθέματα υπήρχαν πολλές φορές κρυμμένες διαδράσεις που μας καλούσαν να μυρίσουμε, να αγγίξουμε, να δούμε, να βιώσουμε μια γεύση με μια άλλη αίσθηση. Φυσικά από την έκθεση δεν θα μπορούσε να λείπει και το manga και η διατροφική κουλτούρα της Ιαπωνίας. Η έκθεση κατέληγε σε μια συνεργασία σεφ και καλλιτεχνών, οι οποίοι μέσα από 14 διαφορετικές ιστορίες οραματίζονταν το μέλλον μέσα από το πρίσμα πάντα του φαγητού
ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΠΑΛΙΑ ANIMATION
Ανάμεσα σε πολλές προβολές, ξεχωρίσαμε αυτήν την ιαπωνέζικης σειράς «Captain Harlock», η οποία κυκλοφόρησε στα τέλη της δεκαετίας του 1970 στην Ιαπωνία και αργότερα και στην Ευρώπη. Στην κατάμεστη κινηματογραφική αίθουσα προβλήθηκαν επιλεγμένα επεισόδια της σειράς. Η προβολή έγινε με τη φυσική παρουσία του 83χρονου πια σκηνοθέτη της σειράς Rintaro, ο οποίος σχολίαζε πριν και μετά από κάθε επεισόδιο, δίνοντας κάποιες λεπτομέρειες από τα γυρίσματα ή και τις σεναριακές αλλαγές που έγιναν κατά τη μεταφορά του από το αντίστοιχο manga.
ΣΚΙΤΣΟΜΑΧΙΑ
Το φεστιβάλ αφορά κοινό όλων των ηλικιακών ομάδων. Έτσι δεν έλειψαν και οι δράσεις που είναι αφιερωμένες στα παιδιά. Ανάμεσα σε αυτές ξεχωρίσαμε μια ιδιαίτερη σκιτσομαχία μεταξύ δύο ζευγαριών. Ο σεναριογράφος και ο σκιτσογράφος της παιδικής σειράς «Anvi» ήρθαν αντιμέτωποι με τους δημιουργούς της σειράς «Chocochat». Οι δοκιμασίες πολλές και ξεκαρδιστικές διαδέχονταν η μία την άλλη, με την παρουσιάστρια (και ταυτόχρονα εκδότρια των συγκεκριμένων κόμικ) να δίνει τον ρυθμό. Τυφλά σκίτσα, τέρατα που ξαφνικά βγάζανε καρδούλες, παιδικές μουτζούρες που μεταμορφώνονταν σε χαρακτήρες, καρικατούρες των αντιπάλων και πολλά ακόμα σε μια δράση που δεν σταματήσαμε να γελάμε.
Μια μικρή πόλη
που “μαγνητίζει”
τον κόσμο
Με νέες γνωριμίες και συνεργασίες, αλλά και μια βαλίτσα γεμάτη από κόμικ και ιδέες επιστρέψαμε στα Χανιά. Χαρήκαμε ιδιαίτερα που μια μικρή σχετικά πόλη, που είναι δύσκολα προσβάσιμη, καθώς δεν διαθέτει κοντινό αεροδρόμιο, αλλά και ούτε αρκετές ξενοδοχειακές υποδομές, καταφέρνει να διοργανώνει μια τόσο μεγάλη εκδήλωση. Η κεντρική οργανωτική ομάδα του φεστιβάλ είναι 10 με 15 άτομα. Μάθαμε όμως πως ένας δήμαρχος ήταν που πίστεψε στο όραμά τους και τους στήριξε οικονομικά για πολλές χρονιές. Εκεί μπόρεσαν να ξεφύγουν από τα όρια του τόπου και να μιλάμε πλέον για ένα φεστιβάλ που δεν περιορίζεται στην πόλη της Angouleme ή στη χώρα της Γαλλίας, αλλά κερδίζει τα βλέμματα και τις εντυπώσεις από όλο τον κόσμο, ενώ την επισκέπτονται όχι μόνο από όλη την Ευρώπη αλλά και από την Αμερική και την Ιαπωνία.
