Στη σημερινή ψηφιακή εποχή, την εποχή της εικόνας και των τρισδιάστατων γραφικών η χρησιμοποίηση μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας ενός πειραματικού οργάνου φυσικής ή χημείας μπορεί να μην έχει τη δεσπόζουσα θέση που είχε κάποτε, αλλά διατηρεί κάτι από τη μαγεία του παρελθόντος.
Τότε που ένα και μόνο τέτοιο όργανο -μια απλή ηλεκτροστατική μηχανή για παράδειγμα ή ένα μοντέλο ουράνιου θόλου- ήταν αρκετό για να εξάψει τη φαντασία των μαθητών, να δώσει τροφή στη φιλομάθεια και υπόσταση σε αφηρημένες έννοιες όπως οι νόμοι των φυσικών επιστημών.
Οι “διαδρομές” γυρίζουν σήμερα το ρολόι του χρόνου πίσω και ταξιδεύουν στο παρελθόν της Εκπαίδευσης παρουσιάζοντας μερικά μόνο από τα δεκάδες παλιά εποπτικά όργανα που έχουν συγκεντρώσει οι άνθρωποι του Εργαστηριακού Κέντρου Φυσικών Επιστημών Χανίων (Ε.Κ.Φ.Ε.Χ.), ενός Κέντρου που έχει ως αποστολή την τεχνική υποστήριξη των εκπαιδευτικών στην πειραματική διδασκαλία των φυσικών επιστημών.
Πειραματικά όργανα που αποτελούν μια εντυπωσιακή συλλογή η οποία -όπως είναι επιθυμία των υπευθύνων του Ε.Κ.Φ.Ε.- θα μπορούσε να αποτελέσει τον πυρήνα για τη δημιουργία ενός πρωτότυπου και μοναδικού στην Ελλάδα Μουσείου εποπτικών οργάνων φυσικών επιστημών.
ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΠΡΟΣΠΑΘΕΙΕΣ
Το ραντεβού μας με τους ανθρώπους του Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων πραγματοποιήθηκε στον χώρο του Κέντρου στο Γενικό Λύκειο Ακρωτηρίου. Εκεί συναντήσαμε τον υπεύθυνο του Κέντρου Νίκο Αναστασάκη μαζί με τον -συνταξιούχο πλέον εκπαιδευτικό- Δημοσθένη Μαρκογιαννάκη που μέχρι πριν λίγο καιρό βρισκόταν στο τιμόνι του Ε.Κ.Φ.Ε.
Γύρω μας, σχεδόν σε κάθε γωνιά της αίθουσας, τοποθετημένα όπως – όπως τα παλιά όργανα της συλλογής καθώς ο χώρος είναι φανερό πως δεν είναι ούτε κατάλληλος ούτε επαρκής για να στεγάσει αυτό τον πλούτο.
«Η προσπάθεια για τη συλλογή των οργάνων ξεκίνησε το 2010 – 2011 ως ιδέα του σχολικού συμβούλου Βασίλη Μπαργιάννη. Τότε αρχίσαμε να μαζεύουμε παλιά όργανα από τις πιο παλιές σχολικές μονάδες των Χανίων και συγκεκριμένα από το 1ο και 2ο Γυμνάσιο – Λύκειο Χανίων και τα σχολεία Βάμου, Καντάνου και Παλαιόχωρας», επεσήμανε ο κ. Μαρκογιαννάκης.
Κάπως έτσι συγκεντρώθηκαν πάνω από 200 εποπτικά όργανα και περισσότερα από 1000 εκπαιδευτικά αντικείμενα που χρονολογούνται από τις αρχές του 20ου αιώνα έως και τις τελευταίες δεκαετίες. Αντικείμενα και όργανα που σε ορισμένες περιπτώσεις χρειάστηκε να ανασυρθούν από σωρούς σκουπιδιών.
«Οι εικόνες που αντικρίσαμε όταν τα μαζεύαμε ήταν πραγματικά απίστευτες. Όργανα που είχαν πεταχτεί μέσα σε μπάζα! Αντικείμενα θαμμένα σε σκουπίδια! Παρόλα αυτά καταφέραμε να μαζέψουμε ένα μεγάλο αριθμό και να αποκατασταθεί – επισκευαστεί ένα μεγάλο μέρος αυτών των οργάνων», επεσήμανε ο κ. Μαρκογιαννάκης.
ΠΟΛΥΤΙΜΟ ΥΛΙΚΟ
Μερικά από τα αντικείμενα – όργανα που κατάφεραν να συγκεντρώσουν οι άνθρωποι του Ε.Κ.Φ.Ε. φαίνεται να είναι σπάνια: «Τη σπανιότητά τους την καταλάβαμε όταν προσπαθήσαμε να συγκεντρώσουμε πληροφορίες γύρω από αυτά. Σίγουρα δεν μπορούμε να ξέρουμε αν υπάρχει κάποιο άλλο γαλβανόμετρο στην Ελλάδα όπως αυτό που περιλαμβάνεται στη συλλογή μας, όμως το ότι για να καταλάβουμε τι ακριβώς είναι αυτό το όργανο χρειάστηκε να ανατρέξουμε σ’ ένα κατάλογο ενός Ολλανδικού μουσείου, αυτό μάς λέει ότι δεν πρόκειται για κάτι τόσο κοινό», υπογράμμισε ο κ. Αναστασάκης.
Σε κάθε περίπτωση η σπανιότητα κάποιων οργάνων καθορίζεται κι από την παλαιότητά τους. «Υπάρχουν όργανα από την περίοδο 1910-1920 όπως προκύπτει από τους καταλόγους μιας γερμανικής εταιρείας κατασκευής οργάνων», ανέφερε ο κ. Αναστασάκης και πρόσθεσε ότι τα περισσότερα όργανα είναι γερμανικής ή γαλλικής κατασκευής ενώ υπάρχουν και κάποια από χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ.
Η ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ
Ο μεγάλος αριθμός των οργάνων και η πληρότητα της συλλογής γέννησαν, ως λογικό επακόλουθο, την ιδέα και την επιθυμία στους ανθρώπους του Ε.Κ.Φ.Ε. για τη δημιουργία ενός Μουσείου εποπτικών οργάνων φυσικών επιστημών που θα αναδείξει τα όργανα αυτά αλλά και θα αποτελέσει ένα ακόμα εκπαιδευτικό εργαλείο: «Το Μουσείο αφενός θα καταγράφει την ιστορία των εποπτικών οργάνων των σχολικών μονάδων μας και αφετέρου θα αποτυπώνει την εξέλιξη των φυσικών επιστημών», σημείωσε ο κ. Μαρκογιαννάκης ενώ ο κ. Αναστασάκης συμπλήρωσε πως λόγω του ότι πολλά από τα όργανα έχουν επισκευαστεί και είναι λειτουργικά, δίνει τη δυνατότητα να αναπτυχθούν ποικίλες εκπαιδευτικές δράσεις, οργανωμένες ανά θεματικές ενότητες που οι επισκέπτες, εκπαιδευτικοί και μαθητές, θα μπορούν ακόμα και να χρησιμοποιούν τα όργανα.
Παράλληλα, όμως, το μουσείο θα μπορούσε να λειτουργήσει και ως μια “μηχανή του χρόνου” που θα μετέφερε τα παιδιά στο παρελθόν: «Η ιστορική πληροφορία που μπορεί να προσφέρει ένα τέτοιο Μουσείο είναι πολύ σημαντική. Μέσα από αυτή μπορεί να μάθει ένα παιδί πώς εξελίσσεται η έρευνα και από πόσα στάδια χρειάστηκε να περάσει η πρόοδος των επιστημών για να φτάσουμε στο σήμερα. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό διότι στις μέρες μας υπάρχει διάχυτη η αίσθηση ότι πατώντας ένα κουμπί έρχονται όλα μπροστά μας», υπογράμμισε ο κ. Αναστασάκης.
Λίγο πριν ολοκληρώσουμε τη κουβέντα μας ρώτησα τους συνομιλητές μου αν θα μπορούσαν να φανταστούν τον εαυτό τους να διδάσκει σε μια αίθουσα χρησιμοποιώντας τα μέσα του παρελθόντος.
«Στη χημεία τα πράγματα είναι πιο εύκολα, δεν έχουμε αυτές τις ραγδαίες εξελίξεις», απάντησε ο κ. Μαρκογιαννάκης εξηγώντας πως ως χημικός θα του έλειπαν κάποιες -αλλά λίγες- συσκευές.
«Για να είμαι ειλικρινής εγώ θα ήθελα να το κάνω, γιατί νομίζω έχει ενδιαφέρον να είναι τα πράγματα πιο “χειροπιαστά”, πιο απτά. Για παράδειγμα με ένα σημερινό πολύμετρο πατάω ένα κουμπί και μου δίνει μια τιμή, για παράδειγμα 3,5 volt. Με ένα πολύμετρο βελόνας όμως θα είχαμε αυτομάτως μπροστά μας όλο το κεφάλαιο του ηλεκτρομαγνητισμού της φυσικής. Κι αυτό γιατί θα περάσει ρεύμα, θα δεχθεί μια ηλεκτρομαγνητική δύναμη η βελόνα, θα τεντωθεί ένα ελατήριο κ.λπ. Ολα αυτά είναι ξεχωριστά διδακτικά αντικείμενα που θα μπορούσαν να δώσουν έναυσμα για συζήτηση και για μάθημα», απάντησε από την πλευρά του ο κ. Αναστασάκης.
Ενα βήμα πριν το Μουσείο
Αξίζει να σημειωθεί ότι ανάλογες συλλογές παλιών εποπτικών οργάνων υπάρχουν σε δύο ακόμα περιοχές της Ελλάδας, στη Χίο και στις Σέρρες χωρίς όμως να έχουν τον χαρακτήρα ενός οργανωμένου σύγχρονου μουσείου. Πάντως στο Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων υπάρχει αισιοδοξία ότι η δημιουργία ενός σύγχρονου μουσείου που θα αποτελέσει πόλο έλξης για μαθητές και εκπαιδευτικούς των Χανίων, της Ελλάδας αλλά ακόμα και του εξωτερικού μέσω προγραμμάτων Εrasmus, απέχει λίγο από το να γίνει πραγματικότητα καθώς πέρα από την πολύτιμη συλλογή που έχει συγκεντρωθεί έχει παραχωρηθεί κι ένας χώρος στο Γενικό Λύκειο Ακρωτηρίου που μπορεί -εφόσον γίνουν οι απαραίτητες εργασίες συντήρησης- να φιλοξενήσει το μουσείο. «Εχει εκδηλωθεί ενδιαφέρον από τη Σχολική Επιτροπή της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και έχουν αγοραστεί κάποια χρώματα για την ανακαίνιση του χώρου. Επίσης, πρόσφατα μας υποσχέθηκαν ότι η υγρομόνωση που είναι το μεγάλο πρόβλημα, θα ενταχθεί σε κάποια εργολαβία για να λυθεί επιτέλους. Ελπίζουμε ότι αυτό θα γίνει κι αν γίνει τότε τα πράγματα παίρνουν αυτόματα τον δρόμο τους», τόνισε σχετικά ο υπεύθυνος του Ε.Κ.Φ.Ε. Χανίων Νίκος Αναστασάκης, ενώ πιο καυστικός ο πρώην υπεύθυνος του Ε.Κ.Φ.Ε. Δημοσθένης Μαρκογιαννάκης υπογραμμίζει πως αν είχε καταλάβει η Δημοτική Αρχή τι θησαυρός κρύβεται μέσα στη συλλογή, με μια απόφαση θα είχε λυθεί το πρόβλημα εδώ και καιρό: «Δυστυχώς όμως οι γραφειοκρατικές δυσκολίες και το “πινγκ πονγκ” των ευθυνών μεταξύ των αρμοδίων μάς πήγαν πίσω και χάθηκε πολύτιμος χρόνος, όχι μόνο σε βάρος τους μουσείου και των μαθητών αλλά σε βάρος συνολικά της χανιώτικης κοινωνίας», σημείωσε καταλήγοντας ο κ. Μαρκογιαννάκης.Γιορτή για τις Φυσικές Επιστήμες
Εκδηλώσεις με θέμα: “Γιορτάζοντας τις Φυσικές Επιστήμες” θα πραγματοποιηθούν αυτό το Σαββατοκύριακο στα Χανιά.
Οι εκδηλώσεις περιλαμβάνουν τόσο το Σάββατο όσο και την Κυριακή παρουσίαση πειραματικών δραστηριοτήτων και κατασκευών από μαθητές και τους συνοδούς τους από τις 10 π.μ. έως τις 2 μ.μ. στο ΓΕΛ Ακρωτηρίου. Επίσης, θα γίνουν ομιλίες και παρουσιάσεις και τις δύο μέρες στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων στις 7 μ.μ..
Το Σάββατο ο πρόεδρος του Ιδρύματος Τεχνολογίας Ερευνας (ΙΤΕ), καθηγητής Νεκτάριος Ταβερναράκης, «αποκωδικοποιεί το φαινόμενο της γήρανσης».
Την Κυριακή ο δάσκαλος – ερευνητής Ν. Τσαγλιώτης και συνεργάτες του ΕΚΦΕ Χανίων συνδέουν τις έννοιες των Φυσικών Επιστημών με το “παιχνίδι”.
Τις εκδηλώσεις διοργανώνουν το Εργαστηριακό Κέντρο Φυσικών Επιστημών (Ε.Κ.Φ.Ε.), οι Διευθύνσεις Δευτεροβάθμιας και Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων με την Περιφέρεια Κρήτης – Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, την Ενωση Γονέων και Κηδεμόνων, την Ενωση Ελλήνων Χημικών και τον Σύλλογο Φυσικών Κρήτης.
