Κάθε ταξίδι στην Μυροβόλο Χίο είναι ένα ταξίδι στα χρώματα και στα αρώματα της γης της Ιωνίας, άλλωστε τα φώτα από την απέναντι όχθη του Τσεσμέ δεν σε αφήνουν να ξεχάσεις πως βρίσκεσαι μόλις 9 ναυτικά μίλια από την πάλαι ποτέ επαρχία Σμύρνης.
Mυροβόλος και φιλόξενη όλο το χρόνο η Χίος αποτελεί ένα μωσαϊκό εικόνων και εμπειριών, έναν κρυμμένο θησαυρό στο Αιγαίο καθώς κάθε γεωγραφική περιοχή του νησιού κρύβει έναν μοναδικό, ξεχωριστό πολιτισμό είτε πρόκειται για τα Μαστιχοχώρια, τα Μεσαιωνικά χωριά, τις παραλιακές περιοχές ή τον περίφημο Κάμπο.
Ο ΚΑΜΠΟΣ
6 μόλις χλμ νότια από την πόλη της Χίου, ο Κάμπος συνιστά ένα ιδιαίτερο οικιστικό σύνολο, όπου συνδυάζεται αρμονικά το μοναδικό φυσικό τοπίο με τα τοπικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά. Είναι ευρέως γνωστός για τα μυροβόλα περιβόλια εσπεριδοειδών, αλλά και τα παλιά αρχοντικά σπίτια. Η περιοχή έχει κηρυχθεί «ιστορικός τόπος» και «παραδοσιακός οικισμός», προστατευόμενος από το ΥΠ.ΠΟ. Επιπλέον περιλαμβάνεται στη λίστα με τα 14 πιο απειλούμενα μνημεία πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης.
Βασικό χαρακτηριστικό των περιβολιών του Κάμπου, είναι οι ψηλοί τοίχοι από θυμιανούσικη πέτρα, που προστατεύουν την κάθε ιδιοκτησία από τα δυσχερή καιρικά φαινόμενα. Οι αριστοκρατικές οικογένειες της Χίου, Γενουάτικες και ντόπιες, έκτισαν στην περιοχή τα σπίτια τους από το δέκατο τέταρτο αιώνα. Οι απαγορευτικοί τοίχοι που συναντά ο επισκέπτης κατά μήκος του δρόμου, κρύβουν ολόκληρους μικρόκοσμους, οι οποίοι περιλαμβάνουν περίτεχνα διακοσμημένες αυλές, μεγάλα αρχοντικά σπίτια, δενδροσκέπαστα σοκάκια και κήπους με πληθώρα λουλουδιών.
ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ ΚΑΙ ΓΕΝΟΥΑΤΕΣ
Σε έναν από αυτούς τους μικρόκοσμους, στο αρχοντικό της αριστοκρατικής οικογένειας των Χρυσοβελόνη είχαμε την τύχη να μας ξεναγήσει, μία από τις τελευταίες απογόνους της οικογένειας η κα Μαρία Μονιούδη η οποία έλκει την μισή της καταγωγή από την οικογένεια των Στρατουδάκη στη Χαλέπα Χανίων.
Όπως μας είπε η κα Μονιούδη, τo τοπωνύμιο Κάμπος (από τη λατινική λέξη campus) απαντάται σε κείμενα περιηγητών από το 1600 και μετά. Έτσι, οι παλαιότερες επιρροές στην αρχιτεκτονική ανάγονται στη Βυζαντινή εποχή, παρόλο που στον Κάμπο δεν έχει διασωθεί κανένα αμιγές δείγμα Βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ωστόσο ίχνη εκείνης της περιόδου, τούνελ, υπόγειες στοές, υπάρχουν και σήμερα παρά τo ότι υπέστησαν καταστροφές από τον μεγάλο σεισμό του 1881.
Στα αρχοντικά του Κάμπου ήρθαν να κατοικήσουν οικογένειες της χιώτικης και Βυζαντινής αριστοκρατίας, αλλά και Γενουατοχιώτες ευγενείς, δημιούργημα επιγαμικής σχέσης μεταξύ χιώτικων αριστοκρατικών οίκων και γενουατικών αντιστοίχων: Αργέντη, Χρυσοβελόνη, Μάξιμοι, Καλουτά, Ιουστινιάνοι, Μαυροκορδάτοι, Σκυλίτση, Καλβοκορέση, Ράλλη, Ροδοκανάκη, Πετροκόκκινοι, Βλαστοί, Κοντόσταυλοι,Γροιμάλδη, Ροίδη, Καράλη κ.α
Παλιά Βυζαντινή γενιά οι Χρυσοβελόνη ήρθαν στην Χίο μετά την Άλωση μαζί με άλλες γενιές. Στα μέσα του 17ου αιώνα ξεχωρίζει ο δημογέροντας Ιωάννης Χρυσοβελόνης καθώς η δράση του τον τοποθετεί δίπλα στις εξέχουσες μορφές του αγώνα του 1821. Μάλιστα το 1823 πολέμησε έξω από τα Χανιά της Κρήτης και λίγο αργότερα πολέμησε στην Ύδρα κάτω από τις διαταγές του Μιαούλη. Το κτήμα των Χρυσοβελόνη έχει δικό του ναό, τον ναό του Αγ. Ζαχαρία ο οποίος έχει ανακηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο από την ΟΥΝΕΣΚΟ. Από τον παλιό Πύργο των Χρυσοβελόνη που έπεσε στον σεισμό του 1881 σήμερα διακρίνονται ελάχιστα ίχνη, όμως διασώζεται ένα μέρος του εντυπωσιακού βοτσαλωτού, μία σκάλα, και η εκκλησία του Αγ. Ζαχαρία. Μάλιστα το οικόσημο της οικογένειας είναι το μόνο που είναι φιλοτεχνημένο με ψηφιδωτό.
Αψιδωτές πόρτες και παράθυρα, μπαλκόνια που υποστοιβάζονται από μικρές αψίδες και πελώριες αυλόπορτες, βοτσαλωτές αυλές και ζωγραφιστά ταβάνια, είναι μερικά από τα χαρακτηριστικά που προσδίδουν ασύγκριτη μοναδικότητα σε αυτό το αρχοντικό που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πολιτισμού του ιστορικού οικισμού.
Ο Κάμπος χρησίμευε στους εύπορους Χίους της πόλης ως τόπος ανάπαυσης, ως εξοχική κατοικία δηλαδή και συγχρόνως καλλιέργειας που εξασφάλιζε μια μερική αυτάρκεια. Παρά το γεγονός ότι η οικονομική ευρωστία αυτής της τάξης οφειλόταν στο χρήμα που ερχόταν από το εξωτερικό, τα μέλη της δεν παραμελούσαν τη γη.
Ακόμη και σήμερα το κάθε κτήμα, έχει δική του καλλιέργεια εσπεριδοειδών και την Άνοιξη με την ανθοφορία ο κάμπος γεμίζει χρώματα και αρώματα… μοσχοβολά, εξ ου και το όνομα μυροβόλος. Για αυτό και μια περιήγηση στον Κάμπο είναι ένα ταξίδι στο χρόνο, πλαισιωμένο από τις αναπάντεχες μυρωδιές των εσπεριδοειδών.
ΕΣΠΕΡΙΔΟΕΙΔΗ ΑΛΛΑ ΚΑΙ ΜΑΣΤΙΧΑ
Η εικόνα ευδαιμονίας και αρχοντιάς που παρουσιάζει μέχρι σήμερα η Χίος, δεν είναι τυχαία. Τον καιρό της Τουρκοκρατίας που όλη η Ελλάδα ήταν βυθισμένη στην σκλαβιάς, η επικοινωνία της Χίου με την Ευρώπη και τον πολιτισμό ήταν συνεχής και ποικίλη.
Μεγάλα ιστιοφόρα μετέφεραν στα μακρινά λιμάνια της Πόλης, της Οδησσού και της Μασσαλίας τα προϊόντα της: το φημισμένο μαστίχι και τα χρυσά εσπεριδοειδή της.
Ακόμη και σήμερα, η οικονομική ζωή του νησιού, εκτός από τον τουρισμό, στηρίζεται στα εσπεριδοειδή του Κάμπου αλλά και στις μαστιχοκαλλιέργειες στο νοτιοδυτικό άκρο του νησιού.
Ολόκληρα χωριά όπως τα κεφαλοχώρια Πυργί, Μεστά κ.α βασίζονται στην παραγωγή μαστίχας. Σημαντική είναι η παρουσία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου αλλά και του Μουσείου Μαστίχας που αναδεικνύει την παραγωγική ιστορία της καλλιέργειας την οποία εντάσσει στο πολιτιστικό τοπίο της Χίου.
