«Οταν αντίκρυσα τα μάρμαρα στο Βρετανικό Μουσείο, αν και χωρίς φανατικό εθνικισμό, με πλημμύρισε ένα συναίσθημα θλίψης, όπως όταν ακρικρύζεις κάποιον στην εξορία. Σίγουρα τέτοια αντικείμενα ανήκαν σ’ ένα μοναδικό τόπο, όπου κυριαρχεί άπλετο φως και η ατμόσφαιρα είναι ταιριαστή».
Οδυσσέας Ελύτης
Με αναφορές στην προκλασσική και κλασσική καθώς και στην ελληνιστική – ρωμαϊκή εποχή συνεχίζεται το αφιέρωμα στην έκφραση της ελληνικής τέχνης. Δηλαδή, σε ό,τι συμπεριλαμβάνεται σε κάθε έργο που βγαίνει με ειλικρίνεια από τη ζωή, την καρδιά και τη σκέψη των ανθρώπων αυτού του τόπου, και πλουτίζει τη συλλογή που λέγεται ελληνικός πολιτισμός.
ΠΡΟΚΛΑΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (750-323 π.Χ.)
Είναι περίοδος μεγάλης ακμής της τέχνης. Δείγματα είναι οι περιβόητοι Κούροι και Κόρες που είχαν κατά κύριο λόγο προορισμό αναθηματικό. Χαρακτηρίζονται από το αρχαϊκό μειδίαμα, τους περίτεχνους βοστρύχους και τη βαριά μετωπική στάση. Οι Κούροι παριστάνουν το στιβαρό τύπο γυμνού άνδρα, ενώ οι Κόρες είναι ντυμένες με ιωνικό χιτώνα και ιμάτιον. Το αρχαϊκό γλυπτό δεν παρουσιάζει την τελειότητα του μετέπειτα κλασικού, άλλωστε οι συνθήκες του βίου δεν υπαγορεύουν κάτι ανάλογο. Στην αγγειογραφία έχουμε αρχικά τον ανατολίτικο ή ασιατίζοντα ρυθμό, με θέματα παρμένα από τη Μυθολογία της Ανατολής, και στη συνέχεια το μελανόμορφο και ερυθρόμορφο ρυθμό με τις αντίστοιχες χρωματικές παραστάσεις. Ο 5ος και 4ος αιώνας χαρακτηρίζονται ως “χρυσοί αιώνες” της Ελληνικής Τέχνης και είναι η περίοδος της μεγάλης ακμής. Αντιπροσωπευτικό δείγμα τελειότητας ο Παρθενώνας και τα ανεπανάληπτα γλυπτά του. Κορυφαίος εκπρόσωπος της Γλυπτικής της περιόδου, ο Φειδίας, στα έργα του οποίου διακρίνουμε μια ηθική ωραιότητα, σύμβολο του κάλλους και της ακμής της περιόδου. Ονομαστοί καλλιτέχνες με θαυμαστά δημιουργήματα, σύγχρονοι του είναι ο Μύρων και ο Πολύκλειτος. Τον 4ο αιώνα εκτός τους Κηφισόδοτο, Σκόπα, Λύσιππο και ένας από τους μεγαλύτερους γλύπτες όλων των εποχών, ο Πραξιτέλης, θα φιλοτεχνήσει το μάρμαρο με θεϊκή μαστοριά και θα παραδώσει έργα αριστουργήματα μοναδικότητας και συμμετρίας. Μέσα από τα δημιουργήματά του και κυρίως τον Ερμή, πλάθει με ιδιαίτερη χάρη και εκφράζει με πρωτοφανή ικανότητα το σφρίγος του γυμνού σώματος, αναδεικνύοντας και τις άφθαστες ανατομικές γνώσεις του. Ο Will Durant στην «Παγκόσμια Ιστορία της Τέχνης» γράφει χαρακτηριστικά για τον Ερμή: «Αι περιγραφαί, οι φωτογραφίαι και τα αντίγραφα δεν αποδίδουν την ποιότητα του έργου. Πρέπει να σταθεί κανείς ενώπιόν του εις το μικρόν μουσείον της Ολυμπίας και να εγγίσει τα δάκτυλά του εις την επιφάνειαν, δια να αντιληφθεί, την ζωντανή υφήν της μαρμάρινης αυτής σαρκός». Στην αρχιτεκτονική συνεχίζεται η παράδοση των κλασικών χρόνων με περίστυλους ναούς που ο ρυθμός του καθενός χαρακτηρίζεται από την μορφή των κιονοκράνων (Ιωνικός, Δωρικός, Κορινθιακός). Η ανάγκη του ανθρώπου να ευχαριστήσει τους προστάτες θεούς συντελεί στην αίσθηση τέτοιων δημιουργημάτων. Τα κλασικά χρόνια ανθούν και παράλληλες τέχνες, όπως η ζωγραφική, ο χορός, η μουσική, το θέατρο, κάτι που αποτελεί απόδειξη της πολιτιστικής ακμής. Ειδικά στο θέατρο, η τραγωδία με κύριους εκφραστές Αισχύλο, Σοφοκλή, Ευριπίδη, αλλά και η κωμωδία με τον Αριστοφάνη, γνωρίζουν τις καλύτερες μέρες τους.
ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ – ΡΩΜΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ (323π.Χ. – 330μ.Χ.)
Τα πιο γνωστά έργα της Ελληνιστικής περιόδου είναι η Αφροδίτη της Μήλου, η Νίκη της Σαμοθράκης και το Σύμπλεγμα του Λαοκόοντος, έργα που συγκινούν με το ανεπανάληπτο κάλλος τους, και που δυστυχώς για μας σήμερα κοσμούν ξένα μουσεία με το δυναμικό ρεαλισμό τους. Την Ελληνιστική περίοδο έχουμε τον επιβλητικό χαρακτήρα της τέχνης, που εξωτερικεύεται με τα ευρήματα της Βεργίνας, τις τοιχογραφίες της Πομπηίας, τα γλυπτά της Περγάμου, το Αρτεμίσιον και το ορειχάλκινο άγαλμα του Hλιου στη Ρόδο. Μάλιστα, τα δύο τελευταία συγκαταλέγονται στα επτά θαύματα της αρχαιότητας. Το 2ο αιώνα π.Χ. με την υποταγή της Ελλάδος στους Ρωμαίους, η τέχνη των Ελλήνων θα καταληστευθεί από τους κατακτητές και θα οικειοποιηθεί απ’ αυτούς. Ο Μεγάλος ποιητής Οράτιος θα αναφωνήσει με θαυμασμό: «Μπορεί οι Ρωμαίοι να νίκησαν τους Eλληνες με τα όπλα, αλλά οι Eλληνες υπέταξαν τους Ρωμαίου με τον πολιτισμό». Τα ρωμαϊκά έργα τέχνης ήταν αρχικά μηχανικά αντίγραφα ελληνικών έργων και οι τοιχογραφίες είχαν γίνει από τεχνίτες που εμπνεύστηκαν από τα αριστουργήματα του παρελθόντος. Τόση ήταν η δύναμη της Ελληνικής παράδοσης, ώστε ακόμη και ο χριστιανισμός διαμορφώθηκε κάτω από την επίδραση του ελληνικού μυστικισμού και παρόλο που με πάθος πολέμησε τα ειδωλολατρικά ιδανικά.
