Μίλτου Σταχτούρη μνήμη
Έχασα το δρόμο μου, βρέθηκα σε
Μια ξένη γειτονιά που δε μου θύμιζε
Τίποτε από τη δική μου.
Ρώτησα μερικούς ανθρώπους αλλά
δεν ήξεραν τίποτε να μου πουν.
όσο κι αν έψαχνα άλλους δρόμους
τόσο και σε πιο απόξενες τοποθεσίες
βρισκόμουν κι όταν έστριψα ακόμα
σ’ ενα δρόμο η αγωνία μου κορυφώθηκε’
στο τέρμα αυτού του δρόμου ήταν
μια απόκρημνη ακτή με μια
θάλασσα φουρτουνιασμένη.
στη γειτονιά μου δεν βρίσκεται
καμιά θάλασσα. έχασα το δρόμο μου.
«Έχασα το δρόμο μου»
Από τη συλλογή «ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια»(1)
Του Μίλτου Σαχτούρη.
Ανάποδα γυρίζουν τα ρολόγια προς την έλευση του νέου έτους. Θα αναφερθώ σε σημαντικές Χανιώτισσες εικαστικούς, που ταυτόχρονα είναι και μάνες. Οδηγός μου, η εκθεσιακή τους δραστηριότητα το2022 σε ατομικό ή ομαδικό επίπεδο, στον νομό. Η γυναίκα-μάνα αγωνίζεται, χρόνια τώρα, σε ένα ανδροκρατούμενο καθεστώς, προσπαθώντας εκτός από την εργασιακή χειραφέτηση της να κρατήσει σπίτι και οικογένεια, δείχνοντας ταυτόχρονα τον δρόμο σε παγκόσμιο επίπεδο, για μια τέχνη, ουσιαστικά διεκδικητική, στην αναζήτηση μιας ελευθερίας που φρεσκάρει μέσα από ποιοτικά χαρακτηριστικά, ροές εξισορρόπησης στη δυστοπική, παρακμιακή εποχή που ζούμε. Ναι, οι γυναίκες που αναφέρω, έχοντας άμεση επίγνωση του έργου τους, μας δίνουν τον μίτο για να μη χάσουμε τον δρόμο της ανθρώπινης πορείας μας στην επαρχία που ζούμε. Ο Μίλαν Κούντερα γράφει (2) «επαρχιωτισμός και πρόβλημα που συνδέεται με τη ζωή ολόκληρη της κοινωνίας, την εκπαίδευση της, τη δημοσιογραφία της, τη λογοτεχνία της κλπ…» Βιώνω ηθελημένα τον Χανιώτικο επαρχιωτισμό.
Ο σπουδαίος Υδραίος ποιητής της γενιάς του ’40, πολυβραβευμένος, στην τελευταία του αυτή συλλογή, «ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια»(1998), φαντασμογραφεί μέσα από την ποίηση μ’ ένα τόσο απλό τρόπο, που πραγματικά είναι δύσκολο να τον κατατάξεις υφολογικά. Έχει αφήσει τον μανδύα του πρώιμου εξπρεσιονισμού του, αλλά έχει επίσης μετα-θέσει το φανταστικό πλαίσιο του αναγνωρίσιμου υπερρεαλισμού του «τρελού λαγού» προσφέροντας «αναστροφές της φαντασίας» (3) σε ένα «τοπίο» θεματική απλής γραφής αντιπεριγραφικής, ενίοτε κυνικής, που σ’ οδηγεί βήμα βήμα σαν συνύπαρξη του έρωτα, στον θάνατο «ο τρελός άνεμος Αγίρ χτυπάει τις πόρτες τρίζει τις πόρτες τρίζει το μυαλό μου το γεμάτο ιστορίες από έρωτες από θανάτους από ποιήματα από ποιήματα πιο πικρά και από θανάτους».
Το 2022 ήταν η πιο γεμάτη χρονιά στα 33 χρόνια ζωής του Χώρου Τέχνης Χανίων, 24 εκδηλώσεις τέχνης και λόγου, εργαστηρίων, κυρίαρχη δραστηριότητα σε μια ισορροπημένη εικαστική εκπροσώπηση ατομικών και ομαδικών εκθέσεων, αλλά και με σχεδόν ισοκατανομή ανδρών και γυναικών που εξέθεσαν τα έργα τους. Στις 13 Σεπτεμβρίου έφυγε από τη ζωή με υποβοηθουμένη ευθανασία στην Ελβετία ο πρωτοπόρος του παγκόσμιου σινεμά, Ζαν Λυκ Γκοντάρ, έλεγε: «δεν κάνεις μια ταινία, οι ταινίες σε κάνουν» Παραφράζω: «Δεν κάνω μια έκθεση για μένα, οι άλλες εκθέσεις με κάνουν». Και αφού παράθεσα στίχους του Σαχτούρη με τη χαμένη αίσθηση της γειτονιάς μου -ως προβολή- της ξένης προς την Τέχνη συμπεριφοράς ανθρώπων της, προτάσσω στα Λενταριανά (πάλαι ποτέ φτωχογειτονιά) ελπίδα για συνεχή δημιουργικότητα, κόντρα στο αναγνωρίσιμο φάσμα των γνωστών στίχων του Περίφημου Κρητικού στην καταγωγή Μανώλη Αναγνωστάκη(4) «νύχτες των γυρισμών αναπότρεπτες κι η πόλη νεκρή
Την ασήμαντη παρουσία μου βρίσκω σε κάθε γωνιά
Κάμε να σ΄ ανταμώσω, κάποτε, φάσμα χαμένο του πόθου μου…»
Αυτός ο πόθος ανάμεικτος, υλοποιείται με τις όποιες δυσκολίες με εκθέσεις-εργαστήρια όπου άξιοι επαγγελματίες καλλιτέχνες συνεργάζονται με παθιασμένους ερασιτέχνες εικαστικούς, σε μια γειτονιά της πόλης των Χανίων που «δεν βρίσκεται καμιά θάλασσα». Ναι, εδώ, βρήκα τον δρόμο μου και σ΄αυτό με βοήθησαν ιδιαίτερα οι γυναίκες μάνες- εικαστικοί.
Ξεδιπλώνω τη δεύτερη όψη του κειμένου μου όχι εκείνο το δυστοπικό των μεγάλων ποιητών αλλά του χρωματικού φάσματος της Τέχνης των γυναικών που επέλεξα, αφού είχαν εκθεσιακή δραστηριότητα το 2022
ΒΛΑΖΑΚΗ ΣΟΦΙΑ: εξέθεσε στις ομαδικές «Στα όρια του Λαβύρινθου» στον Χώρο Τέχνης Χανίων, «3 διαστάσεις» στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Χανίων Ελαιουργείο, και « H αλληλεγγύη και Τέχνη θα μας σώσουν» στην Terra Verde
ΒΟΓΙΑΤΖΗ ΜΑΓΔΑΛΗΝΗ: παρουσίασε σε ατομική έκθεση 12 φωτογραφικά πορτρέτα γυναικών με μαστεκτομή, σε αίθουσα του θεάτρου «Μίκης Θεοδωράκης» τον Οκτώβριο
ΓΙΑΤΡΟΥΔΑΚΗ ΚΑΛΛΙΟΠΗ: Συμμετείχε στην ομαδική έκθεση «3 διαστάσεις+» στο Μουσείο σύγχρονης Τέχνης Χανίων- Ελαιουργείο
ΚΑΡΚΟΥΛΙΑ ΑΜΑΛΙΑ: Συμμετείχε στις εκθέσεις Art Books «στα όρια του Λαβυρίνθου» (η έκθεση, παρέμεινε ως μόνιμη συλλογή στο Μουσείο Τυπογραφίας, Ελένης και Γιάννη Γαρεδάκη) και «Η αλληλεγγύη και η Τέχνη θα μας σώσουν»
ΚΕΛΑΪΔΗ ΜΑΡΙΑ: Έδειξε δουλειά της στην τριμελή έκθεση Γεωμετρικοί ανασχηματισμοί στον Άγιο Ρόκκο τον Ιούνιο στο πλαίσιο «10 χρόνια Χανιά art»
ΚΟΥΚΟΥΡΑΚΗ ΧΡΙΣΤΙΝΑ: Συμμετείχε στην ομαδική έκθεση «3 διαστάσεις+»
ΜΠΟΒΙΑΤΣΟΥ ΛΑΜΠΡΙΝΗ: Η αεικίνητη διακεκριμένη μητέρα 4 μαθητών, είναι με διαφορά τα τελευταία χρόνια, η πιο παραγωγική καλλιτέχνης της Κρήτης, πρώτη σε συμμετοχική διαδικασία. Στο 2022, έδειξε δουλειά της στις εκθέσεις «3 διαστάσεις» στο Ελαιουργείο στο Δρομόνερο, στην έκθεση «στα όρια του Λαβύρινθου» στον Χώρο Τέχνης Χανίων. Στην έκθεση «Γη-ΝΕΚΥΙΑ» στο Match More στον Πλατανιά. Συμμετείχε στην «ο πόλεμος τελικά δε θα νικήσει» στο Πολύκεντρο Βουκολιών, στην έκθεση «η αλληλεγγύη και η Τέχνη θα μας σώσουν», στην έκθεση «Έλλην Αλεξανδρινός ποιητής» στο Πνευματικό κέντρο Χανίων, επίσης συμμετείχε σε 2 εκθέσεις στο Ρέθυμνο και σε 4 εκθέσεις στην Αθήνα. Τον Ιανουάριο θα παρουσιάσει ατομική έκθεση στον «Χώρο Τέχνης Χανίων» Η Μποβιάτσου δηλώνει σήμερα, «όπως στη ζωγραφική το πιο λαμπρό φως είναι δίπλα στην πιο βαθιά σκιά, το ίδιο συμβαίνει και στη ζωή: Η χαρά στη λύπη, η ηδονή στην οδύνη, η αγάπη, αυτή ειδικά, λάμπει σαν διαμάντι ανάμεσα στο μίσος, το φθόνο και την κακία.» «Το πιο βαθύ σκοτάδι είναι πριν την αυγή» όπως έγραψε ο Αντώνης Σαμαράκης.
ΜΠΡΑΟΥΔΑΚΗ ΡΕΝΑ: Συμμετείχε στην έκθεση «Έλλην Αλεξανδρινός ποιητής ΙΙ» στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων
ΞΕΝΑΚΗ ΠΑΓΩΝΑ: Πραγματοποίησε ατομική της έκθεση «Αριάδνη πριν μετά τη… Νάξο» στον Χώρο Τέχνης Χανίων τον Μάρτιο, και συμμετείχε στην ομαδική έκθεση καλλιτεχνικού βιβλίου «Μίτος στα όρια του Λαβύρινθου» στον Χώρο Τέχνης Χανίων.
ΠΕΡΡΑΚΗ ΑΓΛΑΪΑ: Ως εκπρόσωπος της μεγάλης καλλιτεχνικής οικογένειας Ξενάκη, συμμετείχε στην έκθεση «Μίτος στα όρια του Λαβύρινθου» στον
Χώρο …
ΠΡΩΤΟΠΑΠΑΔΑΚΗ ΒΑΣΩ: έδειξε δουλειά της στις εκθέσεις «Μίτος στα όρια του Λαβύρινθου» και « Αλληλεγγύη και η Τέχνη θα μας σώσουν» στην Terra Verde
ΤΣΕΜΠΕΛΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ: Συμμετείχε στην αναδρομική έκθεση του Μουσείου σύγχρονης Τέχνης στο Δρομόνερο «3 διαστάσεις +». Η Κατερίνα, χρόνια τώρα δείχνει δουλειά της σε ομαδικές στα Χανιά, το Ηράκλειο, την Αθήνα, παράλληλα με τη φροντίδα των 4 παιδιών της…
ΤΣΙΡΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ: Η Χανιώτισσα καλλιτέχνης που ζει στην Πάρο, μητέρα 3 μαθητών, έδειξε τη δουλειά της “La bella Greca”, αφιερωμένη στη Μαντώ Μαυρογένους στον Χώρο Τέχνης Χανίων, Ιανουάριο και Φεβρουάριο (η ίδια έκθεση πήγε Πάρο, Τήνο, Μύκονο, Αθήνα, επίσης συμμετείχε στις εκθέσεις «Μίτος στα όρια του Λαβύρινθου» και «3 Διαστάσεις+» στο Δρομόνερο. Η Ειρήνη δηλώνει σήμερα «παύω να σκέπτομαι μέσα από μένα, με ηρεμεί η αποδοχή πως αυτή η προέκταση η δική μου, δεν είμαι εγώ. Και μόνο τότε κολυμπώ ελαφρώς πιο ελεύθερη» Λέιρε Μπιλμπαο (5)
ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΗ: Με πλούσια δραστηριότητα εκτός Χανίων, η Εύη συμμετείχε στην έκθεση «Μίτος στα όρια του Λαβύρινθου», στον Χώρο…
Αναπόφευκτα κάποιες έχω ξεχάσει, άλλωστε η υγεία μου επιβαρυμένη, έχει αντίκτυπο στη μνήμη μου, και το τόσο προβληματικό, δυστοπικό πλαίσιο που ζούμε και αναγνωρίζουμε στην «ανθρωπολογία της παρακμής». (6) Από θέση κουλτούρας, πρωτοχρονιά του ’24 αντιδιαστέλλω με λόγια του Ευγένιου Ιονέσκο (7) «Η κουλτούρα είναι ένα πλήθος ειδικών στοιχείων που αφομοιώσαμε λιγότερο ή περισσότερο οδυνηρά και από τα οποία πολλά εκπίπτουν μόνα τους από τη μνήμη. Δεν πρέπει, όμως, να πιστέψουμε ότι έχουν χαθεί. Η πνευματική καλλιέργεια που προέκυψε από αυτή την εργασία, παραμένει κι είναι το μόνο που έχει αξία, έλεγε ο Ρενάν…»
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1) Μίλτου Σαχτούρη «ανάποδα γύρισαν τα ρολόγια» Εκδ. «Κέδρος»
2) Μίλαν Κούντερα, «ο ακρωτηριασμός της Δύσης η τραγωδία της κεντρικής Ευρώπης» μεταφρ. Γ. χάρης, εκδ. βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ
3) Κωνσταντίνος Βασιλείου, «ανθρωπολογία της παρακμής» εκδ. Πλέθρον 2022
4) Μανώλης Αναγνωστάκης, «τα ποιήματα» 1941-1971, εκδ. Νεφέλη
5) Λειφε Μπιλμπάο, «Νέρα Μάνες» μεταφρ. Νανσύ Αγγελή, εκδ. Βακχικόν
6) Κωνσταντίνος Βασιλείου, «ανθρωπολογία της παρακμής» εκδ. Πλέθρον 2022
7) ΙΟΝΕΣΚΟ , Η ελεγεία ενός παράλογου κόσμου, μεταφρ. Μίρκα Σκάρα, εκδ. Ροές.
