» Πρότυπο Πείραμα, Δομή Τεχνολογίας, Πολιτισμού & Ερευνας
Oπως επισημαίνεται στον επίσημο δικτυακό τόπο του Τ.Π.Π.Λ. η έννοια “Λαυρεωτική” προέρχεται από τη λέξη “λαύρα”, που σημαίνει στενό πέρασμα και σήραγγα, χαρακτηριστικά της περιοχής με τις στοές εξόρυξης μεταλλευμάτων. Το Λαύριο αποτέλεσε, σύμφωνα με την Κύτταρη (2015, το Λαύριο υπό το πρίσμα της αειφορίας, Δ.Ε., Ε.Α.Π.), τον πρώτο εργατικό οικισμό “company town”, ενώ η ίδρυσή του και η εκμετάλλευση του υπεδάφους του συνδέθηκαν με την προσπάθεια του νεοσύστατου ελληνικού κράτους κατά τον 19ο αιώνα να αναπτύξει τη βιομηχανία του.
Η εκμετάλλευση των μεταλλευμάτων ξεκίνησε κατά την Αθηναϊκή Δημοκρατία, το 508 π.Χ., αφού με τον άργυρο από το Λαύριο ο Περικλής κατασκεύασε τα σπουδαία μνημεία της περιόδου. Το 1864 ιδρύεται η ιταλογαλλική εταιρεία «Hilarion Roux et Cie», εγκαινιάζοντας το 1865 εργοστάσιο, που σε πλήρη λειτουργία απασχολούσε 1.200 εργαζόμενους. Ελληνικές και ξένες εταιρείες στήριξαν την ανάπτυξη της μεταλλευτικής βιομηχανίας, δημιουργώντας παράλληλα την ιδιαίτερη φυσιογνωμία του Λαυρίου. Οι κάτοικοι προσέγγιζαν τους 10.000, ενώ η πόλη λειτουργούσε, βάσει των εταιρειών, στις οποίες ανήκαν κατοικίες, καταστήματα, νοσοκομεία και φαρμακεία. Επίσης, αυτές κατασκεύασαν σχολεία, εκκλησίες, λιμενικές εγκαταστάσεις.
Προς το τέλος του 1920 οι κάτοικοι μειώθηκαν κατά 50%, ενώ η ελληνική εταιρεία, που δραστηριοποιούνταν στην περιοχή το 1930 εκποίησε τις εγκαταστάσεις της. Από το 1950 και έπειτα αναπτύχθηκαν νέοι βιομηχανικοί κλάδοι, ενώ έπειτα από το 1980 προκλήθηκε νέος κύκλος κρίσης ως αποτέλεσμα της αποβιομηχάνισης. Αρκετές μονάδες έκλεισαν και μεγάλο μέρος του πληθυσμού, που επλήγη από την ανεργία, εγκατέλειψε την πόλη. Η λειτουργία του συγκροτήματος διεκόπη οριστικά το 1989.
Η ίδρυση του Τ.Π.Π.Λ.
Από το 1977 έως το 1989 διήρκησε η αναζήτηση για την επανάχρηση του συγκροτήματος, με τη συμμετοχή τοπικών αρχών, επιχειρηματιών και ακαδημαϊκών. Τελικά, προκρίθηκε η πρόταση διάσωσης της τεχνολογικής φυσιογνωμίας του συγκροτήματος, αποκαθιστώντας και επαναχρησιμοποιώντας το ως τεχνολογικό – πολιτιστικό πάρκο. Η ευόδωση του εγχειρήματος, όπως παρατηρεί ο Δερμάτης (2018, η ιστορική μνήμη συναντά τον σύγχρονο πολιτισμό, Εφημερίδα Αυγή), έγινε με την επιστημονική και οργανωτική πρωτοπορία του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου και κυρίως της Σχολής των Μεταλλειολόγων. Το 1992 ιδρύθηκε το Τ.Π.Π.Λ., ενώ τρία χρόνια μετά ολοκληρώθηκαν οι γραφειοκρατικές διαδικασίες. Η χρηματοδότηση από E.E. και εθνικούς πόρους προσέγγισε τα 15,23 εκ. ευρώ. Χρειάστηκαν μάλιστα δεκαοχτώ ολόκληρα χρόνια για να αντιμετωπιστούν δεκάδες ζητήματα, προκειμένου να υλοποιηθεί ένα εμβληματικό έργο αστικής αναβίωσης.
Το Τ.Π.Π.Λ. στοχεύει στη σύνδεση της έρευνας με τον επιχειρηματικό κόσμο, καθώς και στην προώθηση δράσεων πολιτισμού, που σχετίζονται με την ιστορία της Λαυρεωτικής. Μάλιστα, πρόκειται για το μοναδικό Τεχνολογικό Πάρκο στην Αττική, με εξειδίκευση σε τομείς, όπως η ναυπηγική, η πληροφορική, η ρομποτική, κ.α. O εκσυγχρονισμός, που εφαρμόστηκε, δεν στηρίχθηκε σε δυτικά πρότυπα, καθώς έως τότε δεν είχε ιδρυθεί αντίστοιχο Πάρκο σε εγκαταστάσεις παλιάς βιομηχανίας.
Το συγκρότημα έχει κηρυχθεί “νεότερο μνημείο” από το ΥΠ.ΠΟ, με το τμήμα, όπου πραγματοποιήθηκαν οι εργασίες αποκατάστασης, να έχει κηρυχθεί διατηρητέο από το Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. Σε συνολική έκταση 250.000 τ.μ. αποκαταστάθηκαν και στεγάζουν τις λειτουργίες του Τ.Π.Π.Λ. δεκαοχτώ κτίρια, καλύπτοντας επιφάνεια 13.000 τ.μ. Στους χώρους του φιλοξενούνται συνεδριακές, καλλιτεχνικές δράσεις, εταιρικές παρουσιάσεις και λοιπές εκδηλώσεις. Στο συγκρότημα έχουν πραγματοποιηθεί φεστιβάλ, καλλιτεχνικά δρώμενα και δεκάδες συναυλίες. Μάλιστα, έχουν γίνει λήψεις και για κινηματογραφικές ταινίες (Αγγελόπουλου, Φέρρη, Κούνδουρου, κ.α.), καθώς και τηλεοπτικά γυρίσματα (Γιούγκερμαν, Καρυωτάκης, κ.α.).
Οι υποδομές της ευρύτερης περιοχής, όπως το αεροδρόμιο, το νέο λιμάνι, ο οδικός άξονας, λειτουργούν υποστηρικτικά προς το Πάρκο. Σημαντική είναι δε η γειτνίαση με αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία (Ναός Ποσειδώνα, αρχαίο θέατρο Θορικού, Aρχαιολογικό Mουσείο Λαυρίου, Oρυκτολογικό Mουσείο, κ.α.).
Ως αποτέλεσμα των στοχευμένων ενεργειών, που προωθήθηκαν από το Ε.Μ.Π. αναφορικά με το Τ.Π.Π.Λ., με σταθερό σύμμαχο τη λαυρεωτική κοινωνία και την Τοπική Αυτοδιοίκηση, το Λαύριο απομακρύνθηκε σταθερά από την κρίση. Οι ιστορικές κτιριακές υποδομές αντιμετωπίστηκαν ως πλούτος, με το εγχείρημα του Πάρκου να προχωρά, αποτελώντας σήμερα σπουδαία δομή τεχνολογίας, πολιτισμού και έρευνας, σε ένα περιβάλλον, όπου, χωρίς να καταστραφεί το παλιό, γεννήθηκε το νέο.
Το πρότυπο του Πάρκου εφαρμόστηκε και στην υπόλοιπη πόλη, με βασικό άξονα τη διατήρηση της ταυτότητάς της. Αποτελεί διαρκές εργαστήριο γνώσης και έρευνας, “πρότυπο πείραμα, που πέτυχε», σύμφωνα με τον Μπελαβίλα (2018, «ένα πρότυπο πείραμα που πέτυχε», Εφημερίδα των Συντακτών), καθώς η πόλη κατόρθωσε να αντιμετωπίσει την κρίση με βασικά της εφόδια την ταυτότητα, τα μνημεία της και το επιστημονικό δυναμικό.
Το συγκρότημα αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά βιομηχανικά μνημεία της χώρας, με προβολή και διεθνώς. Πρόκειται για τουριστικό και πολιτιστικό προορισμό, που απευθύνεται σε επισκέπτες με ποικίλα ενδιαφέροντα, ενώ τις εγκαταστάσεις του επισκέπτονται επιστημονικοί φορείς, επιχειρηματικές αποστολές, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ενδεικτικά της πολυσήμαντης δράσης του Πάρκου από την ίδρυσή του έως το 2015, σύμφωνα με τον Καλιαμπάκο (2015, Η συμβολή του Κ.Ι. Παναγόπουλου στο Τ.Π.Π.Λ., Πρακτικά Ημερίδας), είναι τα ακόλουθα στοιχεία:
• Οι δημόσιες επενδύσεις, που πραγματοποιήθηκαν στο Τ.Π.Π.Λ., ανέρχονται στα 28 εκ. ευρώ. Οι ιδιωτικές επενδύσεις υπερβαίνουν τα 42 εκ. ευρώ.
• Περισσότερες από 40 επιχειρήσεις δραστηριοποιήθηκαν στο Πάρκο, ενώ σε αυτό απασχολούνταν περίπου 200 εργαζόμενοι.
• Την περίοδο της κρίσης έχασε περίπου το μισό δυναμικό του, παρόλα αυτά στο Πάρκο απασχολούνταν το 2015 περισσότεροι από 80 εργαζόμενοι σε ένδεκα φορείς, με κύκλο εργασιών περί τα 6 εκ. ευρώ.
• Από το 1997 έως το 2015 διοργανώθηκαν περίπου 170 πολιτιστικές εκδηλώσεις.
• Έως το 2015 πραγματοποιήθηκαν περισσότερα από είκοσι επιστημονικά συνέδρια, ογδόντα επιστημονικές συναντήσεις και περίπου εξήντα εκπαιδευτικές επισκέψεις.
Το 2022 περισσότερες από 50 επιχειρήσεις έχουν δραστηριοποιηθεί στο Πάρκο, τα projects, που έχουν υλοποιηθεί υπερβαίνουν τα 32, ενώ ετησίως οι επισκέπτες του Τ.Π.Π.Λ. υπερβαίνουν τους 12.000. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι ένας από τους ισχυρότερους υπερυπολογιστές νέας γενιάς, ο «ΔΑΙΔΑΛΟΣ / DAEDALUS», έπειτα από την υπογραφή μνημονίου συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης και του Ε.Μ.Π., αποφασίστηκε να εγκατασταθεί στο Τ.Π.Π.Λ. Η εγκατάσταση του «ΔΑΙΔΑΛΟΥ» σε κτίριο του ιστορικού Ηλεκτρικού Σταθμού της Γαλλικής Εταιρείας Μεταλλείων Λαυρίου, με εμβαδόν 1.500 τ.μ., έχει ιδιαίτερη συμβολική σημασία, αφού θα αποτελέσει κρίσιμη υποδομή για την αντιμετώπιση των υφιστάμενων και αναδυόμενων τεχνολογικών προκλήσεων.
Συμπεραίνουμε ότι το Τ.Π.Π.Λ. αποτελεί κέντρο καινοτομίας, με εξωστρέφεια, σημαντικό κοινωνικό και πολιτιστικό ρόλο, πρότυπο περιφερειακής ανάπτυξης, όπου το παρελθόν συνδέεται με το παρόν και το μέλλον, προς όφελος της τοπικής κοινωνίας, η οποία και αποτελεί ισχυρό σύμμαχό του.
Πηγή: ltp.ntua.gr
