Με την καθιερωμένη επιμνημόσυνη δέηση ξεκίνησε το απόγευμα της Κυριακής στην παραλία του Ταυρωνίτη η εκδήλωση τιμής και μνήμης για τους 12 κάτοικους από τη γύρω περιοχή που εκτελέστηκαν στην κατοχή από τους Γερμανούς στο σημείο που βρίσκεται σήμερα το μνημείο τους.
Η εκδήλωση συμπεριλαμβάνεται στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων για τον εορτασμό της Μάχης της Κρήτης και πραγματοποιήθηκε από τον Δήμο Πλατανιά, τον Πολιτιστικό Σύλλογο Ταυρωνίτη και τις τοπικές κοινότητες Ταυρωνίτη και Καμισιανών με την παρουσία αρκετού κόσμου, εκπροσώπων φορέων, συλλόγων, σωμάτων ασφαλείας και στρατού.
ΤΑ ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
Χαιρετισμό απηύθυναν ο δήμαρχος Πλατανιά κ. Γιάννης Μαλανδράκης και η Περιφερειακή Σύμβουλος Σοφία Μαλανδράκη, ενώ για τα ιστορικά γεγονότα εκείνης της περιόδου αναφέρθηκε με λεπτομερέστατη ομιλία η εκπαιδευτικός Ευτυχία Κατάκη, υπογραμμίζοντας, μεταξύ άλλων, τα εξής: «Λίγες μόλις ημέρες πριν την τελική εξόρμηση για την κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε, εδώ, ακριβώς σ’ αυτό το σημείο, ξεκινάει μια περήφανη, μα θλιβερή και τραγική ιστορία.
Δυο μονοθέσια καταδιωκτικά αεροπλάνα τύπου Μέσερσμιτ Me 109 (ανήκαν στο 8ο αεροπορικό σώμα υπό τον αντιπτέραρχο Β. Φον Ριχτχόφεν), τα οποία πετούν πάνω από το νέο κατασκευασμένο αεροδρόμιο του Μάλεμε ( η κατασκευή του ξεκίνησε το Νοέμβριο του 1940 από μονάδες της 14ης Ταξιαρχίας Πεζικού της Βρετανικής Κοινοπολιτείας), προσβάλλονται από τα αντιαεροπορικά πυρά των Βρετανών και πραγματοποιούν αναγκαστική προσγείωση στην παραλία του χωριού Ταυρωνίτη στη θέση Πλάκα.
Δυο αγρότες, ο Βασίλης Κουτσάκης από τον Ταυρωνίτη κι ο Νικόλαος Κερατζιμπασάκης από τα Καμισιανά, που δουλεύουν λίγο πιο κάτω, παράτησαν τα χωράφια τους και έτρεξαν στον τόπο της πτώσης. Εκεί, ένας εκ των δυο αγροτών, ο Κερατζιμπασάκης, προσπάθησε να πάρει το πιστόλι του ενός εκ των δυο πιλότων. Στη σύρραξη που ακολούθησε τραυματίστηκαν ελαφρά οι πιλότοι . Κατόπιν οι ντόπιοι τους αφοπλίζουν και τους παραδίδουν στα συμμαχικά στρατεύματα που είχαν ήδη φτάσει στην περιοχή. Οι Βρετανοί τους επιβιβάζουν σε ασθενοφόρο και αφού πυρπολούν τα αεροπλάνα, αναχωρούν με κατεύθυνση τα Χανιά.
Την όλη σκηνή παρακολούθησε ένας Ρώσος ή Πολωνός με το όνομα Γρηγόρης Ποζιάνσκι, που φιλοξενούνταν για αρκετό καιρό στο χωριό μαζί με τη γυναίκα του και συντηρούνταν από τη φιλοπονία των χωριανών. Ο προδότης Ποζιάνσκι λοιπόν μετά από μερικές μέρες για να τιμωρήσει τη μεταστροφή των ντόπιων από το πρόσωπό του και στη συνέχεια για να έχει την εύνοια των Γερμανών, θα προδώσει το γεγονός στους κατακτητές και θα συκοφαντήσει τον Κερατζιμπασάκη και Κουτσάκη ότι κακοποίησαν τους δυο πιλότους».
Αναφερόμενη στη μάχη του Ταυρωνίτη, η κα. Κατάκη σημείωσε πως «στη μάχη αυτή, την πρώτη μέρα των επιχειρήσεων έπεσαν ηρωικά οι παρακάτω: από τα Καμισιανά ο Μανωλακάκης Κων/νος, τραυματίας αδειούχος του αλβανικού μετώπου, από τον Ταυρωνίτη ο Μαθιουδάκης Ιωάννης και Αντώνιος Σκορδύλης, ο Κουτσάκης Βασίλειος (Φαϊγιάννης) καταγόμενος από το Γαλατά, ο Καπνισάκης Εμμανουήλ από τις Βούβες, ο Κολόμπος Στυλιανός από τις Καρρές ο Μπερτάκης Ιωάννης από τη Μαραθοκεφάλα, Δρακάκης Ιωάννης από το Σέλινο.
Η άμυνα των γενναίων υπερασπιστών προξένησε τόση εντύπωση στους κατακτητές, ώστε ο ίδιος ο Χίτλερ σε ραδιοφωνική ομιλία του κατά τη διάρκεια της Μάχης, μεταξύ άλλων αναφέρει: “Η λύσσα και η αγριότητα με την οποία πολεμά ο πληθυσμός της Κρήτης τους στρατιώτες του Ράιχ, μόνο στον Πολωνικό πόλεμο παρατηρήθηκε. Έδωσα διαταγές στα ευρισκόμενα στην Κρήτη γερμανικά στρατεύματα να διεξάγουν ιπποτικό πόλεμο. Οι ένοχοι κάτοικοι θα τιμωρηθούν σκληρά. Οι υπεύθυνοι στρατιωτικοί θα λογοδοτήσουν ενώπιον των γερμανικών στρατοδικείων”.
ΑΝΤΙΠΟΙΝΑ
Αμέσως μετά την οριστική κατάληψη της μεγαλονήσου, τη διοίκηση αναλαμβάνει ο νεοπροαχθείς σε πτέραρχο Φον Κούρτ Στιούντετ. Πρώτο μέλημά του η έκδοση διαταγμάτων περιορισμού στο ελάχιστο των ελευθεριών του πληθυσμού. Επίσης δίνει διαταγή να ξεκινήσει άμεσα δικαστική έρευνα, ώστε να διεξάγει αντίποινα. Δώδεκα στρατιωτικοί δικαστές αρχίζουν ανακρίσεις στις 26 Μαΐου, οι οποίες και ολοκληρώνονται μετά από τρεις μήνες.
Τις εντολές του για αντίποινα χωρίς τυπικές διαδικασίες άρχισαν να εφαρμόζουν οι περισσότεροι Γερμανοί αξιωματικοί. Έτσι μέσα στον Ιούνιο έχουμε τις εκτελέσεις και λοιπές καταστροφές στον Αλικιανό, στην Αγυιά, το Πατελάρι, τις Βρύσες Κυδωνίας, το Κυρτομάδω, το Κοντομαρί, την Κάνδανο, τις Στέρνες, τα Περιβόλια Κυδωνίας κ.λ.π
Έτσι φτάνουμε και στα δικά μας γεγονότα. Οι Γερμανοί με ειδική διαταγή κήρυξαν απαγορευμένη ζώνη την ευρύτερη περιοχή του Ταυρωνίτη, λόγω της στρατηγικής και γεωγραφικής του θέσης. Όλους τους κατοίκους τους απομάκρυναν από τα σπίτια τους και τις περιουσίες τους. Ο Στούντετ έλαβε την πληροφορία από τον προδότη Ποζιάνσκι ότι ντόπιοι κατακρεούργησαν δυο Γερμανούς πιλότους στη θέση Πλάκα της παραλίας του Ταυρωνίτη. Δεν διέταξε άμεση εκτέλεση. Ίσως αυτό συνέβη επειδή εκείνες τις μέρες έλαβε εντολή μετάθεσης. Έτσι διατάχτηκε προφυλάκιση των υποδειχθέντων από τον Παζιάνσκι 5 αρχικά ενόχων οι οποίοι ήταν: Αρτέμης Καβελάκης, Χαρίλαος Μπιριτάκης και Ηλίας Γιακουμάκης, πατέρας του Θανάση Γιακουμάκη από τον Ταυρωνίτη, o Νικόλαος Κερατζιμπασάκης και Κωνσταντίνος Γεωρταμιλάκης από τα Ραπανιανά. Τους έστειλαν στα Χανιά και τους έβαλαν να ανοίγουν τους λάκκους τους με σκοπό να τους εκτελέσουν. Έγιναν κάποιες ανακρίσεις και οι 5 αρχικά συλληφθέντες, αφέθηκαν ελεύθεροι .γιατί αποδείχθηκαν αθώοι.
Μετά όμως από μερικές μέρες γίνονται εκ νέου συλλήψεις μεταξύ των οποίων και ο Θανάσης Γιακουμάκης που συνελήφθη στη θέση του πατέρα του επειδή αυτός κρυβόταν κατά την ώρα της σύλληψης.
Έκαμαν επιλογή και αφού συμπλήρωσαν τον αριθμό 12 τον οποίο ήθελαν τους οδήγησαν στην περιοχή της Πλάκας στο σημείο της πτώσης των γερμανικών αεροπλάνων . Στο χώρο της εκτέλεσης οι Γερμανοί είχαν συγκεντρώσει πληθυσμό από την γύρω περιοχή και τους υποχρέωσαν να παρακολουθήσουν την εκτέλεση για εκφοβισμό.
Εν τω μεταξύ ο πατέρας Ηλίας Γιακουμάκης νιώθοντας τον κίνδυνο που διατρέχει ο γιος του βγαίνει από το μέρος που βρισκόταν και ακριβώς την κατάλληλη ώρα, λίγο πριν την εκτέλεση μπαίνει στη σειρά των εκτελεσθέντων δίπλα στο γιο του. Πατέρας και γιος άρχισαν να σπρώχνουν ο ένας τον άλλο για το ποιος θα μείνει από τους δυο.
Η ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Ο επικεφαλής της εκτέλεσης διάβασε στο συγκεντρωμένο πλήθος την απόφαση της καταδίκης, που έλεγε: « Εσείς όλοι, επάνω σ’ αυτόν το τόπο κατά διαταγή του Φύρερ θα εκτελεσθείτε, δια τον κατακρεουργισμόν που εκάματε εδώ στους δυο Γερμανούς αεροπόρους. Μονάχα στον παπα Γιώργη Φουτάκη χαρίζεται η ζωή, επειδή η γυναίκα του είναι έγκυος και για να εκτελέσει τα θρησκευτικά σας έθιμα». Στη θέση του βάζουν τον Ιωάννη Φουτάκη.
Στη συνέχεια οι συγκεντρωμένοι παρακολούθησαν μια από τις πιο δραματικές σκηνές της κατοχής, κατά την οποία ο πατέρας ζητούσε επίμονα να εκτελεστεί αντί του παιδιού του και το παιδί αντί του πατέρα του, με αποτέλεσμα να συγκινηθεί ο επικεφαλής του αποσπάσματος και να χαρίσει τη ζωή και των δυο. Το περιστατικό αυτό έγινε θρύλος που μεταδίδεται μέχρι σήμερα προφορικά και γραπτά. Οι Πολωνοί έκαμαν το γεγονός ανάγνωσμα στα σχολικά τους βιβλία.
Τον αριθμό 12 των εκτελεσθέντων οι Γερμανοί συμπλήρωσαν με κάποιον ντόπιο από τους συγκεντρωμένους ονόματι Νίκο Μουριζάκη που έτυχε να γελάσει εκείνη τη στιγμή»
Μετά την ομιλία, ακολούθησαν καταθέσεις στεφάνων, τηρήθηκε ενός λεπτού σιγή, ψάλθηκε ο Εθνικός Ύμνος από όλους και η εκδήλωση τελείωσε με κέρασμα που παρέθεσε ο Δήμος Πλατανιά.
