Το 2019 κλείνει με την διαπίστωση ότι στο ζήτημα του πολιτισμού η Ελλάδα βρίσκεται στον 18ο αιώνα, τότε που το πολιτιστικό απόθεμα «τεμαχιζόταν και μεταφερόταν» αποτελούσε δε προϊόν εμπορίου ανάμεσα σε χώρες του δυτικού και του ανατολικού κόσμου.
Aφήνοντας στην άκρη την υπόθεση της Ζωφόρου του Παρθενώνα, αξίζει να θυμηθούμε μια από τις πιο γνωστές υποθέσεις τεμαχισμού, αυτή του Βωμού του Δία της Περγάμου, που οι Γερμανοί αγόρασαν τον ναό, τον τεμάχισαν και τον μετέφεραν στο Βερολίνο όπου και δημιούργησαν το διάσημο Μουσείο της Περγάμου, μαζί με κάτι άλλα μνημεία, όπως την Πύλη της Ιστάρ από την Βαβυλώνα. (Δεν νομίζω να βρει ευήκοα ώτα η ιδέα, τα αρχαία του Μετρό της Θεσσαλονίκης αφού τεμαχιστούν να πωληθούν στους Γερμανούς και να ζητήσουμε ως αντάλλαγμα το αεροδρόμιο Χανίων…).
Γιατί όμως γράφω τεμαχίζοντας την ανάπτυξη και όχι τεμαχίζοντας τον πολιτισμό;
Πολύ απλά διότι τα τελευταία χρόνια οι περισσότερες πολιτικές ανάπτυξης –και σε περιφερειακό επίπεδο- βασίζονται στον πολιτισμό (έννοια που περιλαμβάνει και το πολιτιστικό απόθεμα, αλλά και την παραγωγή πολιτιστικών προϊόντων) .
Ας αναφέρω (ενδεικτικά) ότι η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε ψήφισμα για να κηρυχθεί το 2021 Διεθνές Έτος Δημιουργικής Οικονομίας για την Αειφόρο Ανάπτυξη. Υπενθυμίζω ότι η δημιουργική οικονομία είναι εκ των δομικών στρατηγικών για την ανάπτυξη των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με πληθώρα επιχορηγήσεων αλλά που στην Ελλάδα… εκφράστηκε (πάλι) ως «εργολαβικό εργαλείο ανάπτυξης «, δηλαδή χτίζουμε τσιμέντα, κάνουμε έργα και κτίρια (κτλ …). Ενδεικτικά θα ήθελα να αναφέρω ότι στην Βρετανία οι εξαγωγές πολιτιστικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 21% (στατιστικές. του 2017) που εκφράζεται σε 32,7 δις λίρες, ενώ στην Αυστραλία η αύξηση του τομέα στην δεκαετία είναι 5,5% (από 3,6%). Η Γερμανία παρουσιάζει 168 δις ευρώ τζίρο στην πολιτιστική βιομηχανία (μαζί και το γνωστό μουσείο, και τα άλλα του Ποταμού Σπρέε) και 1,2 εκατομμύρια θέσεις εργασίας το 2018). H Νορβηγία δηλώνει πως αποτελεί προτεραιότητα η χρήση των ιστορικών κτισμάτων σε νέες (αναγκαίες για την κοινότητα) χρήσεις και στο σχετικό άρθρο παρατίθενται 117 (!!!!!) παλιά κτίρια που έχουν αποκτήσει νέα χρήση.
Την ώρα που η (πάγια) ελληνική πολιτιστική πολιτική ανάπτυξη βασίζεται στον αποκλεισμό (όχι από το ΚΑΣ στον όμιλο Gucci για επίδειξη μόδας) και στον τεμαχισμό αρχαιοτήτων (για να αυξηθεί το εργολαβικό όφελος των κατασκευαστών του Μετρό Θεσσαλονίκης) οι τέσσερις αρχές του ευρωπαϊκού πλαισίου δράσης για την πολιτιστική κληρονομιά είναι:
-ολιστική προσέγγιση, η οποία θα εξετάζει την πολιτιστική κληρονομιά ως πόρο,
-χάραξη πολιτικής βάσει των αποδεικτικών στοιχείων, μεταξύ άλλων μέσω πολιτιστικών στατιστικών,
-πολυμερής συνεργασία, ενθαρρύνοντας τον διάλογο και την ανταλλαγή μεταξύ ευρέος φάσματος φορέων κατά το σχεδιασμό και την εφαρμογή πολιτικών και προγραμμάτων πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η κατακλείδα του εορταστικού μου σχόλιου; Η χρήση, η εργαλειοποίηση, η ένταξη στην καθημερινότητα μιας πόλης του πολιτιστικού αποθέματος (ή της πολιτιστικής κληρονομιάς όπως λέγεται ευρέως) οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη. Τα οικονομικά αποτελέσματα είναι πολλαπλά και τεκμηριώνονται από τις στατιστικές (παρατίθεται πίνακας της Eurostat για το 2018). Ας μην γκρεμίζουμε, ας μην τεμαχίζουμε, ας μην βάζουμε στα μουσεία οτιδήποτε σχετίζεται με τον πολιτισμό. Βιομηχανικά κτίρια, ιστορικές επιχειρήσεις, τοποθεσίες φυσικού και ιστορικού αποθέματος επιβάλλεται να ενταχθούν στην καθημερινότητα επισκεπτών και κατοίκων μιας περιοχής. Επείγει αυτό να γίνει και στα Χανιά όπου η οικονομική ανάπτυξη, η αύξηση των θέσεων εργασίας και η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου συνδέονται στενά με τον πολιτισμό. Αλλά χρειάζεται συνεργασία, φαντασία, σύνθεση δράσεων. Από όλους….
Αποχαιρετούμε λοιπόν και το 2019, με πολλές ευχαριστίες στην πολιτιστική κιβωτό των Χανίων, τα Χανιώτικα Νέα και τους ανθρώπους τους, και ευχές ο πολιτισμός να πάρει την θέση που πρέπει στον τοπικό αναπτυξιακό σχεδιασμό.
Βιβλιογραφία
Stuart Cunningham (https://theconversation.com/an-exploding-creative-economy-shows-innovation-policy-shouldnt-focus-only-on-stem-93732)
The Creative Industries (https://www.thecreativeindustries.co.uk/uk-creative-overview/news-and-views/news-uk-creative-services-exports-hit-%C2%A3327bn)
https://www.berlin.de/en/attractions-and-sights/3560564-3104052-museum-island.en.html
https://ec.europa.eu/culture/content/european-framework-action-cultural-heritage_en
Cultural employment, 2018 (% of total employment) CP2019.png: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/images/7/76/Cultural_employment %2C_2018_%28%25_of_total_employment%29_CP2019.png
Grete Swensen & Sveinung K. Berg (2018) Use of Redundant Industrial Buildings as Injections into the Cultural Sector in Norway, Planning Practice & Research, 33:3, 344-358
Το σπάνιας κι ανεκτίμητης αξίας ανωτέρω άρθρο, αλλά και οι προτάσεις [με τους προβληματισμούς] της εξαίρετης κ. Μάγιας Ε. Σπανουδάκη [Καθηγήτριας Παν], που άπτονται της πολιτικής και, ιδιαίτερα, της δημιουργικής οικονομίας, αξίζουν τα θερμά μας συγχαρητήρια. Καιρός, λοιπόν, η Κεντρική Κυβέρνηση της χώρας μας να κατευθύνει -επειγόντως- την εν γένει πολιτική της τόσο σε εξαγωγές όσο και σε εκθέσεις πολιτιστικών προϊόντων που αφθονούν στην πατρίδα μας. Τέτοιες εργασίες – δοκίμια [στην ουσία σύνθετες και πολύπλοκες] βοηθούν και οδηγούν τη χώρα μας προς την αειφόρο ανάπτυξη και πολιτιστική ανάδειξη και, βέβαια, ευχαριστούμε θερμά την εκλεκτή αρθρογράφο. Με εκτίμηση και τις καλύτερες ευχές μας για υγεία και κάθε δημιουργική προσπάθεια. Γιώργος Καραγεωργίου, συντ/χος νομικός, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος ΧΑΝΙΑ.