Μέσα από τον φωτογραφικό φακό σκιαγραφείται πως «το µοντέλο οικονοµικής και κοινωνικής διαχείρισης που ακολουθούµε σαν είδος, οδηγεί στην καταστροφή», ενώ παράλληλα αποκαλύπτεται µια ξεχωριστή αισθητικά αποτύπωση της σκληρής αυτής πραγµατικότητας.
Στο φωτογραφικό βιβλίο “Terra incognita” που χθες το απόγευµα παρουσιάσθηκε στα Χανιά, ο εκπαιδευτικός και φωτογράφος Σπύρος Ζερβουδάκης αποδεικνύει για άλλη µια φορά πως η φωτογραφία µπορεί να είναι κάτι…πέρα από αυτό που βλέπουµε!
Terra incognita… o τίτλος του βιβλίου δεν φαίνεται καθόλου συµβολικός. Βλέποντας τις φωτογραφίες θα έλεγα ότι διακρίνω επιρροές από ταινίες. Από το Stalker του Ταρκόφσκι µέχρι το… Mad Max. Κάνω λάθος;
Η ανάµνηση ενός καταστροφικού κατακλυσµού υπάρχει και στα πιο παλιά ανθρώπινα κείµενα. Στο έπος του Γκιλγκαµές, στο ∆ευκαλίωνα, στην κιβωτό του Νώε και τόσους άλλους. Σε όλους αυτούς τους αρχαίους µύθους οι θεοί αποφάσισαν να τιµωρήσουν το διεφθαρµένο ανθρώπινο γένος. Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα. ∆ιαβάζοντας και ζώντας σε ένα νησί (Κρήτη), τουριστικό παράδεισο, που καταστρέφεται όλο και πιο γρήγορα.
∆εν νοµίζω να υπάρχει σύγχρονος λογικός άνθρωπος χωρίς να αντιλαµβάνεται ότι το µοντέλο οικονοµικής και κοινωνικής διαχείρισης που ακολουθούµε σαν είδος οδηγεί στην καταστροφή. Και όχι µόνο βλέπουµε το τέλος να πλησιάζει, καταγράφουµε ανέµελα την πορεία µας. Σίγουρα κάποιο εξελικτικό κατάλοιπο µας ωθεί στο λάθος συµπέρασµα ότι όλα θα πάνε καλά στο τέλος.
Σε αυτή την εργασία δουλεύω µε story board. Είναι µια κινηµατογραφική πρακτική. Πρώτα σχεδιάζω τις εικόνες µε τους πρωταγωνιστές. Έπειτα ψάχνω τα κατάλληλα µέρη, ρούχα, φώτα κτλ. Επίσης τοποθέτησα το κόκκινο χρώµα στον πυρήνα του Terra incognita, ώστε να συνδέει αλλά και να απειλεί. Αυτό που κράτησα κοινό µε προηγούµενες εργασίες µου είναι η χρήση του παράδοξου ως πύλη εισόδου στις εικόνες µου.
Αισθητικά επηρεάστηκα από ταινίες που παρουσιάζουν ένα δυστοπικό µέλλον όπως για παράδειγµα το Blade Runner, αλλά και από αντίστοιχα φωτογραφικά πρότζεκτ.
Το υλικό που παρουσιάζεις έχει ως φόντο βιοµηχανικά τοπία και εγκαταστάσεις. Σε µια Κρήτη χωρίς… βαριά βιοµηχανία πού τα εντόπισες και πώς κατάφερες να συνθέσεις το περιβάλλον µε τον άνθρωπο;
Για να βάλω τον θεατή στην ιστορία µου χρειαζόµουν ανοίκεια και αφιλόξενα τοπία. Έψαξα για τέτοιες περιοχές στο νησί µου. Λατοµεία, αποµακρυσµένες παραλίες, σπήλαια, ερείπια. Μετά από λίγο καιρό οι φίλοι µου που συµµετέχουν σαν «µοντέλα» άρχισαν να προτείνουν νέα µέρη αλλά και νέους τρόπους. Κάπου τότε εµφανίστηκε και η πανδηµία του Covid-19, οπότε η µετακίνηση και η παραγωγή των εικόνων έγινε πιο δύσκολη. Η πανδηµία άλλαξε το χρόνο αλλά και τον τρόπο ολοκλήρωσης. Παρά την καλύτερη προετοιµασία από τις άλλες φορές, η διαδικασία είναι δυναµική και όχι γραµµική. Έτσι κι αλλιώς αυτό την κάνει ενδιαφέρουσα.
Για το θέµα της σύνθεσης τώρα.. Η µεγάλη αλλαγή στην πορεία της ανθρώπινης εξέλιξης ήταν όταν κατέβηκε από τα δέντρα. Κάτι αντίστοιχο προσπάθησα να εξεικονίσω, κατεβάζοντας όµως αυτή τη φορά τον άνθρωπο από το δέντρο της σύγχρονης τεχνολογίας για µία νέα αρχή. Μια αλλαγή στην πορεία του είδους όχι από εξελικτικό λάθος αυτή τη φορά αλλά από επιλογή. Μια παραίτηση από τον ανορθολογικό εγωισµό.
Πόσο εύκολο είναι για ένα φωτογράφο από την επαρχία, µακριά από το µεγάλο κέντρο να καταφέρει να προχωρήσει σε µια εκδοτική προσπάθεια που έχει και κόστος και κόπο;
Στην επαρχία σίγουρα υπάρχουν λιγότερες επιλογές αλλά πλέον το χάσµα µε το κέντρο είναι µικρό. Η έντυπη παραγωγή έχει πλέον ανακάµψει παρά το αυξηµένο κόστος.
Το φωτογραφικό βιβλίο έχει πια βρει τη θέση του σαν αυτόνοµο έργο τέχνης. Σε ατοµικό πεδίο είναι σίγουρα το στάδιο στο οποίο ο καλλιτέχνης έχει µία συνολική θέαση στο έργο του. Εκεί θα καταλάβει αν µία εικόνα , όσο αγαπηµένη και να είναι, δηµιουργεί ασταθείς δοµές και πρέπει να αφαιρεθεί. Αυτές που µένουν όµως είναι µέρος ενός στιβαρού συνόλου.
Ζούµε σε µια εποχή που ο καθένας από εµάς µπορεί να βγάζει καθηµερινά… εκατοντάδες φωτογραφίες µε το κινητό του. Τι είναι αυτό που διαφοροποιεί σήµερα από αυτόν τον τεράστιο όγκο υλικού και ‘‘φωτογράφων’’, έναν καλλιτέχνη του φακού;
Σήµερα παράγονται πάνω από 60.000 φωτογραφίες το δευτερόλεπτο, σε όλο τον κόσµο. Σκεφτόµαστε µε εικόνες οπότε η φωτογραφία είναι κάτι τόσο άµεσο αλλά και τόσο οικείο. Αν χρησιµοποιηθεί η κατάλληλη οπτική γλώσσα µπορεί να παρουσιαστεί ξανά η πραγµατικότητα µε µορφή που θα ενδιαφέρει τον εικονοφάγο άνθρωπο του 21ου αιώνα.
Ανεξάρτητα από τη θεµατική, ο φωτογράφος αποκόπτει από αυτό που έχει µπροστά του τέσσερις πλευρές. Ανάλογα µε την εµπειρία του, την καλλιέργειά του τη στιγµιαία διάθεση δηµιουργεί εκείνη τη στιγµή ένα εσωτερικό αυτοπορτρέτο. Αυτό είναι το φωτογραφικό γεγονός.
Οι εµµονές όµως είναι αυτές που ωθούν τον άνθρωπο να κάνει την υπέρβαση. Είναι η καταλυτική εκείνη δύναµη, για το ένα παραπάνω βήµα στην επιστήµη ή στην τέχνη.
Ακόµα όµως και αυτό το βήµα, δεν µπορεί να είναι µοναχικό. Η καλλιέργεια θα βοηθήσει να ξεφύγουµε από το εγώ, ώστε το έργο µας να επικοινωνήσει µε το θεατή.
Και σίγουρα αν ο θεατής καταλάβει και βρει ενδιαφέρουσα την οπτική µας γλώσσα, είναι πιθανό να νοιώσει µια ηθική αγωνία και την ανάγκη να δράσει.
Ο συγγραφέας – φωτογράφος
Ο Σπύρος Ζερβουδάκης γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Μαθηµατικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης και συνέχισε µεταπτυχιακές σπουδές (Msc) στα Εφαρµοσµένα Μαθηµατικά στο Πολυτεχνείο Κρήτης και Φιλοσοφία των Μαθηµατικών στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών.
Ξεκίνησε την ενασχόλησή του µε τη Φωτογραφία παρακολουθώντας µαθήµατα στον Φωτογραφικό Όµιλο του Αριστοτέλειου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης και συνέχισε παρακολουθώντας σεµινάρια και διαλέξεις. Έχει παρουσιάσει το φωτογραφικό του έργο σε ατοµικές και οµαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έργα του βρίσκονται στο ‘‘Μουσείο Μπενάκη’’, στο Μουσείο Φωτογραφίας Θεσ/νικης (MOMus), στο Benetton Foundation’s collection, στη ∆ηµοτική Πινακοθήκη Χανίων και σε ιδιωτικές συλλογές εντός και εκτός Ελλάδας.
Ζει, εργάζεται και δηµιουργεί στα Χανιά της Κρήτης.