ΙΚΑΡΟΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΕΤΑΙΡΙΑ
Μετάφραση και Ερμηνευτικό Δοκίμιο: ΕΦΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Τρίτη έκδοση, συμπληρωμένη και βελτιωμένη (2002) τέταρτη έκδοση 2014. Αυτή τη σημαντική έκδοση μας την παραχώρησε, για τα ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ η ΕΦΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, για να την παρουσιάσουμε προς τις ιερές μέρες της ορθοδοξίας.
Για την δωρεάν παραχώρηση του σπουδαίου αυτού έργου του Έλιοτ που μας στέλνει ένα μήνυμα για το μέλλον της ανθρωπότητας συγκοινωνεί με το ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΘΕΟΥ του Deepak Chopra.
H ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΕΡΗΜΙΑ ΑΝΘΡΩΠΟΥ -ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ
Μετά το καθοριστικό έργο του THOMAS ELIOT για την έρημη χώρα, WASTE LAND, θεωρήθηκε το σημαντικό ποίημα του καιρού του με μεγάλη επίδραση στη σύγχρονη ποίηση.
Η ποίηση της έρημης χώρας (για την οποία έχω ήδη εχω γράψει στα «Χανιώτικα Νέα» για τη μεγάλη ποιητική σημασία της, αλλά και για τη ΣΥΜΒΟΛΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΗΣ, για την ευρύτερη άποψη ότι αυτή ποιητικά-πνευματικά καθόρισε την παγκόσμια ΕΡΗΜΙΑ ανθρώπου-ανθρωπότητας. Έχοντας επιδράσεις από τον DANTE, τους άγγλους μεταφυσικούς του 17ου αιώνα και τους γάλλους συμβολιστές του 17ου αιώνα.
Όμως, ο ELIOT επηρεασμένος από τους μεγάλους αυτούς ποιητές έγραψε δοκίμια που κατά την επιστήμονα, φιλόσοφο και σημαντική αισθητικό Έφη Αθανασίου ασχολήθηκε, απ’ όλες τις πλευρές με την Μεγάλη-συνολική ποίηση του Θωμά Έλιοτ.
Με βάσεις τις πολύμορφες γνώσεις της και τα πολλά βραβεία της να ασχοληθεί με την ποίηση του ΕΛΙΟΤ, γενικά. Ε
Ειδικά ασχολήθηκε με τη δημιουργία με του έργου που παρουσιάζουμε σήμερα με τον παγκόσμιας σημασίας τίτλο:
ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ ΕΝΑ ΜΗΝΥΜΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑΣ
Τίτλος και υπότιτλος μεγάλης σημασίας για την εποχή μας, αλλά και για τον κρίσιμο καιρό που τα έγραψε. Ποιήματα πραγματικά, καθοριστικά, και για το παρόν αλλά και για το μέλλον της ανθρωπότητας.
Για να γράψει στην αρχή του κειμένου της ότι: τα κριτικά δοκίμια που έγραψε ο ΕΛΙΟΤ, τότε συμβάλλανε έκτοτε στην εξέλιξη του ποιητικού του έργου. Προσθέτοντας την μεγάλη, υπεύθυνη πολιτισμική ευθύνη της να πει ότι «το σημαντικότερο έργο του είναι η συλλογή «Four Quartets».
ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΤΕΡΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΛΙΟΤ
Αυτά εκφράζουν ένα μήνυμα εσωτερικής εμπειρίας από την Υπερβατική Γνώση για το σκοπό της ανθρώπινης ζωής και τη σχέση της με την αιωνιότητα. Με τη σύμπτωση μορφής και ουσίας να δίνουν ένα έργο μεγάλης δύναμης και ομορφιάς.
Με μια εξαιρετικά αρμονική δομή που προσεγγίζει την τελειότητα της μορφής.
Για να αναφερθεί, ακόμη σ΄αυτό τα σημείο ότι: «Τα τέσσερα κουαρτέτα έχουν συναίσθηση του ιστορικού παρελθόντος και της επίδρασης τα εμπειρίας τους στο παρόν που είναι ια εξελικτική πορεία προς την υπέρβαση που κορυφώνεται στην ένωση με το ΑΠΟΛΥΤΟ.
Για να υπάρξει ο Έλιοτ ηγέτης της νεωτεριστικής κίνησης στην ποίηση. Ενώ, το πνευματικό κύρος του τον έκαναν τη μεγαλύτερη μορφή στη Λογοτεχνία της εποχής του.
ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΟΛΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΛΙΟΤ ΚΑΙ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ ΕΓΡΑΨΕ Η ΕΦΗ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
Ο Έλιοτ μετά την αναγνώρισή του (το 1922) με την Έρημη Χώρα, κάθε δημοσίευμά του ήταν ένα ΜΕΓΙΣΤΟ Φιλολογικό γεγονός, όπου, όταν το Νοέμβριο του 1948, σε ηλικία 60 ετών του απονεμήθηκε το ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ, είχε ήδη ολοκληρώσει το δημιουργικό έργο του.
Γι’ αυτό το Μεγάλο ποιητικό έργο ασχολήθηκε η Έφη Αθανασίου, με σπουδές στη σχολή Καλών τεχνών της Αθήνας και καλλιτεχνικές και επιστημονικές σπουδές και επί μέρους σε πολλές χώρες όπως: Γαλλία, Αγγλία, Γαλλία, Ηνωμένες Πολιτείες, Γερμανία, Ελβετία, Αυστρία, Βέλγιο, Ολλανδία, Δανία, Βουλγαρία, Ινδία. Έχει εκθέσει σε δεκαπέντε ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, έργα της βρίσκονται στην πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων, στο Υπουργείο Πολιτισμού, στο Γενικό Προξενείο της Ν. Υόρκης, στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και σε δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.
Η ΜΕΓΑΛΗ ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΕΦΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΑΝΕΔΕΙΞΕ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΝ ΕΛΙΟΤ
Το εικαστικό έργο της χαρακτηρίζεται και ορίζεται από μια σημαντικά –κοσμική αντίληψη.
Στη ζωγραφική της χρησιμοποιεί ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ του ΧΡΩΜΑΤΟΣ και έχει γράψει το βιβλίο «Η ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ και εφαρμογή της στη ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ.
Με την ίδια έννοια και αντιστοιχία έχει συνδέσει μεγάλο αριθμό θεραπευτικών συνθέσεων, στις οποίες περιλαμβάνεται το έργο 185 Nations United for Peace (syngente) ως Συνανθρώπινο έργο που έχει βραβευτεί.
Αυτή η σοφολογιώτατη, Έφη Αθανασίου, ασχολήθηκε με το ποιητικό έργο του ΕΛΙΟΤ και κυρίως με τα τέσσερα κουαρτέτα. Για να πει στον πρόλογο της τρίτης έκδοσης και τα εξής:
ΤΕΛΙΚΗ ΚΑΤΑΛΗΞΗ ΕΝΩΣΗΣ ΜΕ ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΟ
….Θα ήθελα να δηλώσω -και νομίζω πως θα συμφωνούσε και ο Έλιοτ, ότι το τόσο σημαντικό βιβλίο του, τα Τέσσερα Κουαρτέτα (όπως και η προσπάθειά μου να τα ερμηνεύσω, δεν είναι παρά μια πινακίδα από αυτές που δείχνουν το δρόμο για κάποιο τέρμα.
Όμως, όσο καθαρά κι αν τον δείχνουν, οι πινακίδες δεν είναι βέβαια αυτές οι ίδιες, το τέρμα, ο προορισμός, αλλά μόνο τη βοήθεια για να φθάσει κανείς εκεί…
Τόσο ο Έλιοτ, που φαίνεται να έψαξε αυτό το τέρμα, την αλήθεια του σκοπού της ανθρώπινης περιπέτειες, όσο και η συγγραφέας αυτού του βιβλίου που είχε την πρόθεση να ερμηνεύσει αυτή την καθολική θεώρησή του, με το μόνο που ήθελε ήταν η αξία της να προσαρτιστεί στο ΑΠΟΛΥΤΟ, η οποία «δεν αξίζει τίποτα λιγότερο από τη δικαίωση της ανθρώπινης περιπέτειας».
Η ΔΙΑΣΦΑΛΙΣΗ ΤΟΥ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΝΟΣ ΤΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΥ ΕΡΓΟΥ
Στον πρόλογο αυτής της δεύτερης έκδοσης θα ήθελα να διατυπώσω την ανάγκη που ένιωσα ύστερα από την κατανόηση αυτού του τόσο σημαντικού έργου, του Έλιοτ, που είχε θεωρηθεί ερμητικό και δυσνόητο.
Για να δώσει στη μετάφραση που παρουσιάζεται για πρώτη φορά, την πραγματική του ερμηνεία. Η κατανόηση αυτή ήταν για μένα ένα σημείο μιας μακροχρόνιας διαδικασίας, που ολοκληρώθηκε, με τη γνώση αυτή σαν εμπειρία περιγράφει ο ΕΛΙΟΤ.
…. Η διασφάλιση του νοήματος ενός τόσο σημαντικού έργου για την ανθρωπότητα κάνει αναγκαία την προσοχή στην παρερμηνεία, και στην παρανόηση και επιβάλλει… για την ανθρωπότητα σήμερα, που ένα πνεύμα σαν του ΈΛΙΟΤ μπόρεσε μ’ ένα τρόπο σχεδόν προφητικό, για τα σημερινά δεδομένα να συλλάβει και να διατυπώσει.
Η Έφη Αθανασίου που μετέφρασε από το πρωτότυπο το μεγαλύτερο έργο του ΕΛΙΟΤ αναφέρει στη σελίδα 20 ότι: «έλαχε σε μένα να απογρυπτογραφήσω αυτό το μήνυμα, με επιτακτικό χρέος να το μεταδώσω σ’ αυτούς που θα ήταν σε σημείο να δεχτούν και να καταλάβουν το μήνυμα του ΕΛΙΟΤ
Η ΚΡΙΣΗ ΤΟΥ ΔΥΤΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ Θ.Σ. ΕΛΙΟΤ
Τα τέσσερα ΚΟΥΑΡΤΕΤΑ του έχουν την εξής σειρά:
Burnt Norton
East coker
The drysat vages
Little Giding
Στη σημερινή παρουσίαση από την εκπληκτική μετάφραση της ΕΦΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ η οποία, στη σελίδα 116 γράφει ότι:
Το συνθετικό ποίημα τέσσερα κουαρτέτα αποτελείται από τέσσερις καθοριστικές ενότητες, που η κάθε μια αντιστοιχεί σε ένα από τέσσερα στοιχεία της φύσης: ΑΕΡΑ, ΓΗ, ΝΕΡΟ και ΦΩΤΙΑ.
Η πρώτη ενότητα των ΤΕΣΣΑΡΩΝ ΚΟΥΑΡΤΕΤΩΝ είναι το ποίημα «Burnt Norton» ο τίτλος του προέρχεται από ένα μοναχικό εγκαταλειμμένο σπίτι αρχοντικό του 14ου αιώνα εκεί κοντά είχε ζήσει ο ΕΛΙΟΤ το καλοκαίρι του 1934, το αρχοντικό είχε το όνομα του κτηρίου, που βρισκόταν στην ίδια θέση και φαίνεται να συμβολίζει την εγκατάλειψη και απάρνηση της πραγματικής εσωτερικής ζωής για την άγονη χώρα της καθημερινότητας, που εξαντλείται στην παροδικότητα. Και δεν είναι απίθανο να συμβολίζει παράλληλα να συμβολίζει παράλληλα και την παρακμή της Δύσης, δηλαδή του Δυτικού Πολιτισμού.
ΤΟ ΣΤΟΙΧΕΙΟ ΤΟΥ ΑΕΡΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΞΑΓΟΡΑΖΕΤΑΙ
Το πρώτο αυτό ποίημα των τεσσάρων κουαρτέτων αναφέρεται στο στοιχείο του αέρα, ζωή στο ύπαιθρο αέρας που φυσάει, πνεύμονες και ξεκινάει με εικόνες αθωότητας που θυμίζουν την πρωταρχική κατάσταση του ανθρώπου στην αληθινή φύση, που προσεγγίζει το ΑΠΟΛΥΤΟ, την αιωνιότητα του ΧΡΟΝΟΥ (παρελθόν- παρόν και μέλλον), που δεν εξαγοράζεται, για να σημαίνει ότι δεν υπάρχει τίποτα που θα μπορούσε κανείς σε αντάλλαγμα να τον ξανακερδίσει…. Για τον εκπληκτικό ποιητικό λόγο του πρώτου ποιήματος, από τα τέσσερα κουαρτέτα του ΕΛΙΤΟ με τον τίτλο, όπως αναφέραμε BURNT NORTON δημοσιεύουμε στην ελληνική γλώσσα μερικά αποσπάσματα από τα 5 μέρη του ποιήματος Burnt Norton παρουσιάζουμε το εξής:
Παρουσιάζουμε από την ελληνική μετάφραση της Έφης Αθανασίου το πρώτο μέρος από το BURNT NORTON
Burnt Norton
Του λόγου δ’ εόντος ξυνού ζώουσιν οι πολλοί
ως ιδίαν έχοντες φρόνησιν
Ι.p.77. Fr. 2.
Οδός άνω κάτω μια και ωυτή.
Ι.p.89. Fr.60.
Diels. Die Fragmente der Vorsokratiker
I
Χρόνος παρών και περασμένος χρόνος
Είναι ίσως κι οι δυο παρόντες στον μελλοντικό καιρό
Και το μέλλον περιέχεται στο παρελθόν.
Αν όλος ο χρόνος είναι αιώνια παρών
Όλος ο χρόνος είναι ανεξαγόραστος.
Αυτό που θα μπορούσε να έχει γίνει είναι μια αφαίρεση
Πού παραμένει μια αιώνια δυνατότητα
Μόνο σ’ έναν κόσμο διαλογισμού.
Ό,τι θα μπορούσε να έχει γίνει κι ό,τι έγινε
Κατευθύνουν σ’ έναν σκοπό, πού είναι πάντοτε παρών.
Βήματα αντηχούν στη μνήμη
Κάτω στο μονοπάτι πού δεν πήραμε
Προς τη θύρα του ροδόκηπου
Που δεν ανοίξαμε ποτέ. Τα λόγια μου αντηχούν
’Έτσι, μέσα στο νου σου.
Αλλά για ποιό σκοπό
Ταράζουν τη σκόνη σ’ ένα βάζο με ροδοπέταλα
Δεν ξέρω.
Άλλοι ήχοι
Ενοικούν τον κήπο. Θ’ ακολουθήσουμε;
Γρήγορα, είπε το πουλί, βρέστε τους, βρέστε τους,
Εκεί πίσω απ’ τη γωνιά. Μέσα απ’ την πρώτη πύλη,
Στον πρώτο μας τον κόσμο, θ’ ακολουθήσουμε
Το ξεγέλασμα της τσίχλας; Στον πρώτο μας τον κόσμο.
Εκεί ήταν, μεγαλοπρεπείς, αόρατοι,
Κουνιόνταν χωρίς βιάση, πάνω απ’ τα πεθαμένα φύλλα,
Στη ζέστη του φθινόπωρου, μέσα απ’ τον άνεμο πού πάλλονταν,
Και το πουλί τιτίβισε, σ’ απάντηση
Της ανάκουστης μουσικής κρυμμένης μες στους θάμνους,
Και διάβηκε η ανείδωτη ακτίνα των ματιών, γιατί τα ρόδα
Είχαν την όψη λουλουδιών που τα κοιτάζουν.
Εκεί ήταν σαν φιλοξενούμενοί μας, πού ήταν δεκτοί και δέχονταν.
Έτσι κινήσαμε, κι αυτοί, μ’ ένα καθορισμένο σχέδιο,
Διασχίζοντας την έρημη αλέα, μέσα στων πυξαριών τον κύκλο,
Για να δούμε κάτω μέσα στη στεγνωμένη λίμνη.
Στεγνή η λίμνη, στεγνό τσιμέντο, και στην άκρη καφετιά,
Κι η λίμνη γέμισε νερό από φώς του ήλιου,
Κι ήσυχα, ήσυχα ανυψώθηκε ο λωτός,
Η επιφάνεια έλαμψε απ’ την καρδιά του φωτός,
Κι εκείνοι ήταν πίσω μας, καθρεφτισμένοι μες στη λίμνη.
Ύστερα ένα σύννεφο πέρασε, κι άδειασε ή λίμνη.
Φύγε, είπε το πουλί, γιατί τα φύλλα ήταν γεμάτα από παιδιά,
Με έξαψη κρυμμένα, και συγκρατημένο γέλιο.
Φύγε, φύγε, φύγε, είπε το πουλί. Το ανθρώπινο είδος
Δεν μπορεί ν’ άντέξει πάρα πολλή πραγματικότητα.
Χρόνος περασμένος και χρόνος μελλοντικός
Ό,τι θα μπορούσε να γίνει κι ό,τι έγινε
Κατευθύνουν σ’ ένα σκοπό, που είναι πάντοτε παρών.
V
Οι λέξεις κινούνται, η μουσική κινείται
Μόνο μέσα στο χρόνο- άλλα αυτό πού μόνο ζει
Μόνο να πεθάνει μπορεί. Οι λέξεις, μετά το λόγο, φθάνουν
Στη σιωπή. Μόνο με τη μορφή, το σχέδιο,
Μπορούν οι λέξεις ή η μουσική να φθάσουν
Στην ακινησία, όπως ένα κινέζικο βάζο ακίνητο
Κινείται διαρκώς μες στην ακινησία του,
Όχι την ακινησία του βιολιού, όσο η νότα διαρκεί,
Όχι αυτή μονάχα, αλλά συνύπαρξη,
Η πες ότι το τέλος προηγείται της αρχής
Και το τέλος κι ή αρχή ήταν πάντα εκεί
Πριν από την αρχή και μετά το τέλος.
Και όλα είναι πάντα τώρα. Οι λέξεις πιέζονται,
Ραγίζουν και κάποτε σπάζουν, κάτω απ’ το φορτίο,
Ραγίζουν και κάποτε σπάζουν, κάτω απ’ το φορτίο,
Κάτω απ’ την ένταση, γλιστρούν, παραπατούν, εξαφανίζονται,
Φθείρονται απ’ την ανακρίβεια, δεν θα σταθούν στη θέση τους,
Δεν θα σταθούν ακίνητες. Φωνές που ουρλιάζουν
Επιπλήξεις, εμπαιγμός, ή φλυαρία απλώς,
Πάντα επιτίθενται σ’ αυτές. Ό Λόγος μες στην έρημο
Δέχεται πιο πολύ επίθεση από φωνές τού πειρασμού,
’Ίσκιου πού κλαίει μες στο νεκρικό χορό,
Το δυνατό κλάμα της απαρηγόρητης χίμαιρας.
‘Η λεπτομέρεια του σχέδιου είναι κίνηση,
Όπως στην εικόνα των δέκα σκαλιών.
Η επιθυμία η ίδια είναι κίνηση
Όχι ή ίδια αυτή επιθυμητή-
Η αγάπη είναι από τη φύση της ακίνητη,
Μόνο ή αιτία κι ο σκοπός της κίνησης,
Άχρονη, και χωρίς επιθυμία
Έκτος από την άποψη του χρόνου
Αν πιαστεί στη μορφή του περιορισμού
Ανάμεσα στο να μην είσαι και να είσαι.
Ξαφνικά σ’ έναν άξονα ηλιόφωτος
Κι ας κινείται ακόμα ή σκόνη
Εκεί ξεσπάει το κρυμμένο γέλιο
Παιδιών μες στα φυλλώματα
Γρήγορα τώρα, εδώ, τώρα, για πάντα –
Γελοίος ο θλιβερός αχρηστεμένος χρόνος
Που απλώνεται πριν και μετά.
