Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Teucrium chamaedrys (Τεύκριον ο χαμαίδρυς) και στη χώρα μας το συναντούμε με την ονομασία Δενδράκι, Χαμαιδρυά, Χαμανδρυά. Είναι φυτό πολυετές, με πυκνή χνουδωτή βλάστηση που φτάνει σε ύψος τα 30 εκατοστά.
Τα φύλλα του είναι ωοειδή, οξύληκτα, οδοντωτά και στιλπνά. Τα άνθη του είναι ρόδινα, διαταγμένα σε βραχύ στάχυ με φύλλα. Το βρίσκουμε αυτοφυές σε όλη την Ελλάδα, σε άγονα εδάφη, σε δάση ορεινά, τιτανώδη, σε αμμώδεις και ξερούς τόπους. Ανήκει στην οικογένεια των Χειλανθών.
Ένα άλλο είδος του φυτού είναι το Teucrium polium (Τεύκριον το πολιόν) το οποίο συναντούμε και στην Κρήτη (ιδιαίτερα στην περιοχή του Λασιθίου, στο όρος Δίκτη). Ανάλογα με την περιοχή της χώρας μας το βρίσκουμε με τις ονομασίες Αντωναίδα, Λαγοκοιμιθιά, της Αγάπης βοτάνι, το βοτάνι της Παναγίας, Φτεμόχορτο, Γερακούνδιο, Λουτρόχορτο, Ασπρόχορτο, Σπληνοβότανο, Πολιόν του βουνού, Παναγιόχορτο, της Κυράς το χόρτο, άγριος Αμάραθος, Λιβανόχορτο. Άλλα είδη του φυτού που έχουν σχεδόν τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες είναι το Teucrium capitatum και το Teucrium scordium Στην Κρήτη φύονται 8 είδη του φυτού και τα ενδημικά Teucrium cuneifolium και Teucrium gracile.
Ιστορικά στοιχεία
Βότανο γνωστό από την αρχαιότητα. Είναι η Χάμαιδρυς του Διοσκουρίδου. Ο Πλίνιος εκθειάζει τη Χαμαιδρυά κατά του χρόνιου βήχα, των φλεγμονωδών παθήσεων του στομάχου, των πόνων των πλευρών, της υδρωπικίας κ.α.
Ο Πρόσπερος Αλπίν και οι Αιγύπτιοι το χρησιμοποιούσαν ως φάρμακο κατά του διαλείποντος πυρετού. Στη Ιταλία το αποκαλούσαν «χόρτο των πυρετών».
Έλληνες και Άραβες γιατροί μιλούσαν για τη θεραπευτική του αξία.
Οι Solemander και Seunert το χρησιμοποιούσαν με επιτυχία κατά των αθριτισμών, ενώ ο Chomel χορηγούσε το έγχυμα του φυτού στους αναρρωνύοντες από συνεχείς πυρετούς.
Ο Διοσκουρίδης χρησιμοποιούσε το φυτό κατά της μεγαλοσπληνίας.
Ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός συνιστούσαν την Αντωναίδα ως τονωτικό, αντισπασμωδικό και πταρμικό (που προκαλεί φτάρνισμα). Ο Μουσαίος και ο Ησίοδος συνιστούσαν να αλείφεται με Πόλιο όποιος επεδίωκε δόξα και αξία και το φυτό να καλλιεργείται και να βρίσκεται πάντα διαθέσιμο για τα δαγκώματα των φιδιών. Οι γιατροί το έδιναν με ξύδι στους σπληνοπαθείς και με κρασί σε αυτούς που υπέφεραν από το συκώτι. Η λαϊκή ιατρική τη συνιστούσε για το σάκχαρο.
Το αφέψημα της Αντωναΐδας οι κρητικοί το έπιναν για την υπέρταση και τις παθήσεις της χοληδόχου. Οι χωρικοί όταν στο ύπαιθρο τους έπιανε πόνος δυνατός, μασούσαν λίγη Αντωναΐδα και έπιναν το ζουμί. Οι κοπέλες χρησιμοποιούσαν το βότανο για την ανάπτυξη και διατήρηση των μαλλιών τους. Το βότανο κόντεψε να εξαφανιστεί από την Κρήτη κατά τη γερμανική κατοχή, γιατί οι στρατιώτες τη μάζευαν κατά φορτία και έπιναν το αφέψημά της αντί τσαγιού.
Συστατικά – χαρακτήρας
Η Χαμαιδρυά έχει οσμή αρωματική και γεύση πικρή. Περιέχει αιθέριο έλαιο, τανίνη, πικρές ουσίες, πολυφαινόλες, φλαβονοειδή, σαπωνίνες. Είναι το τονωτικότερο από όλα τα πικρά.
Άνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή:
Το φυτό ανθίζει από τις αρχές του καλοκαιριού μέχρι τις αρχές του φθινοπώρου. Για θεραπευτικούς σκοπούς χρησιμοποιούνται τα φύλλα και οι ανθισμένες κορφές.
Πρέπει να συλλέγονται όταν το φυτό είναι κοντό και γεμάτο φύλλα, τον Ιούλιο και να αποξηραίνεται όπως τα άλλα φυτά με μέριμνα να διατηρήσει τη γεύση του, το πράσινο χρώμα και τις θεραπευτικές του ιδιότητες.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις:
Το βότανο δρα ως στυπτικό, αντιρευματικό, άφυσο, επουλωτικό, ιδρωταγωγό, χολαγωγό. Οι πικρές ουσίες που περιέχει το κάνουν ιδανικό γιατρικό για το στομάχι. Διεγείρει την όρεξη, τη χοληδόχο κύστη, τους νεφρούς και βοηθά την πέψη.
Η Χαμαιδρυά συνίσταται ιδιαιτέρως κατά των εμφράξεως της σπλήνας, κατά του ίκτερου, κατά των χοιράδων, του άσθματος, του χρόνιου πνευμονικού κατάρρου, της αμηνόρροιας, της υποχονδρίας, του σκοβρούτου και των διαλειπόντων πυρετών και του αθριτισμού.
Η Αντωναίδα έχει σχεδόν τις ίδιες θεραπευτικές ιδιότητες με τη Χαμαιδρυά κυρίως όμως είναι ειδικό βότανο κατά των στομαχικών παθήσεων και ιδιαίτερα φημισμένο σαν θεραπευτικό των ελκών του στομάχου και προπάντων του δωδεκαδακτύλου. Το Teucrium scorodonia (κοινώς σκορδέο, σκορδόχορτο, σκορδαράκι) χρησιμοποιείται για όλες τις λοιμώξεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος, ιδιαίτερα για κρυολογήματα και γρίπη. Επίσης χρησιμοποιείται ως εφιδρωτικό για όλους τους πυρετούς. Συνδυάζεται πολύ καλά με την Αχιλλέα, τη Μέντα και τα άνθη Σαμπούκου για κρυολογήματα και γρίπη.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυμα. Σε ένα φλιτζάνι βραστό νερό βάζουμε μία κουταλιά της σούπας από το βότανο για μία ώρα. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα ένα φλιτζάνι του καφέ πριν το φαγητό.
Προφυλάξεις
Το φυτό είναι ακίνδυνο και οι δόσεις δεν χρειάζεται να είναι αυστηρά καθορισμένες. Σε υπερβολική δόση όμως για μεγάλο χρονικό διάστημα υπάρχει πιθανότητα να προκαλέσει βλάβες στο συκώτι. Παν μέτρον άριστον λοιπόν.
Υ.Σ. Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
