Στα πλαίσια αντιμετώπισης του πλανητικού προβλήματος της κλιματικής αλλαγής αυξάνεται διεθνώς η χρήση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας υποκαθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα όπου αυτό είναι δυνατόν.
Mεταξύ των διαθέσιμων αειφορικών ενεργειακών τεχνολογιών που χρησιμοποιούνται ευρύτατα σήμερα περιλαμβάνεται και η αξιοποίηση της ενέργειας του ανέμου για τη παραγωγή ηλεκτρισμού με ανεμογεννήτριες και αιολικά πάρκα. Το κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού από σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι σήμερα το ίδιο ή και χαμηλότερο από το κόστος παραγωγής του με ορυκτά καύσιμα γεγονός που καθιστά τη χρήση τους ιδιαίτερα ελκυστική. Οι ανεμογεννήτριες εγκαθίστανται σε σημεία που έχουν υψηλό αιολικό δυναμικό με υψηλές μέσες ετήσιες ταχύτητες ανέμου ούτως ώστε να επιτυγχάνεται μεγαλύτερη παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με χαμηλό κόστος. Τα τελευταία χρόνια έχει αυξηθεί σημαντικά ο αριθμός των ανεμογεννητριών που εγκαθίστανται στη θάλασσα δημιουργώντας υπεράκτια αιολικά πάρκα (off-shore wind farms).
Ο μεγαλύτερος αριθμός θαλάσσιων αιολικών πάρκων είναι στην Ευρώπη στις ακτές της Αγγλίας και της Γερμανίας όπου σήμερα βρίσκονται περίπου τα δύο τρίτα (2/3) των παγκόσμια εγκατεστημένων θαλάσσιων αιολικών πάρκων
Η κατασκευή θαλάσσιων/υπεράκτιων ανεμογεννητριών και αιολικών πάρκων έχει πολλά πλεονεκτήματα αλλά και μειονεκτήματα σε σχέση με τις χερσαίες / παράκτιες ανεμογεννήτριες.
Το κόστος θεμελίωσης της ανεμογεννήτριας είναι μεγαλύτερο στη θάλασσα σε σχέση με τη ξηρά και αυξάνεται όσο μεγαλύτερο είναι το θαλάσσιο βάθος. Συνήθως στη θάλασσα η ποιότητα του αιολικού δυναμικού είναι καλύτερη απ ότι στη ξηρά και για το λόγο αυτό η παραγωγικότητα (δηλαδή η παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια ανά μονάδα εγκατεστημένης ισχύος) των θαλάσσιων ανεμογεννητριών είναι μεγαλύτερη από των αντίστοιχων εγκατεστημένων στη ξηρά. Επειδή οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες είναι πολύ μεγάλου μεγέθους με μήκος πτερυγίων πολλές φορές δεκάδων μέτρων είναι ευκολότερη η μεταφορά τους στη θάλασσα σε σχέση με τη ξηρά όπου η μεταφορά τους στο σημείο εγκατάστασης τους απαιτεί τη διάνοιξη μεγάλων δρόμων πολλές φορές σε δύσβατες περιοχές με αποτέλεσμα την αλλοίωση του φυσικού τοπίου και οικοσυστήματος. Συνήθως η συντήρηση των θαλάσσιων αιολικών πάρκων είναι δυσκολότερη και δαπανηρότερη από τη συντήρηση των χερσαίων πάρκων. Είναι προφανές ότι η εγκατάσταση θαλάσσιων ανεμογεννητριών σε μία περιοχή δεν θα πρέπει να βρίσκεται σε αντίθεση με υπάρχουσες δραστηριότητες όπως η αλιεία, ναυσιπλοία ή ο τουρισμός. Στις περιοχές της Αγγλίας και της Γερμανίας όπου έχουν αναπτυχθεί μεγάλα υπεράκτια αιολικά πάρκα ο τουρισμός είναι περιορισμένος ή ανύπαρκτος. Ορισμένες φορές σε εγκαταστάσεις ανεμογεννητριών στη ξηρά παρατηρούνται διαμαρτυρίες κατοίκων που βρίσκονται σε παρακείμενους οικισμούς που έχουν σχέση με την οπτική ρύπανση που δημιουργούν οι ανεμογεννήτριες καθώς και του όποιου θορύβου παράγεται κατά τη λειτουργία τους. Οι διαμαρτυρίες αυτές ορισμένες φορές καταλήγουν σε κοινωνικές συγκρούσεις όπως έχει συμβεί και στη Κρήτη. Αυτό σχετίζεται σε ορισμένες περιπτώσεις με το αμφισβητούμενο ιδιοκτησιακό καθεστώς των εκτάσεων που πρόκειται να εγκατασταθούν οι ανεμογεννήτριες και τη ταυτόχρονη διεκδίκηση τους από ιδιώτες και το δημόσιο δεδομένης της έλλειψης κτηματολογίου και δασικών χαρτών. Στις θαλάσσιες ανεμογεννήτριες δεν παρατηρούνται τέτοια φαινόμενα όχλησης και διαμαρτυριών. Το ενδεικτικό κόστος κατασκευής ενός θαλάσσιου/υπεράκτιου αιολικού πάρκου ισχύος 10 μεγαβάτ (MW)είναι 20-25 εκατ. Ευρώ ενώ μπορεί να παράγει περίπου 33.000 μεγαβατώρες (MWh) ετησίως που επαρκούν για την ετήσια κάλυψη σε ηλεκτρική ενέργεια 10.000 νοικοκυριών στην Ελλάδα. Παρά το μεγάλο κόστος κατασκευής των αιολικών πάρκων στην υλοποίηση τους μπορεί να συμμετέχουν και μικροί επενδυτές μέσω συνεταιριστικών σχημάτων. Έτσι στη Ευρωπαική Ένωση έχουν δημιουργηθεί σήμερα πολλοί ενεργειακοί συνεταιρισμοί οι οποίοι έχουν προχωρήσει σε σχετικά μεγάλες επενδύσεις ανανεώσιμων πηγών ενέργειας που κεφαλαιουχικά είναι πέρα από τις δυνατότητες ενός μικρού επενδυτή.
Είναι γνωστό σήμερα ότι η Ευρωπαική Ένωση δίδει ιδιαίτερη σημασία στη Μπλέ Ανάπτυξη (Blue growth) η οποία είναι συνδεδεμένη με την αξιοποίηση των πλουτοπαραγωγικών πόρων της θάλασσας. Στα πλαίσια αυτά προωθείται η χρήση της θάλασσας για τη παραγωγή ανανεώσιμης ενέργειας από θαλάσσια αιολικά πάρκα αλλά και την αξιοποίηση των θαλάσσιων κυμάτων και των παλιρροιών.
Το 1973 ο Αγγλο-Γερμανός οικονομολόγος E.F. Schumacher εξέδωσε το βιβλίο “Το μικρό είναι όμορφο –Small is beautiful”. Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας ασκούσε κριτική στο κυρίαρχο οικονομικό μοντέλο της Δύσης το οποίο προέκρινε το μεγάλο μέγεθος στην οικονομία, στις επενδύσεις, στους οργανισμούς και επιχειρήσεις κ.αλ. Ο Schumacher υποστήριξε ότι η χρησιμοποίηση τεχνολογιών σε μικρή κλίμακα ενδυναμώνει τον άνθρωπο και μπορεί να προωθήσει την αειφόρο ανάπτυξη συνδυάζοντας την ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών με τους περιορισμούς που θέτει η ισορροπία του παγκόσμιου οικοσυστήματος. Το 1973, τη περίοδο της πρώτης μεγάλης ενεργειακής κρίσης το βιβλίο αυτό άσκησε μεγάλη επιρροή στους κύκλους της οικολογίας ενώ η Βρετανική εφημερίδα “Times” το κατέταξε στα 100 πιο επιδραστικά βιβλία που εκδόθηκαν παγκοσμίως μετά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Είναι γεγονός σήμερα ότι οι σύγχρονες ανεμογεννήτριες αποτελούν πολλές φορές μεγα-μηχανές υψηλής τεχνολογίας και ισχύος πολλών μεγαβάτ (MW) ενώ οι χρήση μικρών ανεμογεννητριών είναι πολύ περιορισμένη. Η αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας είναι λοιπόν σήμερα συνυφασμένη με μηχανές μεγάλης κλίμακας. Αντίθετα οι υπάρχουσες τεχνολογίες άλλων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σχετίζονται με εγκαταστάσεις μικρής, μεσαίας και μεγάλης κλίμακας. Έτσι η αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας για παραγωγή θερμού νερού ή ηλεκτρισμού γίνεται και με μικρούς ηλιακούς θερμοσίφωνες οικιακής κλίμακας και με μικρά φωτοβολταικά συστήματα. Η καύση της στερεάς βιομάζας για παραγωγή θερμότητας γίνεται και σε μικρά συστήματα καύσης. Η αξιοποίηση επίσης της υδροηλεκτρικής ενέργειας για παραγωγή ηλεκτρισμού γίνεται και σε μικρές υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις δυναμικότητας κάποιων δεκάδων κιλοβάτ (KW).
Οι μεγάλης κλίμακας ανεμογεννήτριες στον βαθμό που υποκαθιστούν τη χρήση ορυκτών καυσίμων στη παραγωγή ηλεκτρισμού συμβάλλουν στη μείωση των εκπομπών άνθρακα στην ατμόσφαιρα και το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στην εποχή
της αειφόρου ανάπτυξης και της κλιματικής αλλαγής που ζούμε σήμερα
Σήμερα το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης είναι ανεξάρτητο από το αντίστοιχο δίκτυο της Ηπειρωτικής χώρας ενώ γίνονται προσπάθειες διασύνδεσης του. Είναι πολύ πιθανόν σε λίγα χρόνια να διασυνδεθεί με το ηλεκτρικό δίκτυο της Ηπειρωτικής χώρας καθώς και με το Ευρωπαικό ηλεκτρικό δίκτυο οπότε οι σημερινοί περιορισμοί για την εγκατάσταση νέων αιολικών πάρκων στη Κρήτη δεν θα υφίστανται. Για λόγους ευστάθειας του δικτύου της Κρήτης σήμερα και σύμφωνα με τα προβλεπόμενα από την ισχύουσα νομοθεσία δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση νέων συστημάτων ηλεκτροπαραγωγής από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας μη εγγυημένης ισχύος, όπως η αιολική ενέργεια, δεδομένου ότι ήδη έχουν εγκατασταθεί όσα προβλέπονται. Εναλλακτικά νέα αιολικά πάρκα στη Κρήτη (για όσο διάστημα το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης είναι αυτόνομο) μπορούν να συνδυαστούν με την αποθήκευση της ηλεκτρικής ενέργειας σε συστήματα αντλησιοταμίευσης ούτως ώστε η αποδιδόμενη ηλεκτρική ενέργεια στο ηλεκτρικό δίκτυο να είναι εγγυημένης ισχύος. Συνεπώς για όσο διάστημα το ηλεκτρικό δίκτυο της Κρήτης είναι αυτόνομο δεν επιτρέπεται η εγκατάσταση νέων παράκτιων ή υπεράκτιων αιολικών πάρκων εκτός μόνο εάν συνδυαστούν με σύστημα αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας όπως προαναφέρθηκε και το οποίο αυξάνει το συνολικό κόστος τους.
Πίνακας 1
Πλεονεκτήματα θαλάσσιων/υπεράκτιων αιολικών πάρκων.1. Έχουν συνήθως καλύτερη παραγωγικότητα από τα χερσαία αιολικά πάρκα λόγω της καλύτερης ποιότητας του αιολικού δυναμικού στη θάλασσα,
2. Η αλλοίωση του φυσικού περιβάλλοντος και ευαίσθητων οικοσυστημάτων που προκαλείται από τη κατασκευή αιολικών πάρκων στη ξηρά αποφεύγεται με τη δημιουργία θαλάσσιων αιολικών πάρκων.
3. Η μεταφορά των εξαρτημάτων για τη κατασκευή των μεγάλης κλίμακας ανεμογεννητριών σε θαλάσσια αιολικά πάρκα είναι συνήθως ευκολότερη σε σχέση με τα χερσαία αιολικά πάρκα,
4. Οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών που συνήθως παρατηρούνται κατά τη δημιουργία χερσαίων αιολικών πάρκων αποφεύγονται στη περίπτωση των θαλάσσιων αιολικών πάρκων.Πίνακας 2
Μειονεκτήματα θαλάσσιων/υπεράκτιων αιολικών πάρκων.1. Το κόστος κατασκευής τους είναι μεγαλύτερο από το αντίστοιχο κόστος των χερσαίων αιολικών πάρκων,
2. Το κόστος συντήρησης τους είναι δυσκολότερο και δαπανηρότερο από το κόστος συντήρησης των χερσαίων πάρκων,
3. Η εγκατάσταση τους θα πρέπει να μην παρεμποδίζει τουριστικές δραστηριότητες καθώς και τη ναυσιπλοία.Συμπερασματικά: θαλάσσιες/υπεράκτιες ανεμογεννήτριες μπορούν να εγκατασταθούν στο μέλλον στη Κρήτη
Α) Σε περιοχές με υψηλό αιολικό δυναμικό όπου δεν διαταράσουν τις υπάρχουσες δραστηριότητες αλιείας, ναυσιπλοίας και τουρισμού,
Β) Εφόσον πραγματοποιηθεί η διασύνδεση του ηλεκτρικού δικτύου της Κρήτης και της Ηπειρωτικής χώρας,
Γ) Εάν δεν πραγματοποιηθεί η διασύνδεση του ηλεκτρικού δικτύου της Κρήτης με της Ηπειρωτικής χώρας, εφόσον η εγκατάσταση τους συνδυαστεί με σύστημα αποθήκευσης της ηλεκτρικής ενέργειας με αντλησιοταμίευση ούτως ώστε να αποδίδεται στο δίκτυο εγγυημένη ισχύς.
