Ο θάνατος, ετυμολογικά, σημαίνει την οριστική παύση των ζωτικών λειτουργιών. Τέλος δηλαδή. Είναι όμως τέλος; Έχουν καταγραφεί διάφορα σε φιλοσοφικά κείμενα των αρχαίων Ελλήνων και η χριστιανική θρησκεία, αλλά και άλλες θρησκείες και πολιτισμοί, έχουν τις ξεχωριστές τους απόψεις γι’ αυτό το θέμα. Ένα θέμα περίπλοκο που όσο κι αν αναλύεται δεν εξαντλείται ποτέ. Ο Επίκουρος πίστευε, ότι πριν τη γέννησή μας βρισκόμασταν στη φυσική ανυπαρξία και μετά το θάνατό μας καταλήγουμε ξανά σ’ αυτήν. Ο Χριστιανισμός μιλάει για τη μετά θάνατο ζωή και για Παράδεισο και Κόλαση. Όμως, κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα τι γίνεται. Ένα είναι το σίγουρο που επείγει να συμβεί και πιστεύω ότι συμφωνείς.
Η συμφιλίωση με την ιδέα του θανάτου. «Αν δεν συμφιλιωθείς με το θάνατο, επιλέγεις να πεθαίνεις κάθε ώρα από το φόβο του, παρά να πεθάνεις απλώς μια φορά», έλεγε χαρακτηριστικά ο Σαίξπηρ. Συμφιλίωση με το θάνατο, είναι μάλλον η αποδοχή ότι είμαστε φθαρτοί, άρα εφήμεροι. Μια εμπειρία που αποκτιέται σιγά σιγά. Από τα καθημερινά περιστατικά που ακούμε, φυσιολογικών αλλά και τραγικών και άδικων θανάτων, γνωστών και μη κάθε ηλικίας, αλλά και από τις απώλειες δικών μας αγαπημένων ανθρώπων.
Όταν ρώτησα κάποτε ένα φίλο ψυχίατρο, τι κάνουμε για να μη φοβόμαστε το θάνατο, η απάντησή του ήταν…
«Ζούμε!». Και… μια φίλη πολύ πρόσφατα μου είπε: «Νιώθω ότι έχω ζήσει πολλά, έχω αποκτήσει χιλιάδες εμπειρίες και έχω αγαπήσει και αγαπηθεί πάρα πολύ, που δε φοβάμαι να πεθάνω». Μήπως τελικά ο φόβος του θανάτου είναι φόβος ζωής; Της ζωής που ίσως θαρρείς πως δε θα προλάβεις να ζήσεις, γιατί δε βρίσκεις τις κατάλληλες συνθήκες να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα; Μήπως ο φόβος του θανάτου είναι ο φόβος του ανεκπλήρωτου; Μπορεί και να την έχεις σκεφτεί αυτή την εκδοχή…
Όπως και να ‘χει, αν αυτό ισχύει – λίγο ή πολύ δεν έχει σημασία – τότε τι κάνεις; Αγαπάς και ζεις! Κι επειδή δεν μπορείς να ξέρεις (ούτε κανείς βέβαια), πότε θα έρθει το τέλος (που όμως, μπορεί να μην είναι τέλος…) και αν θα προλάβεις ή όχι να εκπληρώσεις τις επιθυμίες σου, μήπως από τώρα κιόλας ν’ αρχίσεις να κάνεις, στο μέτρο του δυνατού, ό,τι σου δίνει χαρά, αξιοποιώντας τον πολύτιμο χρόνο σου με ό,τι γεμίζει την ψυχή σου; Και… μήπως να μην αναβάλλεις για αύριο ό,τι μπορείς να κάνεις σήμερα; Γιατί… ίσως, να μη σου δοθεί άλλη ευκαιρία; Και κλείνοντας… μήπως να βρεις το φάρο σου στις «θάλασσές» σου και την πυξίδα σου στις διαδρομές σου και να πορεύεσαι όπως σου λέει η καρδιά σου, για να σε βρει το «τέλος» γεμάτο από τη ζωή; Σίγουρα, έχεις και τις απόψεις σου και τις απαντήσεις σου για τα παραπάνω…
*(στη Ραφαέλα, που έζησε τη σύντομη ζωή της με αγάπη, πίστη και θάρρος και που αύριο μας αποχαιρετά και πετά στον Παράδεισο)
* H Μαρία Σαρρή-Σαββάκη είναι δασκάλα
Ειδικής Αγωγής – συγγραφέας
