Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία

Βγαίνοντας από τη μητρόπολη στην 108η επέτειο της Ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα και αντικρίζοντας τη σημαία μας, που την κρατούσαν απλωμένη νέοι άνθρωποι, είπα στον φίλο μου συναισθηματικά φορτισμένος «Πόσοι σκοτωθήκανε για να είμαστε εμείς σήμερα ελεύθεροι;»
Δυόμισι αιώνες τουρκικής υποδούλωσης (1669-1913) που είχαμε κάθε είδους δεινοπαθήματα: σφαγές, λεηλασίες, εξισλαμισμός, παιδομαζώματα, πνιγμούς με καπνούς στα σπήλαια γυναικόπαιδων, κάψιμο χωριών (δύο φορές κάηκε η Κάντανος), βασανιστήρια, κ.λπ.
“Τα κρητικά τα χώματα όπου και να τα σκάψεις, αίμα παλικαριών θα βρεις, κόκαλα θα ξεθάψεις” λέει η γνωστή μαντινάδα. “Όποιος στον Άδη κατεβεί να μην το λησμονήσει. Να πάει να βρει τους αρχηγούς Κριάρη και Κορκίδη, Σκαλίδη, απού τα εννιά χωριά και το Γρυφαναγνώστη, το γέρο Πολιουδόβαρδα, τον γέρο και τον νέο, για να τους πει τα φονικά πουχομε καωμένα”. Αυτό τραγουδούσαμε με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Παλαιόχωρας το 1987 στις 25 Μαρτίου.
Οι επώνυμοι Κόρακας, Δασκαλογιάννης, Μυλωνογιάννης, Χατζημιχάλης Γιάνναρης κ.λπ. είναι σχεδόν σε κάθε χωριό. Υπάρχουν όμως και οι ανώνυμοι, που δεν έχουν ανδριάντες ούτε γίνονται τελετές και επιμνημόσυνες δεήσεις.
Ένας θείος μου (Καμηλογιώργης) είχε κάμει τόσα πολλά στους Τούρκους, που ο Μπέης του Καστελλιού τον έδεσε στο άλογο για να τον σκοτώσει, αφού αυτός δεν θ’ άντεχε να τρέχει μέχρι τα Χανιά. Στον Πλατανιά, αφού είχε κουραστεί και αυτός και το άλογο του, του λέει: «Καπετάν Γιώργη, ούτε εσύ νικητής ούτε εγώ νικημένος. Κάτσε να σε κεράσω έναν καφέ». Ήπιες πολύ νερό και πέθανε από πνευμονία.
Δεν είχαν άλλη λύση οι πρόγονοι μας, όλοι και οι ανώνυμοι, παρά να εφαρμόσουν το περίφημο του Αν. Κάλβου: «Όσοι το χάλκεον χέρι βαρύ του φόβου αισθάνονται, ζυγόν δουλείας ας έχωσι. Θέλει αρετήν και τόλμην η ελευθερία». Αιωνία τους η μνήμη.

*συν/χος διδάσκαλος