Θεσσαλονίκη, φθινόπωρο, εορτή του πολιούχου Αγίου ∆ηµητρίου, παρέλαση στις 26 Οκτωβρίου. Η παρέλαση για το έπος του 1940.
Ακριβώς την ίδια ηµεροµηνία,το 1912, ο Χασάν Ταχσίν Πασάς(1845-1918), Αρχιστράτηγος του Οθωµανικού στρατού και στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης, παρέδωσε στους Έλληνες την πόλη που αγάπησε και στην οποία ζήτησε να ταφεί.
Τι να γράψω εγώ για έναν άνθρωπο σαν εκείνον, που έδειξε µια σπάνια εντιµότητα και επέλεξε, αντί να παραχωρήσει στους Βούλγαρους την Θεσσαλονίκη, να την παραδώσει αλώβητη στους Έλληνες;
«Η Θεσσαλονίκη εχάθη, αλλά η Θεσσαλονίκη εσώθη», ήταν τα λόγια του. Από αυτά τα λόγια και µόνο φαίνεται η προσωπικότητα και ο χαρακτήρας του άνδρα. Ποιος άλλος θα έλεγε την ιστορική φράση «Από τους Έλληνες την πήραµε και στους Έλληνες την παραδίδοµε»; Ηταν καθαρός, τίµιος, δίκαιος και αδιάφθορος. Ακριβώς επειδή παρέδωσε τη Θεσσαλονίκη δίχως αντίσταση («αµαχητί»), κατηγορήθηκε από την Πύλη για εσχάτη προδοσία και καταδικάστηκε, ερήµην, εις θάνατον (Χρίστου Χριστοδούλου: «Οι τρεις Ταφές του Χασάν Ταχσίν Πασά»). Έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του στην Ελβετία, όπου κατέφυγε, µε φροντίδα της κυβέρνησης Ελευθέριου Βενιζέλου.
Ο Χασάν Ταχσίν Πασάς είχε ρίζες ελληνικές, καθώς γεννήθηκε από εξισλαµισµένη Ελληνίδα µητέρα. Στη µακρά διάρκεια της θητείας του στον Οθωµανικό στρατό υπηρέτησε επί επτά χρόνια στην Κρήτη (Χανιά και Ηράκλειο), ως στρατιωτικός διοικητής, διοικητής χωροφυλακής και βοηθός Γενικού ∆ιοικητή της Κρήτης.
Υπασπιστής του ήταν ο γιος του Κενάν Μεσσαρέ (1889-1965), σηµαντικός αυτοδίδακτος ζωγράφος, ο οποίος απαθανάτισε τη σκηνή της υπογραφής του πρωτόκολλου παράδοσης της Θεσσαλονίκης από τον πατέρα του στους Έλληνες. Αξίζει να σηµειωθεί ότι ο Κενάν είχε συντάξει, στη γαλλική γλώσσα, το πρωτόκολλο το οποίο υπέγραψαν οι δύο πλευρές. Στο στιγµιότυπο αυτό απεικονίζονται, εκ µέρους του ελληνικού στρατού, ο Αντισυνταγµατάρχης Μηχανικού Βίκτωρ ∆ουσµάνης και και ο τότε λοχαγός Μηχανικού, µετέπειτα πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς. Στον Κενάν είχαν αρχικά αποταθεί οι Βούλγαροι, ώστε να διαµεσολαβήσει προς τον πατέρα του για να τους παραχωρήσει δικαίωµα στη συνδιοίκηση της Θεσσαλονίκης, πρόταση στην οποία κατηγορηµατικά αρνήθηκε ο Χασάν Ταχσίν, ο οποίος είπε: «Έχω µόνο µία Θεσσαλονίκη και την έχω ήδη παραχωρήσει!».
Θα µπορούσε να ειπωθεί ότι ο ίδιος ο Χασάν Ταχσίν Πασάς είχε σηµαντική συµβολή στο να σωθεί η Θεσσαλονίκη και να παραµείνει καθαρά ελληνική. Έδειξε ότι νοιαζόταν πραγµατικά για την Ελλάδα, τη στιγµή που ο τότε ∆ιάδοχος Κωνσταντίνος, Αρχιστράτηγος του ελληνικού στρατού, καθυστερούσε την προέλαση, παρά τις αγωνιώδεις εκκλήσεις και προτροπές του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου. Οι κινήσεις του ∆ιαδόχου ήταν τουλάχιστον αψυχολόγητες, αφού άφησε να χαθεί πολύτιµος χρόνος. Τέλος, όταν ο βουλγαρικός στρατός έφθασε στην πόλη, εκείνος επέτρεψε, δίχως όρους, ανταλλάγµατα και εγγυήσεις, να παραµείνουν οι στρατιώτες εκεί, τάχα για να αναπαυθούν. Η πόλη τελικά σώθηκε χάρη στον Ελευθέριο Βενιζέλο και τον Ταχσίν Πασά. Αν ένας από τους δύο άνδρες ενεργούσε διαφορετικά, η Θεσσαλονίκη θα είχε χαθεί.
Ο αυτοδίδακτος ζωγράφος Κενάν Μεσσαρέ, ο οποίος ένιωθε περισσότερο Έλληνας παρά Τούρκος, δίκαια αποκαλείται «ο ζωγράφος των Βαλκανικών πολέµων», αφού πολλά έργα του αναφέρονται, πάντα από την πλευρά των Ελλήνων, στο θέµα αυτό. ∆ηµιούργησε, επίσης, εξαιρετικές τοπιογραφίες και προσωπογραφίες. Ο ίδιος εικονογράφησε τους χάρτες της νεότερης, πιο µεγάλης Ελλάδας. Ο γιος του, Σαχίν-Σέργιος Μεσσαρέ (1935-2017), αρχιτέκτων πολεοδόµος, γεννήθηκε και έζησε στα Ιωάννινα.
Τα παραπάνω ιστορικά γεγονότα µας θυµίζει σήµερα το Μνηµείο Χασάν Ταχσίν και Κενάν Μεσσαρέ, στον προαύλιο χώρο του Μουσείου Βαλκανικών Πολέµων, στη Θεσσαλονίκη.
(*σύµβουλος Ψυχικής Υγείας,
συγγραφέας)
*Φωτ.: Γερμανοί στρατιώτες κάνουν βόλτα στην προκυμαία της Θεσσαλονίκης. Ο Λευκός Πύργος ήταν βαμμένος στα χρώματα της παραλλαγής εκείνη την περίοδο © Συλλογή Μήτου
