Θεσσαλονίκη, όπως πάντα…

“Μια μεγάλη πόλη, όπως αυτές που η εικόνα τους κατοικεί στη μνήμη του ανθρώπου, είναι ο τύπος μιας μεγάλης ιδέας. Η Ρώμη συμβολίζει την κατάκτηση. Η πίστη υπερίπταται πάνω από τους πύργους της Ιερουσαλήμ. Και η Αθήνα δίνει υλική υπόσταση στην υψίστη αρετή του αρχαίου κόσμου, την Τέχνη”.
(Μπέντζαμιν Ντισραέλι,
Βρετανός πρωθυπουργός)

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ,  η πόλη του Αγίου Δημητρίου, εμπεριέχει τη δική της “μεγάλη ιδέα”: ένα μακεδονικό, βυζαντινό και βαλκανικό μεγαλείο καθώς και μια πολυπολιτισμικότητα λαών που προσφέρει η θέση και η ιστορία της.
ΤΕΛΗ ΤΟΥ ΟΚΤΩΒΡΗ. Μεθαύριο η πόλη θα έχει τις γιορτές της. “Επιστρέφουμε” σ’ αυτήν. Τη ζήσαμε για δεκαετίες, με συντρόφους (συμπαιδοπολίτες), φίλους και συμμαθητές. Εκεί βρίσκονται αραγμένα τα παιδικά, εφηβικά, φοιτητικά και πρώτα επαγγελματικά μας χρόνια. Επιστροφή -καμιά φορά- και στη νέα πολύβουη πόλη. Που δεν τη ζούμε, αλλά τη “γευόμαστε” όπως παλιά. Την αγαπούμε, την αναθιβάνουμε, την αναπολούμε.
ΜΙΑ ΠΟΛΗ των παιδικών χρόνων, όπως κι αν μεταμορφωθεί, όποιους κι αν έχει τωρινούς κατοίκους της, παραμένει “η πόλη μας”. Αυτή που της δοθήκαμε “ερωτικά” στη νιότη μας, αυτή που μας έθρεψε, μας μόρφωσε, μας χάραξε -λες μαχαιριά στο σώμα- για πάντα.
ΟΣΑ χρόνια κι αν περάσουν, η πόλη “μου” παίζει μαζί μου το παιχνίδι της φαντασίας και της μνήμης (1) με το τώρα. Η μνήμη κι η φαντασία τη θέλουν αιώνια όμορφη, με εκπλήξεις και προκλήσεις. Σαν την πρώτη αγάπη που ούτε τα χρόνια ούτε και οι ρυτίδες της ασχημίζουν την ψυχή μας.
Η ΑΥΡΑ της πόλης με τις παλιές οσμές των σοκακιών της, με τα βρεγμένα από τα πρωτοβρόχια καλντερίμια, το θυμίαμα των εκκλησιών, την απέραντη θάλασσα του Θερμαϊκού, τα βυζαντινά και τουρκικά μνημεία, τα Κάστρα στους απάνω μαχαλάδες, το Επταπύργιο, τους αγουροξυπνημένους κουλουρτζήδες, τους φτωχοντυμένους μαθητές στους δρόμους για το σχολείο, την πρωινή ομίχλη του Οκτώβρη και τις σπασμένες από το Βαρδάρη ομπρέλες, τους νυσταγμένους φοιτητές στα αμφιθέατρα…, όλα αυτά και άλλα μας συνοδεύουν όπου κι αν πάμε, όσο κι αν θέλουμε να τη λησμονήσουμε βάζοντας στη θέση της τα Χανιά! Αδύνατον…
ΥΠΑΡΧΟΥΝ στη ζωή γενέθλιοι τόποι αναπόσπαστα δεμένοι με την ύπαρξή μας, την ταυτότητά μας. Υπάρχουν  και πόλεις που αποπνέουν έναν ιδιότυπο ερωτισμό στη σχέση μαζί τους! Είναι κι άλλες τελείως απωθητικές. Ίσως επειδή συνδέονται με δυσάρεστα γεγονότα ή επειδή η προκατάληψη γι’ αυτές βαραίνει περισσότερο από την ομορφιά τους.
ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ τυχαίο ότι οι περισσότερες ελληνικές πόλεις, όπως και οι πιο διάσημες του κόσμου (2), συνυπάρχουν στα έργα πολλών σημαντικών λογοτεχνών. Για μας είναι, η Αθήνα του Μ. Κουμανταρέα και του Δ. Σωτηρίου, το Μεσολόγγι του Δ. Σολωμού, η Κέρκυρα του Κ. Θεοτόκη, η Λέσβος του Στρατή Μυριβήλη, τα Γιάννενα του Δ. Χατζή, η Ρόδος των Ν. Κάσδαγλη και Γ. Μαγκλή, η Χαλκίδα του Γ. Σκαρίμπα, η Σκίαθος του Αλ. Παπαδιαμάντη, η Αλεξάνδρεια των Κ. Καβάφη και Στρ. Τσίρκα, η Άνδρος του Εμπειρίκου, το Ηράκλειο των Ν. Καζαντζάκη, Αρη Δικταίου, Κ. Φραγκούλη, η Μονεμβασιά του Γ. Ρίτσου, η Σπάρτη του Ν. Βρεττάκου, η Πρέβεζα του Κ. Καρυωτάκη, το Κιλκίς του Γιόσεφ Ελιγιά, η Θεσσαλονίκη των Γ. Ιωάννου, Μ. Μπιτορ, Ζαν Ρουντώ, Ν.Γ. Πεντζίκη -της “Σχολής της Θεσσαλονίκης”,  η Αμοργός του Ν. Γκάτσου, τα Χανιά των Γ. Μανουσάκη, Μ. Βαμβουνάκη, Αλκ. Παπαδάκη, Μ. Δούκα, το Ρέθεμνος του Πρεβελάκη κ.λπ., κ.λπ.
…Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ των κρίσιμων δεκαετιών ’50, ’60 και ’70 που ζήσαμε περιέκλειε τη λέξη “φτωχομάνα”. Ήταν μια προσφυγούπολη που αγκάλιαζε όλους και όλα. Με πολλή αγάπη και τρυφερότητα. Ήταν μια πόλη αντιθέσεων και οραμάτων, σπουδών και προδοσίας ονείρων. Ό,τι κι αν ήταν, ήταν η  πόλη μας.
ΕΛΑΧΙΣΤΗ γλυκόπικρη γεύση από την τότε φοιτητική ζωή, είναι το παρακάτω χαρακτηριστικό απόσπασμα από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του βορειοελλαδίτη, συντοπίτη συγγραφέα, Γ.Π. Καραγεωργίου (3). Γράφει σε πρώτο πρόσωπο και μας εξομολογείται:
“…Και βέβαια δεν καλοπερνούσα τη δεκαετία του 1960 στη συμπρωτεύουσα, αλλά δεν πεινούσα κιόλας! Ευτυχώς, κάθε μεσημέρι, τ’ αγροτόπαιδα κι επαρχιωτόπουλα χορταίναμε την πείνα μας με τα φτωχικά τότε φαγητά της γνωστής Πανεπιστημιακής Λέσχης Φοιτητών, στη γνωστή κεντρική οδό, από το ιστορικό συντριβάνι, ακριβώς μπροστά από στον αγέρωχο Λευκό Πύργο. Υπήρχε, βέβαια, και η “Εστία”, πάνω από το παλιό γήπεδο του “Ηρακλή” κι κει τα πράγματα ήσαν καλύτερα. Βλέπω, τώρα, στην τηλεόραση και συγκινούμαι, γνωστά πρόσωπα του τότε φοιτητόκοσμου, που έγιναν μεγάλοι και διάσημοι επιστήμονες, καλλιτέχνες και πολιτικοί, με τους οποίους, τα δύσκολα εκείνα χρόνια στεκόμασταν στη σειρά πριν τις δώδεκα το μεσημέρι περιμένοντας να αρχίσει η διανομή του φαγητού και να χορτάσουμε την πείνα και τις στερήσεις μας…
Και τον χειμώνα! Πόσο μας λείπει ο Βαρδάρης, που μας ανάγκαζε να κλεινόμαστε στις ζεστές αίθουσες των κινηματογράφων της πόλης και να περνάμε ατέλειωτες ώρες με τις ωραιότερες ταινίες -δεύτερης προβολή- της δεκαετίας 1960, με δυο δραχμούλες, αν υπήρχαν κι αυτές! (…)”.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ τελικά μια “αγαπησιάρικη” πόλη, αν δεν είναι οι “ιερές” νεανικές μνήμες και η διακαής επιθυμία μας να την ξαναζήσουμε; Να την ξαναντικρίσουμε με τα νεανικά μας μάτια, να ξαναβρεθούμε κάτω από τον ουρανό της, να ξαναθυμηθούμε τους φίλους που “έφυγαν”, να ξαναβυθιστούμε στο όνομα και το περιεχόμενό της σαν να ξαναβρισκόμαστε στη ζεστή αγκαλιά μιας παλιάς μα αλησμόνητης αγάπης;
ΚΑΘΕ πόλη σκλαβώνει και σκλαβώνεται από στίχους, περιγραφές και συναισθήματα των ανθρώπων/δημιουργών της. Η τοπογραφία των συναισθημάτων είναι ατέλειωτη. Και όσο θα υπάρχουν ευαίσθητοι άνθρωποι, όσο θα υπάρχουν γοητευτικές πόλεις, τόσο η ζωή μας θα είναι δεμένη με αυτές: φτωχές ή πλούσιες, όμορφες ή άσχημες, ιστορικές ή άγνωστες, βουνίσιες ή παραθαλάσσιες, στεριανές ή νησιώτικες, ζωντανές ή πεθαμένες, λίγη σημασία έχει… (21/10/13).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1)”Η μνήμη μας είναι ένα τέρας, εσείς ξεχνάτε… αυτή όχι. Απλώς αρχειοθετεί τα πράγματα. Τα φυλάει για σας ή τα κρύβει από σας… και ανακαλεί ό,τι θέλει, όποτε το θέλει. Νομίζετε πως εσείς έχετε μνήμη, αλλά στην πραγματικότητα εκείνη έχει εσάς!” (John Irving)
-(2)  Ενδεικτικά ξένοι λογοτέχνες και πόλεις που ταυτίζονται στη μνήμη μας: Η Πράγα (Φρ.Κάφκα, Μ. Κούντερα), η Βιέννη (Μπέρχαρντ, Χάντκε), Παρίσι (Ουγκό, Σαρτρ, Καμύ), Λονδίνο (Ντίκενς, Γουλφ),  Λισαβόνα (Πεσόα, Καμόενς), Κωνσταντινούπολη (Ιορδανίδου, Γιασάρ Κεμάλ, Ορχαν Παμούκ), Ρώμη (Μοράβια, Παζολίνι),  Μόσχα (Τσέχοφ),  Βερολίνο (Μπρεχτ) κ.ά. Στην κινηματογραφική ταινία του Γούντι Άλλεν “Μεσάνυχτα στο  Παρίσι” (2011)  οι  παλιοί “εραστές” του Παρισιού -Γάλλοι και ξένοι συγγραφείς και καλλιτέχνες- παρελαύνουν κάθε βράδυ στη φαντασία ενός νεαρού επισκέπτου και τη δική μας!
-(3) Γιώργος Π. Καραγεωργίου, “Οδοιπορικό Έμπονης Αγάπης”,  σελ. 58-59 (αυτοέκδοση), Αθήνα, 2012.