ΓΡΑΦΕΙ Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΙΧ. ΘΕΟΔΩΡΑΚΗΣ*
Το Σάββατο 3 Σεπτέμβρη 2022 έγιναν στη Μάζα Σελίνου τα αποκαλυπτήρια της προτομής του ήρωα Θοδωρομανώλη, που το έτος (1816), στη συνοικία Ζουρίδου του Απανηχωρίου Σελίνου σκότωσε τον αρχιδυνάστη της περιοχής, Ενετό εξομότη Εμίν Βέργερη. Όπως αναφέρει ο ιστορικός Ψιλάκης, «με το άκουσμα του φόνου του Εμίν Βέργερη, εβόησεν όχι μόνον το Σέλινο, αλλά και αι ρίζαι και η πόλις των Χανίων δια τοιούτον τόλμημα».
Θα ήθελα να συγχαρώ τους χορηγούς της δημιουργίας της προτομής, Γιώργο Ν. Θεοδωράκη – καρδιολόγο και Νίκο Ι. Θεοδωράκη – οφθαλμίατρο. Επίσης να συγχαρώ τον γλύπτη Αντώνιο Παυλάκη για τη δημιουργία του. Με την ιδιότητα του απογόνου του Θοδωρομανώλη θα παραθέσω κάποια στοιχεία που προέρχονται από την οικογένειά μας, αλλά και από ιστορικούς.
Η πράξη του Θοδωρομανώλη ήταν ηρωική, αν σκεφτούμε ότι στο Σέλινο κατοικούσαν οι αγριότεροι Μουσουλμάνοι της Κρήτης. Βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη περίοδο για τους Χριστιανούς, στα (1816), όπου ο Σουλτάνος έχει αποσύρει τον Χατζή Οσμάν Πασά από την Κρήτη και οι Μουσουλμάνοι έχουν εξαγριωθεί και αποθρασυνθεί τελείως. Ο Θοδωρομανώλης αναλαμβάνει μόνος του να απαλλάξει το Αν. Σέλινο από τον αρχιδυνάστη Εμίν Βέργερη. Φρόντισε να τραβήξει πρώτα στο Αγερινιώτικο φαράγκι τη γυναίκα του με τα (3) παδιά του και τις (2) ξαδέλφες του και με τη χήρα μάνα τους. Ο ίδιος μετά τον φόνο, μαδάρωσε και χαϊνεψε, κράτησε πολύ και τιμώρησε και άλλους μουσουλμάνους. Στο τέλος όμως θα τον πιάσουν (40) γενίτσαροι στον Ομαλό και θα τον οδηγήσουν στον Πασά που θα διατάξει τον απαγχονισμό του ή τον αποκεφαλισμό του σύμφωνα με το τραγούδι το (1818).
Η δολοφονία του Βέργερη από τον Θοδωρομανώλη, εμψύχωσε και ενθάρρυνε τους χριστιανούς, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν και άλλοι φόνοι Βεργέρηδων. Ο Γεώργιακας σκότωσε τον αδελφό του Εμίν Βέργερη στον Ομαλό. Στον Πρινέ ένας Χαλακατέβας σκότωσε άλλον Βέργερη. Η λυκογενειά των Βεργέρηδων είχε τη φωλιά της σε αρκετά χωριά του Αν. Σελίνου, Αγ. Ειρήνη – Απανηχώρι – Πρινές – Καμπανός κ.α. Την εκδίκηση του Θοδωρομανώλη πήραν (5) οπλαρχηγοί του Σελίνου. Υπάρχει σχετικό ριζίτικο του 1880 που λέει: «ποιοι ήταν που τους σκότωσαν τους τουρκογενιτσάρους αυτός ο καπετάν Κουμής με τον Τσισκοβασίλη, Μαρκετογιώργης, Ντιγριντής και ο Γεωργιακαντώνης και κάμαν την εκδίκηση του Θοδωρομανώλη». Όταν αργότερα θα ενηλικιωθούν τα παιδιά του, ο ένας γιος ο Γιάννης θα γίνει οπλαρχηγός με δική του σημαία και μαζί με άλλους συγγενείς πήρε εκδίκηση για τον τραγικό θάνατο του πατέρα του. Πήρε μάλιστα μέρος σε μια σειρά επαναστάσεων κατά των μουσουλμάνων το 1841, 1858 και 1878. Τα άλλα δυο παιδιά του ήταν ο Αντώνης και η Χριστινιά. Η γυναίκα του ήταν και αυτή μια ηρωϊδα, κρύβοντας τα παιδιά της, από το ένα μέρος στο άλλο, για τα γλυτώσει.
Η Δημογεροντία εκτίμησε την περιουσία του Θοδωρομανώλη σε 7.000 ριάλια και με αυτά τα χρήματα το 1841 η γυναίκα του με τα τρία παιδιά του ήρθαν και κατοίκησαν στη Μάζα Σελίνου, αγοράζοντας κάποια γη. Ο ένας αδελφός του Θοδωρομανώλη ο Θοδωρονικολής ήλθε και κατοίκησε στη Μάζα το 1845. Τον άλλο αδελφό τον Μιχελή, θα τον κάψουν οι Τούρκοι ζωντανό στο Αγερινιώτικο φαράγγι το 1820. Ο τρίτος αδελφός ο Γιάννης κατοίκησε στη Κολύμπα Κισσάμου, και διατήρησε το επίθετο Μαραγκάκης.
Να σημειωθεί επίσης, ότι σύμφωνα με τους ιστορικούς της κρητικής μουσικής, ο Θοδωρομανώλης είναι ο πρώτος καταγεγραμμένος λυράρης της Κρήτης. Τη λύρα μάλιστα που έπαιζε, την είχε κατασκευάσει ο ίδιος. Το τραγούδι του Θοδωρομανώλη, το συνέταξαν τρεις εγγονοί του, οι δύο από τον γιο του Γιάννη, τα αδέλφια Γιώργος Ι. Θεοδωράκης και παπά Μανώλης Ι. Θεοδωράκης, και από τον γιο του Αντώνη, ο Μιχελής Α. Θεοδωράκης. Στο φυλλάδιο που μοιράστηκε στην εκδήλωση της Μάζας, αλλά και στην ομιλία του, ο χορηγός Νίκος Ι. Θεοδωράκης, ανέφερε μόνο τον ένα συντάκτη τον Μιχελή Α. Θεοδωράκη, που ήταν παππούς του. Η παράλειψη των δυο συντακτών συνιστά ασέβεια προς το έργο τους και παραχάραξη των ιστορικών στοιχείων. Τα στοιχεία – τα οποία γνώριζε ο ομιλητής – για τους τρεις συντάκτες του τραγουδιού, μου τα έδωσαν επτά απευθείας απόγονοι του Θοδωρομανώλη από τη Μάζα, γεννημένοι μεταξύ των ετών 1895 και 1918.
Έχει σημασία να τονιστεί η διαδικασία που ακολουθήθηκε στην εκδήλωση. Ενώ είχα οριστεί τόσο από τον Σύλλογο Επιστημόνων Σελίνου, όσο και από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Μαζιωτών οι «ΡΙΖΕΣ», για χαιρετισμό, επειδή είμαι γενικός Γραμματέας και στους δυο συλλόγους, αλλά και επειδή γνώριζα αρκετά στοιχεία από την οικογένειά μου, δεν μου επετράπει να χαιρετήσω και να εκθέσω τις απόψεις μου. Η παραπάνω στάση δείχνει έναν αυταρχισμό και μια περιφρόνηση προς τις δημοκρατικές διαδικασίες. Ο Θοδωρομανώλης δεν αποτελεί κτήμα κανενός, γι’ αυτό και δεν επιτρέπεται η ιδιοποίηση του ονόματός από κανέναν. Ανήκει σε όλους τους απογόνους του, όπως και σε όλους τους Κρητικούς.
*Ο Γιάννης Μιχ. Θεοδωράκης είναι oικονομολόγος – επίτιμος διευθυντής Τελωνείου Χανίων
