■ Μικρή στη μεγάλη ιστορία
Μέσα στα δίσεκτα χρόνια του εμφυλίου πολέμου γνωστός και ανταρτοπόλεμος- μετά την κατοχή και την μετέπειτα εποχή του αναπόφευκτου διχασμού τις δεκαετίες του -50 και 60- μέσα σε συνθήκες απερίγραπτης δυστυχίας και φτώχειας χιλιάδων νεκρών και αναπήρων άλλων εκπατρισθέντων και άλλων εξοντωτικώς διωκομένων, χιλιάδες παιδιά πληρώνουν βαρύ το τίμημα ορφάνειας. Κάποια παιδιά, το πλήθος τους αδυνατεί και η ιστορία να προσδιορίσει- από τις «ανταρτόπληκτες περιοχές μεταφέρονται στον κόσμο της κομμουνιστικής επικράτειας «σιδηρούν παραπέτασμα», όπου ζούν στον κόσμο μιας άλλης ιστορίας. Από όσο γνωρίζομε οι κυβερνήσεις ευρύτερης συναίνεσης των πιο γνωστών ονομάτων της πολιτικής – Παπανδρέου, Πλαστήρα, Βενιζέλου, Παπάγου και υστερότερα του Καραμανλή, στο μέτρο του δυνατού προσπάθησαν να επουλώσουν τις πληγές και να ανορθώσουν τον τόπο. Η επιχείρηση της κοινωνικής πρόνοιας, με την αιγίδα της Βασίλισσας Φρειδερίκης αναλαμβάνει το έργο «σωτηρίας» των εμπερίστατων ορφανών, περίθαλψης και εκπαίδευσης.
Προς τον σκοπό αυτό ιδρύονται σε διάφορες περιοχές «παιδουπόλεις» ένα δίκτυο ιδρυμάτων! στα οποία φιλοξενήθηκαν αρχικά μεγάλος αριθμός παιδιών και που παρά τις αντικρουόμενες πληροφορίες ως το 1965 αποφοίτησαν 34.000 παιδιά. Εμείς εδώ στην Κρήτη οι συνήλικοι αυτών των παιδιών και γενικότερα, τότε αλλά και αργότερα, περιορισμένες γνώσεις ή και καθόλου είχαμε.. μέχρι που ένας άλλος διχασμός, τα μετά της δικτατορίας χρόνια, διαστρέβλωσε το όποιο έργο αυτών των «παιδοπόλεων» – που θάβονται στη σιωπή ή και ακραία συκοφαντούνται.
Ένα από τα βιβλία «Θολός βυθός» του Γιάννη Ατζακά -εκδόσεις Άγρα- κρατικό βραβείο μυθιστορήματος – Ιστορική μυθοπλασία 2009 αναφέρεται στα της ζωής των παιδουπόλεων και στο συμπαιδοπολίτη του στα ιδρύματα της Βέροιας και Θεσσαλονίκης, Σταύρο Καλαϊτζόγλου, τον εκλεκτό συνάδελφο τον γνωστότατο από τη μέχρι σήμερα καθημερινή του παρουσία στα Χανιώτικα Νέα -ο πιο βαθυστόχαστος κειμενογράφος συγγραφέας ποιητής και λογοτέχνης. Ο με την δημοσιογραφική υπογραφή Στ. Κλώρης συνέγραψε και ο ίδιος αλλά περισσότερο και ως προσωπική ιστορία- “Τα παιδοπολιτικά- Από την απώλεια στην καταλλαγή”. Επεδίωξα και είχε την ευγένεια, ο Σταύρος, να μου αποστείλει και το δικό του
βιβλίο, την δική του αυτοβιογραφική ιστορία Από τα βιβλία του συγγραφέα Γιάννη Ατζακά επίσης καθηγητού και του Στ. Κλώρη μπορεί κανείς να θαυμάσει πώς μέσα στα ερείπια που άφησε πίσω του ένας δεκάχρονος πόλεμος, στη γενικευμένη καταστροφή και την απόλυτη ένδεια, στήθηκαν δεκάδες παιδουπόλεις – σχολεία – και σχολές επαγγελματικής κατάρτισης.
Πώς βοηθήθηκαν οι καλύτεροι στα μαθήματα και να ολοκληρώσουν πολλοί το Γυμνάσιο αλλά και πολλοί πανεπιστημιακές σχολές. Πόσοι από αυτούς διακρίθηκαν ως επιστήμονες σε πολλούς κλάδους στην Ελλάδα και στο εξωτερικό! -πολλοί με τεκνοθεσία- και οι άλλοι ως εξειδικευμένοι επαγγελματίες, οι πολλοί, οι ανώνυμοι, δημιούργησαν οικογένειες και πέτυχαν επαγγελματικά. Ο αναγνώστης μελετητής, δεν δυσκολεύεται ν’ αντιληφθεί την παιδαγωγική φιλοσοφία των παιδουπόλεων, οι οποίες οργανώθηκαν με την βοήθεια εγνωσμένων επιστημόνων της παιδαγωγικής και στελεχώθηκαν το πλείστον από εξαιρετικούς πατριώτες δασκάλους. Όμως οι παιδουπόλεις δεν ήταν κυρίως σχολείο, δεν ήταν και οικοτροφείο. Σ’ αυτές δούλεψαν δεκάδες ομαδάρχες «παιδονόμοι» μάγειροι, τεχνίτες νοικοκυρές καθαριότητας και ό,τι χρειάζεται ο μικρός στρατώνας ό,τι εμπλέκεται και απαιτεί η καθημερινότητα των παιδιών με αρνητικούς συνειρμούς και πόνο ψυχής.
Η εντύπωση μου πέρα από την μοναδική ηθογραφική «παπαδιαμάντεια» φυσιολατρική περιγραφή και των άλλων παράλληλων βιβλίων του Γ. Ατζακά και την απερίγραπτα και μη μεταφραζόμενη συγκίνηση από την «απώλεια στην καταλλαγή» -την βιωματική καταγραφή των παιδοπολίτικων του Στ. Κλώρη- ότι τα παιδιά των παιδουπόλεων «της Φρειδερίκης» βίωσαν όσο ανθρωπίνως καλύτερα, τις συνθήκες της ορφάνειας. Απέκτησαν ήθος και πήραν εφόδια με πλήρη πρόσβαση στην εκπαίδευση και την φροντίδα. «Στο απέραντο μαύρο του εμφυλίου που ως σημειώνεται και από τον ποιητή Μανώλη Αναγνωστάκη -όπου η μνήμη
δεν μπορεί να ρίξει μια ευφρόσυνη ματιά»- οι παιδουπόλεις έδωσαν στα ορφανά τις βάσεις για ένα πέρασμα από το θολό τοπίο σ’ένα φωτεινότερο μέλλον. Τολμούν οι προοδευτικοί ανιστόρητοι δικαιωματιστές, παρά τη σημερινή απαιδεία – μόρφωση χωρίς κόπο (παιδεύω), να ομιλούν ακόμη για καταπιεστική αγωγή αυτών των ιδρυμάτων και «εθνική» προπαγάνδα.
Εμείς οι άλλοι, που φοιτήσαμε στα «ευάερα» παγωμένα σχολεία των χωριών μας με 50 μαθητές και ένα δάσκαλο με τα μισά παιδιά ξυπόλυτα ως και τις αρχές του 60, δεν μεγαλώσαμε με την λεγόμενη «αυταρχική» παιδαγωγική του παραδοσιακού σχολείου;… κι
όμως μέσα από την «αγία» στέρηση διαμορφώσαμε σχέσεις, θυμούμαστε δασκάλους και αναπολούμε τα σχολεία της πειθαρχίας μεν, αλλά και του ανυπόκριτου αλληλοσεβασμού συμμαθητών και δασκάλων, αρκετοί από αυτούς ως πρότυπα ζωής μας διαμόρφωσαν.
Τώρα που όχι ανεξήγητα η βία εξαπλώνεται ως την προεφηβική ηλικία -bullying- Τώρα που η εργασία στα σχολεία είναι τόσο αμφισβητούμενη και η πρόσβαση
στα ΑΕΙ περισσότερο ταξική μέσω πανάκριβων φροντιστηρίων κάποιοι ας αφυπνιστού , η ιστορική κοινωνιολογία, η σύγχρονη παιδαγωγική δεν μπορεί να είναι ξεκομμένες από αξίες και πρότυπα που επί αιώνες σφυρηλάτησαν τις ανθρώπινες σχέσεις. Καίτοι δεν έχομε ορατή ελπίδα, μήπως και πάλι και εκ παλαιάς δεδοκιμασμένης αφετηρίας ορμώμενοι;…
