«τ’ είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ’ αναμεσό τους;» (1)
ΜΕΓΑΛΗ Εβδομάδα από σήμερα! Η όγδοη μνημονιακή, κρίσιμη και με πολλά προβλήματα. Η περίοδος που διανύουμε είναι πολιτικά και οικονομικά ανέλπιδη, γεμάτη «σταυρώσεις» όπως και οι προηγούμενες∙ συναισθηματικά όμως, παραμένει βαθιά κατανυκτική με κεντρικό άξονα την αυξανόμενη θρησκευτική πίστη των Ελλήνων (2).·
ΑΠΟ τις σημαντικότερες αναζητήσεις του ανθρώπου, αφότου εμφανίστηκε στη γη και αντιλήφθηκε το πεπερασμένο της ύπαρξής του, ήταν (και είναι) η αναζήτηση του μετέπειτα με μια ταυτόχρονη εναγώνια προσπάθεια να επικοινωνήσει με το Δημιουργό του. Όντες ανήμποροι να πράξουμε οτιδήποτε μπροστά στο θάνατο των αγαπημένων μας, αλλά και υποφέροντας οι ίδιοι από ανίατες ασθένειες, αναζητούμε πάντα τρόπους παραμυθίας, ανακούφισης και «σωτηρίας». Έτσι γεννήθηκε η θρησκεία, έτσι αρχίσαμε να επικαλούμαστε τη βοήθεια του Θεού, με την προσευχή.
ΟΙ ΕΙΔΗΣΕΙΣ σήμερα, συνοδευόμενες από ολοένα και πιο τραγικές εικόνες μιας ανθρωπότητας που σπαράσσεται από άδικους πολέμους, παράλογους θανάτους, πνιγμούς προσφύγων, μεταναστεύσεις πληθυσμών, φυσικές καταστροφές κ.ά, ελάχιστα επικεντρώνονται στις ικεσίες των ανθρώπων στο θείο. Σήμερα, ό,τι συμβαίνει στον πλανήτη δεν συσχετίζεται με την «οργή» κανενός Θεού, παρά μόνο με τη μωρία των ανθρώπων.
ΟΜΩΣ αναρωτιόμαστε: τι κοινό μπορεί να υπάρχει ανάμεσα στους ανθρώπους που υψώνουν ικετευτικά τα χέρια στον ουρανό, με εκείνους που χτυπούν το μέτωπο στη γη; Ποια η σχέση ανάμεσα σ΄αυτούς που αγγίζουν το μέτωπό τους στο «Τείχος των Δακρύων» (Ιεροσόλυμα), με τις γυναίκες που «ανασπούν» τα μαλλιά τους ή «στηθοκοπιούνται» αντικρίζοντας νεκρό το παιδί τους; Ποιος κατοικεί στα πληγιασμένα σώματα των αυτομαστιγούμενων κάθε θρησκείας; Και ποιος μέσα σ’ εκείνους που σκεπάζουν τα μέλη τους με στάχτη ή φορούν θρησκευτικά προσωπεία; Ποιός κρύβεται πίσω από τα πέπλα και τις σκιές των προσευχών στα ιερά των ναών;
ΤΙ είναι, λοιπόν, η πίστη και τι μπορεί να προσφέρει η προσευχή στον άνθρωπο του 21ου αιώνα μ.Χ., του αιώνα των βίαιων ανατροπών και των αβεβαιοτήτων; Είναι, άραγε, η αστάθεια των πάντων που οδηγεί τους ανθρώπους στη θρησκεία; Είναι η ανεπιφύλακτη και άνευ όρων εμπιστοσύνη στο θέλημα του Θεού που επιτάσσουν οι χριστιανικές (και όχι μόνο) Γραφές; Είναι η του Αποστόλου Παύλου σιγουριά γι΄αυτό που ελπίζουμε («ελπιζομένων υπόστασις…») και η βεβαιότητα γι΄ αυτά που δε βλέπουμε(3); Ή μήπως είναι αυτό που λέει ο Άγιος Αυγουστίνος (354-430 μ.Χ.) πως «πίστη είναι να πιστεύεις αυτό που δε βλέπεις, η ανταμοιβή είναι να δεις αυτό που πιστεύεις»; Μήπως τελικά όλα τα περί πίστης, όπως ισχυρίζονται πολλοί αγνωστικιστές, είναι ψευδαισθήσεις, αφού τίποτε δεν αποδεικνύεται με την ανθρώπινη λογική;
Η ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ πίστη για μας, είναι προσωπικό στοίχημα του καθενός. Συμφωνούμε με τον Γάλλο Νομπελίστα βιολόγο Αλέξη Καρέλ (Alexis Carrel, 1873-1944) που στο βιβλίο του «Ο Άνθρωπος, αυτό το Άγνωστο» λέει πως «η αναζήτηση του Θεού είναι ένα τελείως προσωπικό εγχείρημα του καθενός». Επαφίεται στη βούλησή μας. Βέβαια, στις μονοθεϊστικές θρησκείες πίστη σημαίνει πλήρη αποδοχή του Ενός Θεού, όπως Αυτός «αποκαλύφθηκε» στους πιστούς του. Δεν δημιουργούμε εμείς την πίστη στο Θεό. Μας τη δίνει Αυτός με τη γέννησή μας. Έτσι, οι θρησκευτικές ιδέες, ως έμφυτες στον άνθρωπο, είναι κοινές σε όλους τους πολιτισμούς. Όμοια δε με τη γλώσσα και τη μουσική, και η λέξη θρησκεία αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της έννοιας άνθρωπος. Άνθρωπος και Θρησκεία συνοψίζονται σ΄αυτό που λέει παραστατικά ο Γάλλος δραματουργός, ποιητής και Ακαδημαϊκός Paul Caudel (1868-1955): «δεν είναι το κερί που γεννάει τη φλόγα, είναι η φλόγα που γέννησε το κερί».
ΣΤΗ φύση όλα προσεύχονται: από το πρωινό ανοιξιάτικο κελάηδημα του κοτσυφιού, ως το τελευταίο φύλλο του φθινοπώρου. Περιγραφή της φύσης που, μαζί με την ψυχή, υμνεί «συμπαντικά» το Θεό, έχουμε στο λυρικό ποίημα «Η προσευχή στον κήπο μας» του μακαριστού Ειρηναίου Γαλανάκη:
«Το πεύκο λέει «Ευλογητός» το πεύκο γλυκοψάλλει
με μύριες σιγανές φωνές λες και τα φύλλα πούχει
γινήκαν όλα τους χορδές σε μια ουράνια άρπα
να τραγουδήσουν όμορφα τον ύμνο του Απείρου.
Το πεύκο λέει τον ψαλμό κι’ η δάφνη θυμιατίζει
ανάβουνε σαν τα κεριά τα κόκκινα τζιράλια
κι’η πασχαλιά κι’οι μυγδαλιές σαν τις φυσά τ’ αγέρι
όλες των κλίνουν ευλαβικά και κάνουν τις μετάνειες.
Το τρυφερό τ’ αγιόκλημα σαν του παιδιού τα χέρια
όλο κινεί τα κλώνια του και κάνει το σταυρό του.
Κι’ από ψηλά το γιασεμί με τάσπρα του λουλούδια
θαρρείς αδιάκοπα στη γη πως ρίχνει τους Αγγέλους.
Το πεύκο ψέλνει μυστικά και δίπλα, η κρεβατίνα
τα πράσινα σταφύλια της προσεύχεται να κάμη
μαύρο γλυκό κρασί σαν του Χριστού το αίμα
να κοινωνήσουν οι πιστοί του μόχθου και του πόνου.
Το πεύκο λέει μυστικά κι’όλα στον κήπο μέσα
προσεύχονται στον Κύριo και συ ψυχή κοντά των
πέσε να πης μια προσευχή και να δοξολογήσης
Εκείνον πούκαμ’ όμορφα τα δέντρα και τα «κρίνα»
και σένα χάρη σούδωκε την ομορφιά να νοιώθης
ν’ ακούς εκείνα που σιωπούν και τάφαντα να βλέπεις». (4)
ΜΕΤΑΞΥ Θεού και ανθρώπων η προσευχή είναι μια αδιάλειπτη επικοινωνία. Προσεύχεται ο άνθρωπος στο Θεό (ή τους θεούς) της θρησκείας του, στους Αγίους και στην Παναγία (Χριστιανοί), έστω και χωρίς άμεση ανταπόκριση… Κάθε προσευχή περιλαμβάνει αίνους, δεήσεις, ομολογία πίστης, ευγνωμοσύνη, συναισθήματα, ικεσίες. Οι λέξεις μιας προσευχής μπορεί να πηγάζουν από παραδοσιακές ή λειτουργικές ευχές. Ή, να αποτελούν μια πηγαία διατύπωση ενός πρόσκαιρου αιτήματος. Η προσευχή είναι το πρώτο και τελευταίο στήριγμα του ανθρώπου, η δε δύναμή της έχει αποδειχθεί ότι είναι όντως θεραπευτική, τόσο για σωματικές ασθένειες όσο και ψυχικές. (2-4-18)
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1) Γ. Σεφέρης, «Τα Ποιήματα», Ελένη, σελ. 241, 10η εκδ. Ίκαρος, 1976. Είναι μετάφραση του ευρυπίδειου στίχου (Ελένη, 1137): «ό,τι θεός ή μη θεός ή το μέσον, τις φησ’ ερευνήσας βροτών…;» (= ποιος άνθρωπος μπορεί να βρει και να πει τι είναι θεός, τι μη θεός και τι υπάρχει αναμεσά τους;»)
-(2) «Το τελευταίο έτος (2017), ο Θεός διεύρυνε την αποδοχή του μεταξύ των Ελλήνων καθώς η πίστη σε αυτόν ανήλθε στο 84,7% (από 79%). Ο ένας στους δύο Ελληνες προσέρχεται μία-δύο φορές τον μήνα στην εκκλησία (το 13,7% κάθε εβδομάδα). Η ένταξη στην εκκλησιαστική κοινότητα αποτελεί μηχανισμό αλληλεγγύης και αντοχής απέναντι στην κρίση, ιδίως για τα πιο αδύναμα στρώματα, αλλά αποτελεί ταυτόχρονα μια πιθανή εξήγηση για τη σκλήρυνση των αντιλήψεων σε κοινωνικά θέματα». (Έρευνα διαΝΕΟσις, «Κ», 24-25 Μαρτίου 2018)
-(3) Επιστολή Παύλου, Προς Εβρ. 11,1
-(4) +Ειρηναίος Γαλανάκης, «Απλές Ωδές», σε επιμέλεια-εισαγωγή Σταμάτη Απ. Αποστολάκη, εκδ. Έρεισμα, 2014, σελ. 32.
