Η εορτή του Δεκαπενταύγουστου, όπως και όλες οι θρησκευτικές εορτές είναι συνυφασμένη με τη λαϊκή παράδοση και τα έθιμα των Ελλήνων, που λίγο άλλαξαν από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Λαϊκή παράδοση και έθιμα που ανάγουν την καταγωγή τους στην ρήση των αρχαίων προγόνων μας “Από Θεού αρχεσθαι”.
Καθοριστικά πρόσωπα υπήρξαν πάντοτε οι ιερωμένοι που με την θεία λειτουργία και τις ακολουθίες παρηγορούσαν τους πιστούς. Ιδίως στην αγροτική Ελλάδα η σημασία του ρόλου του ιερέως ταυτίζεται με την θρησκευτική τελετουργία. Οι χριστιανοί ξεκινούν την επαγγελματική δραστηριότητα τους με εγκαίνια ευλογουμενα από τον ιερέα. Η θεμελιωση νέων κτισμάτων, δημοσίων έργων, η έναρξη του σχολικού έτους ευλογουνται με αγιασμό. Κατά την εορτή των Θεοφανειων η θάλασσα, τα ποταμια, οι λίμνες, οι δεξαμενές ευλογουνται επισης με αγιασμό και το ευλογημενο νερό μεταφέρεται από τον ιερέα για να ραντιστουν τα σπίτια, τα χωραφια, τα ζώα. Σ’ όλες τις θειες λειτουργίες και ακολουθιες γίνεται επίκληση της Παναγίας και των Αγιων και, όταν προκυπτουν δυσάρεστες προσωπικες η οικογενειακες καταστάσεις, όπως αρρώστεια, τραυματισμός απο ατυχημα, επαπειλουμενη εγκυμοσύνη, τελείται το μυστήριο του Ευχελαίου.
Οι χριστιανοί ταξιδεύουν μεγάλες αποστάσεις, συνήθως με τα ποδια, για να παρακολουθησουν εσπερινους και θειες λειτουργίες σε πανηγυριζοντες ναους και μοναστήρια, προσκομιζουν δωρα, οπως τρόφιμα, λάδι, ζώα, χρηματα, ως αγαθοεργία που προσφέρεται από τους προσκυνητες προς σωτηρία της ψυχής τους και της ψυχής των αποθανόντων προσφιλων προσωπων. Τα περισσοτερα δώρα αποδίδονται από τους ιερωμενους υπό μορφήν ενισχυσεως σε αναξιοπαθούντα μέλη της ενορίας, όπως είναι οι μη δυνάμενοι να εργασθούν άρρωστοι, οι άνεργοι, τα ορφανά, οι χηρες.
Η ημέρα της Κυριακής είναι ημέρα γενικής αργιας. Οι χριστιανοί δεν επιτρεπεται να εργάζονται σε αγροτική ή σε οποιαδήποτε άλλη εργασία. Εάν κάποια οικογένεια αναξιοπαθει σε χωριό, ο ιερέας προβαινει σε ανακοίνωση στην εκκλησία και καλεί το εκκλησίασμα προς ενισχυση του αναξιοπαθουντος. Αυτό αποτελεί μορφή συμπαραστασεως από τους δυναμενους να βάσταζουν τα βαρη των αδυνάτων μελών της κοινότητος χωρίς αμοιβή ή οποιαδήποτε άλλη αντιπαροχή. Η επικρατούσα θρησκευτική άποψη είναι ότι αυτή η ανιδιοτελης προσφορά είναι σημαντική προς σωτηρία της ψυχής του προσφεροντος ή των προφιλων του προσωπων όταν αυτοί αντιμετωπίσουν τον θάνατο.
Ο θάνατος συνδεεται στην λαϊκη δοξασία με τη μορφή του Χάρου που παιρνει τη ψυχη των ανθρωπων των τελευτησαντων τον βίο επί της γης. Ο Χάρος νοείται και ως πολεμιστης που μάχεται με τους ανθρώπους σε αγώνα (χαροπαλεμα) με έπαθλο τη ψυχή τους.
Οι χριστιανοί, όταν ένα αγαπημένο προσωπο πεθανει, ανάβουν ένα κερί στον ναό και δίνουν το όνομα του στον ιερέα προς μνημόνευση κατά την θεία λειτουργία και ανάπαυση της ψυχής του. Οι γυναίκες στα χωριά, κυρίως οι ηλικιωμένες, πριν την ακολουθία της κηδείας, καταφευγουν στο μοιρολόι για αποχαιρετίσουν τον νεκρό στο σπίτι, φορουν μαυρα ρουχα και μαντήλι στο κεφάλι, κάθονται γυρω απο το ανοιχτό φέρετρο και κουνουν το σώμα τους εμπρός πισω. Απαγγέλουν ποιηματα με ομοιοκαταληκτους στίχους σχετικούς με τη ζωή και τη συμπεριφορά του αποθανόντος παιδιοθεν. Το μοιρολόι σχετίζεται άμεσα με τη λαϊκή παταδοση αιώνων, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά και ανάγει τη καταγωγή του στην ορθόδοξη χριστιανική πιστη περι της μετά θάνατον ζωής. Ακολούθως, το νεκρικό σώμα καθαρίζεται με κρασί και το φέρετρο μεταφέρεται ανοιχτό στον ναο, όπου και παραμενει ανοιχτό προς τέλεση της ακολουθίας της κηδείας. Κατόπιν μεταφέρεται εν πομπη στο νεκροταφείο, όπου το φέρετρο κλείνεται και ο νεκρός θαπτεται.
Το κείμενο αυτό αποτελεί απόδοση σεβασμου στην θρησκευτική και λαϊκή παραδοση της Κρήτης και στους νεκρους, στις κηδείες και στα μνημόσυνα των οποίων παρεστην, επισκεπτόμενος συνεχώς την περιοχη του Σελίνου επί 20ετια. Αφορμη υπήρξε η παρουσια και συμμετοχή μου τον Αυγουστο 2023 στο πενθος των οικογενειών δυο προσφιλων προσωπων, του Μανωλη Μπουρδακη και του Αντώνη Κουκουτσάκη στον Αζωγυρε Παλαιοχώρας. Στην μνήμη και ανάπαυση των ψυχων τους ετελεσθησαν μνημοσυνα επί τη συμπληρώσει δυο ετών από την εκδημια του Μανωλη Μπουρδακη και εννέα μηνών από την εκδημια του Αντώνη Κουκουτσάκη. Ο Κυριος να ανάπαυσει τη ψυχη τους..!
*Ο Χρήστος Κιτσοπουλος είναι δικηγόρος, καθηγητής Δικαίου
