Στη φετινή συνάντηση συµµαθητών του 2ου Γυµνασίου Χανίων προσπάθησα να τους πείσω να αφηγούνται ιστορίες ζωής στα παιδιά και στα εγγόνια τους.
Είναι εύκολο για όλους µας. Φανταστείτε το συµµαθητή µας το Τάσο Αθανασιάδη. Είναι πρωταθλητής παραµυθάς. Ο λόγος; Έχει 21 εγγόνια!
Να θυµόσαστε ότι η µεταφορά ζωντανών εµπειριών είναι η µόνη έγκυρη οδός για τη γνώση.’
Άρχισα να εκπαιδεύω γιαγιάδες και παππούδες στην αφήγηση ιστοριών το 2008 στο ΚΑΠΗ της Χαλέπας. Τότε, δεν γνωρίζαµε τη σχέση ποιότητας στην αφήγηση και σε πρόδροµα σηµάδια της νόσου Alzheimer’s. Στο σηµείωµα παραθέτω στοιχεία ερευνών που συνδέουν την πυκνότητα των ιδεών µας µε τη νόσο Alzheimer’s.
Η πυκνότητα των ιδεών
Εδώ και 12 χρόνια ερευνητές εντοπίζουν σηµάδια της νόσου Alzheimer’s στις αφηγήσεις αυτοβιογραφικών επεισοδίων. ∆ηµιούργησαν ένα πολυσέλιδο οδηγό αξιολόγησης αφηγήσεων ηλικιωµένων στην Αγγλική.
Σε ηλικιωµένους ενήλικες χωρίς γνωστική εξασθένηση, η πυκνότητα των ιδεών παραµένει σταθερή µε την πάροδο του χρόνου.
Από την άλλη πλευρά, η νόσος Alzheimer’s οδηγεί σε ταχεία µείωση της πυκνότητας ιδεών.
Η επιτυχία της έρευνας των καλογραιών (1991-2002), έδειξε ότι η πυκνότητα ιδεών στην αφηγηµατική οµιλία είναι ένας δείκτης της µείωσης της επικοινωνιακής µας ικανότητας.
Η έρευνα των καλογραιών αφορούσε 678 µοναχές ηλικίας 75-102 ετών κατά την έναρξη της. Όλες είχαν ετήσιες γνωστικές, συµπεριφορικές και νευρολογικές εξετάσεις και, µετά θάνατον, ανάλυση της νευροπαθολογίας στον εγκέφαλο. Η µέτρηση του αριθµού των σηµαντικών ιδεών που εκφράζονται ανά 10 λέξεις, ονοµάστηκε πυκνότητα ιδεών, χρησιµοποιήθηκε για την ανάλυση των αφηγήσεων τους. Η πυκνότητα των ιδεών αποδείχτηκε εξαιρετικά ακριβής στην πρόβλεψη διάγνωσης της νόσου Alzheimer’s στη µετέπειτα ζωή τους. Η πυκνότητα ιδεών ήταν επίσης χρήσιµη για τη διάκριση λεπτών αλλαγών στη µνήµη και τη γνωστική λειτουργία που οδήγησαν σε αλλαγή συµπεριφοράς, αλλά όχι σε διάγνωση άνοιας.
Παράγοντες πυκνότητας ιδεών
Παραθέτω µερικούς θετικούς και αρνητικούς παράγοντες που καθορίζουν την πυκνότητα ιδεών στην αφήγηση µας…
Η λεπτοµερής περιγραφή αυτοβιογραφικών επεισοδίων είναι θετική.
Οι επαναλήψεις ιδεών που δεν συνεισφέρουν νέες πληροφορίες και η αύξηση τους αντανακλούν ελλείµµατα στη γλώσσα, στην επεισοδική µνήµη και στη µνήµη εργασίας.
Οι επαναλήψεις, ενώ δυνητικά συσχετίζονται µε τη νόσο Alzheimer’s είναι προβληµατικές στον υπολογισµό τους επειδή δεν είναι σαφές εάν αποτελούν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της προφορικής γλώσσας του ατόµου.
Η επανάληψη µιας τοποθεσίας στην αφήγηση δεν είναι πρόβληµα, αν η υπόλοιπη πρόταση προσφέρει νέες πληροφορίες.
Η σωστή χρήση ιδιωµατισµών και µεταφορικών φράσεων θεωρείται ότι συνεισφέρει στην πυκνότητα των ιδεών.
Η χρήση περιγραφικής γλώσσας για µια έννοια είναι χαρακτηριστικό της άνοιας, αφού σηµατοδοτεί δυσκολίες του ατόµου στην άµεση ανάκληση και χρήση των κατάλληλων λέξεων.
Η πληρότητα έκφρασης – σκέψης σε µια πρόταση είναι θετική.
Η ύπαρξη έλλειψης (κενού) στην αρχή µιας πρότασης θεωρείται φυσιολογική, όχι όµως σε άλλα µέρη της πρότασης.
Τα µη λεξιλογικά συµπληρώµατα (εκφράσεις χωρίς νόηµα) ερµηνεύονται ως ένας τύπος δυσλειτουργίας. Αυτά χρησιµοποιούνται για να γεµίσουν κενά και θεωρούνται ότι είναι ένας τύπος δισταγµού του οµιλητή. Υποδηλώνουν αβεβαιότητα του οµιλητή στην επιλογή λέξεων και φράσεων.
Φυσικά, µπορεί να είναι µια στρατηγική που χρησιµοποιεί το άτοµο για να µη χάσει τη θέση του σε µια συνοµιλία. Συµπληρώµατα και δισταγµοί παρατηρούνται συχνά στην οµιλία των ατόµων µε Alzheimer’s, αλλά συχνά αγνοούνται. Ωστόσο, εµφανίζονται συχνότερα στην οµιλία όσο προχωρά η νόσος Alzheimer’s. Παρέχουν δε κάποια εικόνα για το πώς αυτοί οι οµιλητές δοµούν την αφήγησή τους.
Είναι θετική η χρήση χώρο-χρονικών προσδιορισµών στην αφήγηση, αφού είναι ισοδύναµα επιθέτων και επιρρηµάτων.
Σύννεφο-ιστορίες
στη Σούδα
Αύριο στην Παιδική Βιβλιοθήκη της Σούδας θα φτιάξουµε φανταστικές σύννεφο-ιστορίες και θα µάθουµε µερικά από τα µυστικά που κρύβουν τα σύννεφα. Πληροφορίες τηλ. 2821341221
Συµπερασµατικά
Η παρότρυνσή µου να αφηγούµαστε επεισόδια της ζωής µας στα παιδιά και στα εγγόνια µας έχει προφανή οφέλη…
Κτίζει διαγενεακές γέφυρες,
Μεταφέρει γνώση και εµπειρίες
∆ιδάσκει ότι τα µελλοντικά συµβάντα δεν είναι πανοµοιότυπα του παρελθόντος.
Επίσης, δίνει την ευκαιρία στους ενήλικους ακροατές µας…
Να αξιολογήσουν το περιεχόµενο µιας αφήγησης µας – όχι την γραµµατική και το συντακτικό.
Να εντοπίσουν χαρακτηριστικά του λόγου µας που µειώνουν την πυκνότητα των ιδεών µας, όπως οι αντικαταστάσεις λέξεων, επαναλήψεις, αναµορφώσεις λέξεων, εκφράσεις χωρίς νόηµα, περιγραφική γλώσσα για µια έννοια, απουσία λεπτοµερειών, δισταγµοί, παύσεις…
Να διαπιστώσουν αν η αφήγηση µας περιορίζεται στην αίσθηση που είχαµε για ένα γεγονός κι όχι στις λεπτοµέρειες και στη χώρο-χρονική περιγραφή του.
Να δράσουν προληπτικά σε περίπτωση που ανιχνεύσουν συµπτώµατα δυσλειτουργίας.
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη ∆ιά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία ‘In the search of mythical Talos’, ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυµάµαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσµατικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
