«Οποιος μιλά σωστά τη γλώσσα μας έχει εσωτερική ομορφιά, κι είναι πιο ελκυστικός». Γρηγόρης Βαλτινός στην εκπομπή του Γιώργου Μπαμπινιώτη. Η Ελληνική γλώσσα πλουσιοπάροχα δανείζει ορολογία κι εκφράσεις κάθε φορά που επιστήμονες απ’ όλο τον κόσμο θέλουν να ονοματίσουν ένα εύρημα ή να βαφτίσουν μία νέα θεωρία. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η Ελληνική συνεχίζει να είναι η γλώσσα των σοφών…
Πριν χρόνια ένας ανθρωπολόγος, που εργαζόταν στον Ο.Η.Ε, επισκέπτης των Χανίων, μου είπε «Κάθε γλώσσα που σβήνει κάνει την ανθρωπότητα φτωχότερη, αφού παίρνει μαζί της, στη λησμονιά, στοιχεία του πολιτισμού της ομάδας που τη μιλούσε…».
Σε ορισμένα ελλείμματά μας στη χρήση, τη διαχείριση και την ανάπτυξη της γλώσσας μας είναι αφιερωμένο το σημερινό σημείωμα.
Ανάπτυξη της γλώσσας
Ουσιαστική ανάπτυξη της γλώσσας γίνεται σε όλα τα περιβάλλοντα, εκτός του σχολείου και σε κάθε χρονική περίοδο. Φαίνεται όμως ότι αντιμετωπίζουμε το θέμα της γλώσσας σαν ταμπού. Σε συζητήσεις που είχα με αρκετούς συμπολίτες μας αναδείχτηκαν ερωτήσεις όπως: Πόσοι είναι οι πολιτιστικοί Φορείς του τόπου μας που υποστηρίζουν τη γλώσσα μας; Πώς ενθαρρύνονται τα παιδιά που έχουν ελάχιστο γλωσσικό ταλέντο να γράψουν μία μικρή ιστορία, ένα μικρό θεατρικό, μία μαντινάδα ή ένα ποίημα; Πόσες είναι ευκαιρίες που έχουν τα παιδιά μας να συμμετάσχουν σε μία οργανωμένη παρουσίαση απόψεων π.χ. σε μία λογομαχία που να αφορά ένα τοπικό θέμα; Ποιος τους εκπαιδεύει στην παρουσίαση απόψεων; Τι ποσοστό παιδιών μαθαίνει να δέχεται δώρο ένα βιβλίο; Αυτή η χρόνια έλλειψη ουσιαστικής υποστήριξης των νέων μας να καλλιεργήσουν τη γλώσσα μας αποτυπώνεται στα παρακάτω περιστατικά.
Χωρίς λάθη;
Το διαγώνισμα πλησιάζει στο τέλος κι ο εκπαιδευτικός-επιτηρητής καλεί τους μαθητές να ξαναδιαβάσουν το γραπτό τους. «Διορθώστε ό,τι μπορείτε, ορθογραφία, στίξη, εκφράσεις. Συμπληρώστε κενά» τους παροτρύνει. Οι οδηγίες του πέφτουν στο κενό, αφού οι μαθητές προτιμούν αυτά τα τελευταία λεπτά να κοιτάζουν το κενό. Κι αναρωτιέται, «Γιατί άραγε συμπεριφέρονται έτσι; Μήπως απλά επειδή δεν μπορούν να εντοπίσουν κενά και λάθη;».
Διαπραγματεύσεις
Εδώ και χρόνια μάθαμε να ακούμε για τα χαρακτηριστικά ενός αποτελεσματικού διαπραγματευτή. Δηλαδή, να είναι δίκαιος, ώστε να μην υπάρχει χαμένη πλευρά, να χρησιμοποιεί δυναμική γλώσσα σώματος, τρίτον να βάζει επιθετικούς μεν, ρεαλιστικούς δε στόχους και τέταρτον, να κάνει άριστη χρήση της γλώσσας. Φαίνεται ότι δεν είναι στο οπλοστάσιο όλων όσων διαπραγματεύονται και τα τέσσερα εφόδια. Το αποτέλεσμα το βιώνουμε συνεχώς. Καθυστερήσεις, μη επίτευξη στόχων, ανασκευές, διπλές ερμηνείες, δικαιολογίες χωρίς τέλος. Εδώ, το ερώτημα είναι μήπως κάποιοι έχουν δυσκολία να απαγκιστρωθούν από τον περίτεχνο ή από τον ξύλινο λόγο;
Χάσμα επικοινωνίας – Ελλιπής κατανόηση
Δυστυχώς το γλωσσικό χάσμα επικοινωνίας καταγράφεται ανάμεσα και σε εκλεγμένους αντιπροσώπους μας. Κι αυτή τη φορά δεν είναι φήμες, όταν μπορεί καθένας μας να παρακολουθεί τις συνεδριάσεις των επιτροπών και της ολομέλειας της Βουλής. Κάποιοι από τους εκλεκτούς μας δεν καταλαβαίνουν κείμενα, άλλοι δεν κατανοούν εκφράσεις κι άλλοι δεν προλαβαίνουν καν να καταγράψουν τι ειπώθηκε. Το πρόβλημα δεν είναι σημερινό, χρονολογείται μερικές δεκαετίες, απλά σήμερα αναδεικνύεται, επειδή είναι ορατό. Το έλλειμμα στην κατανόηση κειμένων των 15χρονων Ελληνόπουλων το διαπιστώνει κάθε 3 χρόνια ο διεθνής διαγωνισμός PISA του Ο.Ο.Σ.Α. Η βαθμολογία της χώρας μας διολισθαίνει αργά προς τις τελευταίες θέσεις της κατάταξης. Κι ερωτά ο καλοπροαίρετος πολίτης «Κι από τότε που είδαμε αυτή την κατάσταση, τι κάναμε;».
Μιλάς Κρητικά;
Σε μια εποχή που η ερώτηση είναι αν μιλάς Αγγλικά ή μια άλλη ξένη γλώσσα, ακούγεται περίεργο να σε ρωτάνε αν μιλάς το Κρητικό ιδίωμα. Ο θησαυρός του κάθε λαού είναι η γλώσσα του, όσο πιο πλούσια είναι τόσο περισσότερο διευκολύνονται οι χρήστες της να αναπτύξουν τις νοητικές τους δραστηριότητες. Οι γλωσσολόγοι ισχυρίζονται ότι η περιορισμένη ικανότητα χρήσης της μητρικής γλώσσας περιορίζει αντίστοιχα και την ευρύτητα της σκέψης μας. Μειώνονται δραματικά οι χρήστες του τοπικού μας ιδιώματος, της γλώσσας που ακουγόταν καθημερινά σ’ όλο τον Νομό μας πριν μερικές δεκαετίες. Πρότασή μου είναι κατ’ αρχήν να δημιουργηθούν μικρές στήλες με νάκλια και γραφτά γραμμένα στο Δυτικοκρητικό ιδίωμα σ’ όλες τις τοπικές εφημερίδες. Παλιός δικηγόρος της πόλης με ενημέρωσε ότι τουλάχιστον μία εβδομαδιαία επαρχιακή εφημερίδα του Νομού μας έχει μία παρόμοια στήλη. Σε δεύτερο στάδιο θα μπορούσε να καθιερωθεί μία δημόσια εκδήλωση –στο Πνευματικό μας Κέντρο ας πούμε- με θέμα “Μιλάς Κρητικά;”
* Μ.Edu., συγγραφέας “Μαθαίνω εύκολα”, “Θυμάμαι εύκολα”, “Μελετώ αποτελεσματικά”.
