«Ω, απαίσια πλάνη, τέκνο της μελαγχολίας! Γιατί στους ευκολόπιστους δείχνεις πράγματα ανύπαρκτα;»
Ουίλιαμ Σαίξπηρ, Ιούλιος Καίσαρας
Πρόσφατα, διάβασα κι άκουσα με προσοχή κι ευαισθησία δηλώσεις εφήβων για το μέλλον τους, κάποιες ρεαλιστικές κι εύστοχες, άλλες ουτοπικές κι αζύγιαστες. Το θέμα του σημειώματος είναι η ικανότητά μας (εφήβων και ενηλίκων) να κάνουμε αποτελεσματική προβολή στο μέλλον σε αναζήτηση ιδανικών λύσεων που θα μας οδηγήσουν στην ευτυχία.
Στην περίπτωσή μας, οι ρεαλιστές είναι παρατηρητικοί, διεισδυτικά περίεργοι, ολιστικά σκεπτόμενοι κι οπλισμένοι με συναισθηματική νοημοσύνη. Ας εξετάσουμε όψεις της συμπεριφορά τους…
Τα παραλειπόμενα
Όταν ταξιδεύουμε νοερά στο μέλλον ή όταν προσπαθούμε να λύσουμε ένα πρόβλημα, ελάχιστοι είναι εκείνοι που προσέχουν αυτά που έχει παραλείψει η φαντασία μας. Κι όμως τα παραλειπόμενα στοιχεία είναι πιο σημαντικά από όσο νομίζουμε.
Οσοι παρακολουθείτε τη νέα σειρά του Σέρλοκ Χολμς, παραγωγής BBC, θα διαπιστώσετε ότι 2 μοναδικές γνωστικές δεξιότητες του ήρωα είναι να μην παραλείπει τίποτα και η επαγωγική του σκέψη. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά τον οδηγούν σε οξυδερκή συμπεράσματα για να βρει τη λύση.
Σήμερα ο καταιγισμός πληροφοριών που δέχεται το άτομο άμεσα –κι από τη συμμετοχή του σε κοινωνικά δίκτυα, facebook- αναγκάζουν τη διάνοιά του να παρεκκλίνει και να βρίσκεται στον αντίποδα.
Εντυπωσιάζεται το άτομο, εντυπώνονται στις αισθήσεις του τα ασήμαντα και τα επιφανειακά, έτσι στα άλλα ‘τα αόρατα’ δεν δίνει σημασία.
Το αποτέλεσμα είναι ότι όταν έρχεται ένα νέο μέτρο να το απορρίπτει, όχι μετά από δίκαιο ζύγισμα, αλλά βασιζόμενο μόνο στα αρνητικά του χαρακτηριστικά.
Η Κρήτη το 2024
Η αδυναμία μας να συμπεριλάβουμε στους στοχασμούς μας τα ‘παραλειπόμενα’ επηρεάζει αποφασιστικά τα μελλοντικά μας σχέδια. Αυτό το διαπιστώνουμε αν ζητήσουμε από ομάδες εφήβων ή ενηλίκων να ‘ζωγραφίσουν με λόγια’ πώς βλέπουν το μέλλον του τόπου τους μετά από 10 χρόνια. Ας δούμε μερικές χαρακτηριστικές περιπτώσεις:
Φανταστείτε ένα μη παρατηρητικό άτομο, γλωσσικά φτωχό, χωρίς σαφή και πλήρη εικόνα του παρόντος και το οποίο αδυνατεί να καταγράψει την καθημερινότητά του. Αν του ζητήσετε να ταξιδέψει στο μέλλον για να σας περιγράψει πώς θα είναι το περιβάλλον στην Κρήτη την επόμενη 10ετία το αποτέλεσμα θα είναι απογοητευτικό.
Μια διαφορετική δυσκολία αντιμετωπίζουν όσα άτομα δεν έχουν αναπτύξει τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Έτσι, δεν μπορούν να περιγράψουν πόσο θα τους επηρεάσει η απώλεια αγαπημένων τους πρoσώπων στο ίδιο χρονικό διάστημα.
Τέλος, τη χειρότερη προβολή στο μέλλον της Κρήτης θα κάνουν όσοι κάνουν μονόπλευρη εστίαση π.χ. υπολογίζοντας μόνο το κέρδος τους. Κι αυτό επειδή οι όψεις του μέλλοντος που παραλείπουν όπως: το επίπεδο της εκπαίδευσης, οι συνθήκες ζωής, η διάβρωση, η αγροτική παραγωγή κ.ά. είναι σημαντικότερες.
Χωρο-χρονικές συγγένειες
Καθημερινά αντιμετωπίζουμε δύο συγγενείς ορίζοντες, τον χρονικό και το χωρικό. Αν δεν τους λάβουμε υπόψη μας, τότε μπαίνουμε σε μπελάδες. Για παράδειγμα αν δεσμευτείς να αναλάβεις ένα έργο εθελοντικά μετά από μερικούς μήνες είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν λαμβάνεις υπόψη σου όλες τις αλλαγές που οφείλεις να κάνεις στην καθημερινότητά σου. Όταν έρχεται η ώρα να εκπληρώσεις την υπόσχεσή σου τότε με έκπληξη διαπιστώνεις πόσες ‘εκπλήξεις’ σε περιμένουν, πόσες μικρές λεπτομέρειες πρέπει να φροντίσεις…
Η αδυναμία αυτή είναι χαρακτηριστικό μας, αφού ο εγκέφαλός μας ‘βλέπει’ τα κοντινά στον χώρο και τον χρόνο με μεγαλύτερη ευκρίνεια και θετική αντιμετώπιση. Σε αντίθεση το μακρινότερο μέλλον μας, δείχνει να είναι θολό κι ομοιογενές, κάτι που μας προκαλεί αρνητικά συναισθήματα.
Η αδυναμία αυτή των νεώτερων γενιών, που ζουν σε παροντικό χρόνο, ξεπερνιέται με συνεχείς ασκήσεις προβολής σχεδίων εργασίας σε διαφορετικά χωρο-χρονικά μέλλοντα.
*συγγραφέας των βιβλίων ‘Θυμάμαι εύκολα’, ‘Μαθαίνω εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’
