Τι μεταμορφώνει την αγέλη σε κοινωνία;

Ανάμεσα στους προβληματισμούς κάθε λογικού εχέφρονα και αντικειμενικού ανθρώπου είναι κι αυτός: Τι θα γίνει με τον σημερινό κόσμο που έχει μεταβληθεί σε μια άβουλη αγέλη και πώς μπορεί να μεταβληθεί σε μια κοινωνία συνειδητών, δημιουργικών και αγαπητικών ανθρώπων.
Μαζί με τον γράφοντα και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι προβληματίζονται και υπεύθυνα καταθέτουν τους προβληματισμούς τους και τις προτάσεις τους. Μεταξύ αυτών, ας μου επιτραπεί να μεταφέρω από τη στήλη αυτή τους στοχασμούς του εκλεκτού θεολόγου – φιλοσόφου, ομοτίμου καθηγητού του Παντείου Πανεπιστημίου Αθηνών, και συμφοιτητού μας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, λίαν δε γνωστού και πολυγραφοτάτου κ. Χρήστου Γιανναρά, δημοσιευθέντων στην εφημερίδα των Αθηνών “Καθημερινή”: «Γιορτή της Παναγίας του Δεκαπενταυγούστου από τις λίγες πια αφορμές που απόμειναν για να διαπομπεύουμε οι Νεοέλληνες επιδεικτικά τον μεταφυσικό άξονα του κάποτε πολιτισμού μας. Θρησκευτικές παράτες πανηγυριώτικου εντυπωσιασμού, πομπώδεις κενολογίες πολιτικών, δημοσιογράφων και δεσποτάδων – αχταρμάς επιδείξεων ασχετοσύνης και απαιδευσίας. Ολοι να βεβαιώνουν την άγνοια ή την κυρίαρχη αδιαφορία για την πάλη “νοήματος” που μεταμορφώνει την αγέλη σε κοινωνία (“οίον γιγαντομαχία τις περί της ουσίας”).
Η οικονομική χρεοκοπία και ο έσχατος διεθνής εξευτελισμός μας, η διαφθορά και κατάρρευση του πολιτικού μας συστήματος, η αλλοτρίωση του κοινωνικού σώματος σε αρένα διεκδικήσεων κτηνώδους ιδιοτέλειας, αυτά και τα συναφή εκεί έχουν την αιτία τους: στη συμπλεγματική ταύτιση του μηδενισμού με την “πρόοδο”, στην επηρμένη χλεύη για κάθε ιερό και όσιο. Κυρίως, στη διαστροφή των θησαυρισμάτων και θεσμών της μεταφυσικής παράδοσης στη θρησκειοποίηση του εκκλησιαστικού γεγονότος.
Θολές οι αιτίες, τόσο από τη χρονική απόσταση των απαρχών, όσο και από τη σύγχυση των φρένων. Για τέσσερις ολόκληρους αιώνες, η υποδούλωση στους Τούρκους εξαφάνισε την ενεργό παρουσία του Ελληνισμού από το ιστορικό προσκήνιο. Και αυτό που προέκυψε σαν ελληνισμός μετά από τόσο μακρό διάστημα, ήταν ένα μεταπρατικό κρατίδιο που πάλευε (και παλεύει) και πιθηκίζει τρόπο βίου (πολιτισμό) με αναποδογυρισμένους τους όρους της ελληνικής πρότασης και ταυτότητας.
Στη διάρκεια των αιώνων της ελληνικής απουσίας, ένας άκριτος και ανεξέλεγκτος από τα κριτήρια των Ελλήνων πολιτισμού, γεννήθηκε στη μεταρωμαϊκή (βαρβαρική τότε) Δύση. Εκπληκτικός σε δυναμισμό πολιτισμός με κέντρο το άτομο, την εξυπηρέτηση και κολακεία των ενορμήσεων αυτοσυντήρησης, κυριαρχίας, ηδονής. Αντί για την Ελληνική ταύτιση του “αληθεύειν” με το “κοινωνείν”, η ταύτιση της αλήθειας με τη “σύμπτωση” (adaequatio) ατομικού νου και αντικείμενου νοησιαρχίας, του ατομοκεντρισμού. Αντί της “κοινωνίας” η societas (“εταιρισμός επί κοινώ συμφέροντι”). Αντί του “δικαίου” (του “ανά τον λόγον”) το tus: κώδικας χρησιμοθηρικών κανονιστικών αρχών. Αντί της δημοκρατίας, η res publica. Aντί για την ελευθερία (άθλημα αυθυπέρβασης) η συμβατική (με σύμβαση) θωράκιση ατομικών δικαιωμάτων. Αντί για το Εκκλησιαστικό γεγονός (την αγαπητική κοινωνία της ύπαρξης και της γνώσης), η θρησκεία (ατομική αξιομισθία, ατομική σωτηρία). Και πάει λέγοντας.
Ετσι, βγαίνοντας από την υποδούλωση στους Τούρκους ο Ελληνισμός (αλλά και οι υπόλοιπες κοινωνίες της Ορθόδοξης Ελληνορωμαϊκής και σλαβικής “Οικουμένης”) στον 19ον, βρέθηκαν σε ριζικά καινούργιο ιστορικό περιβάλλον, στους αντίποδες του πολιτισμού που είχε διαμορφώσει η συνάντηση της ελληνικής “πόλεως” με τη χριστιανική “εκκλησία”.