Τις τελευταίες ημέρες ειπώθηκαν διάφορα περί επιστροφής στη δραχμή. Ας δούμε λοιπόν πώς έχουν τα πράγματα σε αυτή την περίπτωση.
Σε μεγάλο βαθμό η ισοτιμία ενός νομίσματος καθορίζεται από την προσφορά και τη ζήτηση. Όταν μπήκαμε στο ευρώ, η ισοτιμία είχε κλειδώσει στο 340,75 δραχμές ίσον 1 ευρώ. Σύμφωνα με αρκετές εκτιμήσεις, αν τώρα εκτυπώσουμε την παλαιά δραχμή, η ισοτιμία μέσα σε λίγες ώρες θα έχει φτάσει στο 700 δραχμές ίσον 1 ευρώ, ενώ υπάρχουν σενάρια που λένε ότι πολύ σύντομα 1.000 με 1.500 δραχμές θα αξίζουν 1 ευρώ. Συνεπώς, σε διάστημα λίγων ημερών για να αγοράσουμε κάτι από την Ευρώπη που κάνει 1 ευρώ, θα πρέπει να το πληρώνουμε τρεις έως πέντε φορές παραπάνω, σε σχέση με σήμερα και την ισοτιμία που οι παλαιότεροι έχουμε στο μυαλό μας.
Ακόμα και αν η αρχική ισοτιμία οριστεί στο 1 ευρώ ίσον 1 νέα δραχμή προκειμένου να είναι πιο εύκολη η μετάβαση, την επόμενη μέρα (ίσως και μέσα σε λίγες ώρες) η ισοτιμία θα έχει διαμορφωθεί στο 1,5 νέα δραχμή ίσον 1 ευρώ, στη συνέχεια 2 νέες δραχμές ίσον 1 ευρώ κ.λπ. Αυτό θα γίνει για δύο λόγους. Αρχικά κανείς δε θα θέλει να κρατάει δραχμές καθώς αυτές θα χάνουν καθημερινά μεγάλο μέρος της αξίας τους. Στην προσπάθειά του λοιπόν να τις αλλάξει με νομίσματα όπως ευρώ, δολάριο κ.λπ. θα είναι διατεθειμένος να τις πουλήσει όσο – όσο. Ακόμα και αν υπάρξουν όρια για τις αλλαγές στα ανταλλακτήρια και τις τράπεζες, είναι βέβαιο ότι θα δημιουργηθεί άμεσα μια μαύρη αγορά συναλλάγματος. Οσο περισσότερη προσφορά (πώληση) δραχμής υπάρχει, τόσο θα μειώνεται η αξία της.
Στη γνωστή σε όλους περίπτωση της Αργεντινής, όταν η χώρα εγκατέλειψε τη σταθερή ισοτιμία με το δολάριο στις αρχές του 2002, το πέσο υποτιμήθηκε την ίδια μέρα κατά 28,6% σε σχέση με το δολάριο με απόφαση της κυβέρνησης. Στη συνέχεια, 1,4 πέσο ανταλλασσόταν με 1 δολάριο. Πολύ σύντομα χρειάζονταν περισσότερα από 4 πέσος για να αποκτήσει κάποιος ένα δολάριο. Εδώ μπορείτε εύκολα όπου πέσο να βάλετε δραχμή και όπου δολάριο να βάλετε ευρώ προκειμένου να αντιληφθείτε τι θα συμβεί.
Παράλληλα, όσο τυπώνει δραχμές η κυβέρνηση για να καλύψει τις ανάγκες της (μισθούς, συντάξεις κ.λπ.), τόσο θα μειώνεται περαιτέρω η αξία τους. Συνεπώς, μπορεί η κυβέρνηση να μην μειώσει τους ονομαστικούς μισθούς και συντάξεις, ίσως και να τα αυξήσει, αλλά με κάθε αύξηση θα υπάρχει και μια ανάλογη μείωση στην αγοραστική αξία της δραχμής. Αλλωστε, ας μην ξεχνάμε ότι η βενζίνη, τα φάρμακα, τα ρούχα, τα ηλεκτρονικά είδη, τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων (δεν αναφέρομαι καν στην περίπτωση αγοράς), σχεδόν όσα χρειαζόμαστε σε καθημερινή βάση, θα πρέπει να τα εισάγουμε πληρώνοντας σε ευρώ και δολάρια (κανείς ξένος δε θα δέχεται δραχμές), την ίδια στιγμή που η δραχμή θα βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση.
Στο εναλλακτικό σενάριο, που ο κόσμος δεν θα αλλάζει επιτόπου τις δραχμές του, μόλις παίρνει τη μισθοδοσία ή τη σύνταξη θα τρέχει στο super market (ή όπου αλλού θέλει) να τις ξοδέψει καθώς τον επόμενο μήνα θα αξίζουν 5%, 10%, 15% (όσο είναι αυτό) λιγότερο. Αυτή η κατανάλωση θα οδηγήσει σε υπερβολικά υψηλό πληθωρισμό, λόγω ανόδου των τιμών. Συνεπώς, ακόμα και να φτάσουν όλοι να πέρνουν μισθό 1 εκατ. δραχμές τον μήνα, αυτό μετά από λίγο δεν θα αγοράζει ούτε τα πλέον απαραίτητα αγαθά. Στην Αργεντινή το 2002 ο ετήσιος πληθωρισμός ανήλθε σε περίπου 30%. Οταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ενωση, ο πληθωρισμός (αύξηση τιμών) στη Ρωσία ανήλθε σε περίπου 14% σε μηνιαία βάση για 5 περίπου συνεχή έτη. Στη Λετονία, ο πληθωρισμός ανήλθε σε 300% σε ετήσια βάση. Τα πράγματα ήταν πολύ χειρότερα στη Γεωργία, όπου το 1994, ο πληθωρισμός ανήλθε σε 15600%. Με άλλα λόγια, οι τιμές αυξάνονταν κατά 10% περίπου σε εβδομαδιαία βάση!!!
Επίσης, να μη ξεχνάμε ότι ακόμα και αν δεν πτωχεύσουν οι τράπεζες, τυχόν επιστροφή στη δραχμή θα αποφέρει μείωση της αξίας των καταθέσεων, όταν αυτές θα μετατραπούν σε δραχμές, για τους ίδιους λόγους που εξηγώ παραπάνω. Δηλαδή είναι δεδομένο ότι οι καταθέσεις σε ευρώ (ίσως και άλλα νομίσματα) θα αλλάξουν αυτόματα σε δραχμές (όπως ακριβώς έγινε όταν μπήκαμε στο ευρώ). Την ίδια στιγμή, θα απαγορευτεί η μεταφορά κεφαλαίων από τους νέους λογαριασμούς καταθέσεων σε δραχμές προς λογαριασμούς σε ευρώ. Ετσι, τα χρήματα θα είναι εγκλωβισμένα στις τράπεζες σε δραχμές και θα χάνουν καθημερινά την αξία τους. Το πάγωμα των λογαριασμών και οι περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων θα παραμείνουν μέχρι να σταματήσουν οι μεγάλες μεταβολές στην ισοτιμία και σύμφωνα με εκτιμήσεις οι καταθέτες θα χάσουν τουλάχιστον το 50 – 60% των χρημάτων τους.
Ακουσα και το άλλο. Οτι μόλις πάμε στη δραχμή, θα αρχίσουν να έρχονται επενδύσεις, ότι θα γίνει επανεκκίνηση της οικονομίας και διάφορα άλλα όνειρα θερινής νυκτός. Αλήθεια, ποιος θα επενδύσει σε μια κατεστραμμένη χώρα με τεράστια οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα; Η μοναδική περίπτωση να επενδύσει κάποιος σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι να είναι βέβαιος ότι θα έχει τεράστιο βραχυχρόνιο κέρδος. Δηλαδή να μπουν επιχειρήσεις τη στιγμή που θα πληρώνουν μισθούς τρομακτικά χαμηλότερους από τους τωρινούς, να αρπάξουν ό,τι μπορούν μέσα σε ένα με δύο χρόνια και να φύγουν. Για ποια επανεκκίνηση της οικονομίας μιλάμε όταν έχουμε μηδενική παραγωγική βάση; Τι εξαγωγές θα κάνουμε; Από εκεί που εισάγουμε μέχρι και αγροτικά προϊόντα (αν είναι δυνατόν) θα γίνουμε αύριο μια από τις μεγαλύτερες εξαγωγικές δυνάμεις στον κόσμο; Μακάρι να γινόταν κάτι τέτοιο. Δυστυχώς όμως πρόκεται για απλή υπερεκτίμηση των δυνάμεών μας, γιατί δεν θέλουμε να αποδεχτούμε τα γεγονότα. Από το 1980 και μετά μας δόθηκαν τεράστια ποσά με τη μορφή επιχορηγήσεων από την Ευρώπη. Δυστυχώς δεν μπορέσαμε να το εκμεταλλευτούμε προκειμένου είτε να εκσυγχρονίσουμε την αγροτική μας οικονομία και να είμαστε μια υπολογίσιμη δύναμη, αλλά ούτε και να γίνουμε μια από τις μεγαλύτερες δυνάμεις στον τουρισμό. Δεν μπορώ, λοιπόν, να πιστέψω ότι ξαφνικά θα επιστρέψουμε στη δραχμή και θα γίνουμε μια από τις ανταγωνιστικές χώρες του κόσμου.
Επίσης, δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το χρέος που έχουμε σαν χώρα θα παραμείνει σε ευρώ και συνεπώς αν επιστρέψουμε στη δραχμή, τότε σε όρους δραχμής θα χρωστάμε αυτόματα δύο ή τρεις φορές περισσότερα (ανάλογα την υποτίμηση της δραχμής). Ακόμα λοιπόν και αν γίνει κούρεμα του χρέους κατά 50%, θα καταλήξουμε να χρωστάμε ακόμα περισσότερα χρήματα. Τέλος, με δεδομένο ότι το χρέος υπάγεται πλέον στο αγγλικό δίκαιο, η μονομερής διαγραφή του χωρίς σοβαρότατες κυρώσεις (π.χ. παραχώρηση κρατικής περιουσίας) δεν είναι δυνατή.
Συνοψίζοντας τα παραπάνω, θα κλείσω με μια απλή ερώτηση. Αν κάποιος σας ρωτούσε αν θέλετε να σας μειώσει τον μισθό που έχετε σε ευρώ κατά 10% ή να επιστρέψετε στη δραχμή και λόγω της ανόδου των τιμών και τη μείωση της πραγματικής αγοραστικής αξίας της δραχμής, ο μισθός σας να μειωθεί κατά 40%, τι θα διαλέγατε;
*αναπληρωτής καθηγητής στην Οργάνωση και Διοίκηση, Πολυτεχνείο Κρήτης & αναπληρωτής καθηγητής Τραπεζικής και Χρηματοοικονομικής, University of Surrey (UK)
