«…και περιπατώντας ημέρας πολλάς υπήγεν προς τα μέρη των Χανίων εις ένα τόπον κραζόμενον Κουφόν και εκεί έκτισεν Εκκλησίαν ωραιοτάτην εις το όνομα της Υπεραγίας Θεοτόκου με κελλία και περιτείχισμα εφύτευσε δε και αμπέλι και δένδρα πολύλογα, προσέκτησε και τριγύρω της Μονής ταύτης χωράφια μοδίων σαράντα. Και αφίνοντας και εκεί καλογήρους ανεχώρησε και υπήγεν εις τα μέρη των Σφακίων»
(Αϊ Γιάννης ο Ξένος)
Την Παρασκευή του Πάσχα επέλεξε το Γυμνάσιο Αλικιανού για να παρουσιάσει τη νέα του σχολική έκδοση, το Σχολικό Ημερολόγιο 2023, καθώς η εν λόγω μαθητική έκδοση είναι αφιερωμένη στον ιερό ναό της Ζωοδόχου Πηγής στον Κουφό Χανίων, γνωστό ως Αϊ Γιάννη.
Πρόκειται, για το δωδέκατο στη σειρά Ημερολόγιο του σχολείου, αφιερωμένο σ’ ένα βυζαντινό μνημείο της ευρύτερης περιοχής του Αλικιανού, το οποίο όχι τυχαία ο κτήτοράς του στη διαθήκη του το χαρακτηρίζει ως «εκκλησίαν ωραιοτάτην».
Η ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΣΧΟΛΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
Τη μαθητική αυτή έκδοση χαιρετίζει ο Δήμαρχος Πλατανιά κ. Ιωάννης Μαλανδράκης και προλογίζει η Δρ Στεργιανή Ζανέκα, Σύμβουλος Εκπαίδευσης Φιλολόγων Χανίων και υπεύθυνη παιδαγωγικής ευθύνης του σχολείου μας.
Μέσα από τον χαιρετισμό του ο κ. Δήμαρχος τονίζει τη συμβολή των μαθητών στην ανάδειξη του μνημείου «Οι μαθητές με την έρευνά τους και με την καθοδήγηση των εκπαιδευτικών τους σκιαγραφούν, μέσα από τις σελίδες του σχολικού τους Ημερολογίου, τη χιλιόχρονη ιστορία του μνημείου της περιοχής τους. Αναδεικνύουν την προσωπικότητα του Αγίου Ιωάννη του Ξένου και το ιεραποστολικό του έργο. Μας μυούν στη σημασία του βυζαντινού αυτού οικοδομήματος στην ιστορία της κρητικής ναοδομίας. Πρωτίστως, συνδιαλέγονται μέσα από τα σκίτσα τους με το βυζαντινό αρχιτεκτόνημα και αποτυπώνουν με τη δική τους ματιά τις συγκινήσεις που τους προσέφερε το μνημείο», ενώ η Σύμβουλος Εκπαίδευσης κα Ζανέκα αναδεικνύει την παιδαγωγική διάσταση του όλου εγχειρήματος «Το σχολικό ημερολόγιο του Γυμνασίου Αλικιανού αποτελεί προϊόν διαφοροποιημένης και συνεργατικής διδασκαλίας, μαθητοκεντρικής και διερευνητικής μάθησης, σύμφωνα με τις αρχές της σύγχρονης παιδαγωγικής επιστήμης και της διδακτικής της Ιστορίας. Οι μαθητές συνδιαλέγονται με το παρελθόν με βάση την έρευνα πρωτογενών και δευτερογενών πηγών της τοπικής Ιστορίας και των καταλοίπων της, όπως είναι το μνημείο του ιερού ναού της Ζωοδόχου Πηγής ή Αϊ κυρ Γιάννης στον Κουφό Χανίων, μετά από έρευνα και επεξεργασία των πληροφοριών».
ΞΕΦΥΛΛΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
Ο Ιανουάριος είναι αφιερωμένος στην επιλογή της τοποθεσίας του μνημείου, καθώς ο Κουφός ακμάζει κατά τον 11ο & 12ο αιώνα, ενώ στην περιοχή θα πρέπει να υπήρχε παλαιοχριστιανικός ναός από όπου προέρχονται οι κίονες του ναού.
Ο Φεβρουάριος είναι αφιερωμένος στην ιστορία του ναού, καθώς ο ναός είναι ο πρώτος στην Κρήτη που κτίστηκε στον αρχιτεκτονικό τύπο του σταυροειδούς εγγεγραμμένου με τρούλο, ακολουθώντας την παραλλαγή του απλού τετρακονίου και παρακολουθεί την ιστορία του μνημείου έως το 1904, όπου ο G. Gerola συναντά το ναό μισοκατεστραμμένο.
Ο Μάρτιος είναι αφιερωμένος στις προσπάθειες αναστήλωσης και διάσωσης του ναού από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα με επικεφαλής τότε τον ακαδημαϊκό Α. Ορλάνδο έως την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα υπό την αιγίδα της 13ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων.
Ο Απρίλιος είναι αφιερωμένος στο νεκροταφείο & στα κτερίσματα που ήρθαν στο φως κατά τις εργασίες αποκατάστασης του ναού, ενώ ο Μάϊος και ο Ιούνιος στο ιεραποστολικό & συγγραφικό έργο του κτήτορα του ναού του αγίου Ιωάννη του Ξένου (970- 1040 μ.Χ.), του γνωστού στη γενέτειρά του και ως «Αϊ Γιάννη Τζοβαέρη». Αποσπάσματα από τη διαθήκη του κοσμούν τις σελίδες του σχολικού μας ημερολογίου, ενώ ο μαθητής της Β΄ τάξης Ιάσονας Γιαννικάκης προχωρά σε μία φανταστική απεικόνιση του οσίου.
Ο Ιούλιος αναδεικνύει τη σχέση του ναού με τη βυζαντινή αυλή, επισημαίνοντας τη σύνδεση του ναού με την πνευματική και θρησκευτική ανόρθωση που επιχείρησε το Βυζαντινό Κράτος να επιφέρει στην Κρήτη μετά την απελευθέρωσή του από τους Σαρακηνούς (961 μ.Χ.), ενώ επιχειρείται και μία επανεκτίμηση του ενεπίγραφου θολίτη στην ανατολική καμάρα του ναού.
Ο Αύγουστος τονίζει τη συμβολή του ναού του «Αϊ Κυρ Γιάννη» στην ιστορία της Κρητικής ναοδομίας σύμφωνα με την πιο πρόσφατη βιβλιογραφία.
Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ
ΤΟΥ ΝΑΟΥ
Οι μήνες Σεπτέμβριος – Δεκέμβριος προσφέρουν στον αναγνώστη της σχολικής μας έκδοσης μία πρώτη γνωριμία με τις σωζόμενες τοιχογραφίες του ναού. Στις σελίδες του Ημερολογίου μας φιλοξενούνται η αγιογραφία της Παναγίας της Πλατυτέρας, η οποία δεσπόζει στην κόγχη του ναού. Ο πάγκαλος Ιωσήφ, ο οποίος παρίσταται σε παραστάδα του δυτικού τοίχους του ναού, τοιχογραφίες από το ΝΔ διαμέρισμα του ναού, όπως ο άγιος Παντελεήμων & ο αρχάγγελος Γαβριήλ, ενώ δεν θα μπορούσε να παραληφθεί η μοναδική εξωτερική τοιχογραφία στη νότια είσοδο του ναού.
Το Ημερολόγιο μας κλείνει με τις φωτογραφίες των τμημάτων των τελειόφοιτων μαθητών του σχολείου μας, εξ ου και ο χαρακτηρισμός του ως «Ημερολόγιο των τελειοφοίτων».
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥ
Ευελπιστούμε, ότι σύντομα το σχολείο μας θα προχωρήσει στην υιοθεσία του μνημείου, στην έκδοση ειδικού ένθετου για την ιστορία του ναού σε συνεργασία με την πάντα φιλόξενη εφημερίδα «Χανιώτικα Νέα», στην έκδοση ενός αναμνηστικού γραμματοσήμου σε συνεργασία με τα τοπικά ΕΛΤΑ και θα τελέσει χοροστατούντος του επισκόπου μας μία ιερουργία στη μνήμη όσων έχουν ταφεί στον ιερό ναό του Αϊ Γιάννη στον Κουφό Χανίων.
Τέλος, κλείνουμε το μικρό μας αυτό αφιέρωμα με τα λόγια του Δημάρχου Πλατανιά, κ. Ι. Μαλανδράκη «Θα ήταν ευχής έργο τέτοιες προσπάθειες να βρουν μιμητές, ώστε να έχουμε μία καταγραφή του συνόλου των μνημείων του Δήμου μας μέσα από τη γραφή και τη ματιά των μαθητών και των μαθητριών μας. Αναμφίβολα, το Γυμνάσιο Αλικιανού με τις δώδεκα ημερολογιακές του εκδόσεις συνεχίζει ν’ αφήνει το δικό του στίγμα του στην ανάδειξη της τοπικής ιστορίας μέσα από την όλη εκπαιδευτική διαδικασία. Δεν μπορούμε παρά να συγχαρούμε όλους τους συντελεστές για μία ακόμη φορά».
* Ο Γεώργιος Καρκάνης είναι δ/ντης Γυμνασίου Αλικιανού
