Τον Γενάρχη της οικογένειας των Θεοδωράκηδων
Μετά από ευγενή χορηγία δυο αγαπητών και επίλεκτων μελών της οικογένειας Θεοδωράκη, του διαπρεπή καρδιολόγου του Ωνάσειου Γεώργιου Θεοδωράκη και του γνωστού εκλεκτού συμπολίτη μας, οφθαλμίατρου Νικόλαου Θεοδωράκη, στις 3 Σεπτεμβρίου, θα γίνουν τα αποκαλυπτήρια στη Μάζα Σελίνου, επιτέλους, του μνημείου του λαϊκού ήρωα Θεοδωρομανώλη και γενάρχη των Θεοδωράκηδων, πασίγνωστου από το ριζίτικο που εξυμνεί το ανδραγάθημά του στο Επανωχώρι Σελίνου όπου και σκότωσε τον αιμοσταγή Βενετό εξωμοτη Εμίν Αγά Βέργερη, εξέχον μέλος της τουρκοκρητικής οικογένειας των Βεργέρηδων, για την προσβολή που αποπειράθηκε να προκαλέσει σε βάρος της οικογένειάς του.
Ο Μανώλης Θεοδωράκης ή Θοδωρομανώλης όπως είναι ευρύτερα γνωστός,γεννήθηκε το 1778 στο Επανωχώρι Σελίνου Χανίων, στη συνοικία Μαραγκιανά και λεγόταν Μαραγκάκης, αλλά άλλαξε το επίθετό του κατά μια άποψη σε Θεοδωράκης, επειδή έλεγαν Θεόδωρο τον πατέρα του. Υπάρχει όμως διαδεδομένη και η γνώμη ότι με το ανδραγάθημά του λύτρωσε την περιοχή από ενα αιμοδιψές τέρας , όπως ήταν ο Βέργερης και αυτον αποτέλεσε ένα ”θεού δώρο” για τους κατοίκους της τυραννισμένης περιοχής.
Γι αυτό τον αποκάλεσαν ,φορέα του θεικού δώρου Θεοδωρομανώλη.
Ο Θοδωρομανώλης κατά το καταγεγραμμένο ριζίτικο στη συλλογή Αριστείδη Κριάρη, όταν διετάχθη από τον διαβόητο γενίτσαρο του Επανωχωρίου, Εμίν Βέργερη να πάει στον οντά του για να διασκεδάσει αυτόν και την παρέα του, μιάς και ήταν ονομαστός λυράρης, αλλά να φέρει συνάμα τις ξαδέρφες του και τη χήρα θεία του . Ο Θοδωρομανώλης αντιλαμβανόμενος την τύχη που τους επιφύλασσε ο Τούρκος φυγάδεψε τις γυναίκες στο Φαράγγι της Σαμαριάς, γιατί ο Βέργερης θα τις βίαζε, θα τις έκανε δούλες του ή θα τις έπαιρνε στο χαρέμι του. Ήταν ο Βέργερης άλλωστε ο φόβος και ο τρόμος των χριστιανών της περιοχής και τα εγκλήματα που είχε διαπράξει εις βάρος τους διαβόητα. Μόλις λοιπόν φυγάδεψε Θοδωρομανώληςτο σόι του στην ασφάλεια του απάτητου Φαραγγιού, έστησε καρτέρι στο Βέργερη και τον σκότωσε.
Την επόμενη μέρα οι γενίτσαροι της περιοχής του Σελίνου συνέλαβαν 40 άνδρες και τους οδήγησαν στο κονάκι του Πασά στα Χανιά. Μόλις έμαθε το γεγονός αυτό ο Θεοδωρομανώλης παρέδωσεν τον εαυτόν του στους Τούρκους, για να μη πληρώσουν την ηρωική του πράξη οι αθώοι συλληφθέντες.
Οι Τούρκοι τον πήγαν στον Πασά των Χανίων για να απολογηθεί. Ο Πασάς τον ρώτησε γιατί σκότωσε τον Βέργερη, εκείνος του εξήγησε ότι ο Βέργερης είχε σκοπό να ατιμάσει την οικογένειά του, ο Πασάς τον συμβούλεψε να βρει μια άλλη δικαιολογία για να σωθεί, αλλά αφού δεν απαρνήθηκε ο Θοδωρομανώλης το φόνο, τότε τον άφησε στα χέρια των Τούρκων με κατάληξη το μαρτυρικό θάνατό του και την κακοποίηση του πτώματός του
Όλα αυτά συνέβησαν την εποχή την προεπαναστατική και συγκεκριμένα όταν κυοφορούσε η Επανάσταση του 1821 και ο γενιτσαρισμός, παρά την προσπάθεια της Υψηλής Πύλης να περιορισθεί η αυθαίρετη δράση του, είχε τελείως αποθρασυνθεί. Έτσι και στην περιοχή του Σελίνου δρούσαν ασύδοτα οικογένειες γενιτσάρων, όπως είναι καταγεγραμμένες Καούρηδων, Σαράτσηδων, Ομέρηδων, Αργυράκηδων, Βεργέρηδων και αποτελούσαν το φόβο και τον τρόμο του τόπου.
Πέραν των προεπαναστατικών κινημάτων, όπως του Δασκαλογιάννη αλλά και των επαναστατικών γεγονότων, στη συνέχεια του 1821, υπήρξαν και ενέργειες απλών ανθρώπων που εναντιώθηκαν για την τιμή τους, την περηφάνεια τους και την ελευθερία τους απέναντι ενός βάναυσου και αιμοβόρου κατακτητή, ανυψώνοντας το ηθικό ενός λαβωμένου λαού που ζούσε μια περίοδο αφόρητης σκλαβιάς.Μια τέτοια ενέργεια ήταν το ανδραγάθημα του Θεοδωρομανώλη που ενέπνευσε, όσο κανένα άλλο, τη λαική μούσα…
*Ο Εμμανουήλ Θεοδωράκης
είναι καθηγητής – συγγραφέας
Το παρόν δημοσίευμα αφιερωμένο με αγάπη σε όλους τους Θεοδωράκηδες και εξαιρετικά στον κορυφαίο μας και αείμνηστο ΜΙΚΗ, που παραμένει με το ήθος και το έργο του, πάντα, ζωντανός στις καρδιές όλου του κόσμου.
Τ Ε Λ Ο Σ
Θοδωρομανώλης
Εμμ. Θεοδωράκης
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ
ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΜΑΝΩΛΗ
Ζουμπούλι ζουμπουλάκι μου, κατάμπλαβο ζιμπούλι
αφουγκραστείτε να σας πω λυπητερό τραγούδι.
Τραγούδι να το μάθετε, τραγούδι να το λέτε
κι όσοι και να ‘στε Χριστιανοί να κάθεστε να κλαίτε.
Για το Μανώλη θα σας πω το Θοδωρομανώλη
που σκότωσε το Βέργερη μέσα στ’ απανιχώρι.
Σα θέτε να μάθετε τσοι πράξες του Βεργέρη
ήτονε σκύλος και φονιάς, αλλού δεν είχε ταίρι.
Μέρα και νύχτα τσοι ρωμιούς ούλους εζύγωνέ τζοι
και ‘πιανε τσοι Χριστιανές και ξεμασκάρωνέ τζοι.
Κι αν ήθελε να δει ποθές κιανένα αντρειωμένο
έπιανε και σφαζέντονε άδικα τον καημένο.
Εκάλεσε το λυρατζή το Θοδωρομανώλη
να πάνε να γλεντήσουνε στου Κομπιτσομανώλη.
Σώπα εδά Εμίν Αγά με τα παράξενά σου
για να βρωμέσει ο γλεντζές που κάνει η αφεδιά σου.
Έλα Μανώλη ομπανέ και βάστα και τη λύρα
σέρνε και τσοι ξαδέρφες σου και σέρνε και τη χήρα.
Εις τον οξώστη στάθηκε κι απόης μπαίνει μέσα
κι είδε και κάναν πράματα π’ αθρώπου δεν αρέσαν.
Είχανε ρόβι και ψαρές στρωμένα εις τσοι τάβλες
κι απάνω κεια χορεύανε και κοπελιές και γράδες.
Με τ’ αγκριγιό του μίλησε ο σκύλος ο Βεργέρης
ίντα καμες τσοι κοπελιές μωρέ και δε τσοι σέρνεις.
Εσύ μου τσοι ετσαρσίτεψες μα ότι θέντονε κάνω
θα κάμω δα χειρότερα ες το κορμί σ’ απάνω.
Επήρε το τουφέκι του και στη συκιά ανεβαίνει
να δείξει του Εμίρ Αγά πως πράσσουν οι αντρειωμένοι.
Ο Τούρκος εκατέβαινε δεξιά την κάτω σκάλα
μια μαντινάδα ήλεγε και φώνιαζε μεγάλα.
Τη μαντινάδα ήλεγε και ‘φαε και τη μπάλα
ύπνος τον αποκοίμησε λόγια δεν είπε άλλα.
Επήδηξε απού τη συκιά και του πεσε το φέσι
και στη μαδάρα έσυρε ο τόπος δεν τ’ αρέσει.
Γυναίκα κακορίζικη ίντα μελε να γίνεις
το Βέργερη εσκότωσα και που θε ν’ απομείνες.
Αν ίσως και την έκαμες σφάξε και τα παιδιά σου
σφάξε και τη γυναίκα σου και άμε στη δουλειά σου.
Σκύφτει γλυκοφιλεί τηνε φιλεί και τα παιδιά του
και παίρνει το τουφέκι του και πάει στη δουλειά του.
Στον Ομαλό τον πιάσανε το Θοδωρομανώλη
δεμένο τονε φέρανε μέσα στο Απανηχώρι.
Πε γιάντα τον εσκότωσες ποια ‘ταν η αφορμή σου
πρίχου σε θανατώσουνε και χάσεις τη ζωή σου.
Το ίρτζι μου μου ζήτησε για να μ’ αναπατήσει
για κείνο τον εσκότωσα κι ας θέλεις κάμε κρίση.
Και ο πασάς εφώνιαξε με μια φωνή μεγάλη
ως γράφει το κιτάπι μας θε να γενεί ένα χάλι.
Και διάταξε ντο ο πασάς και λέει του Τζελάλη
Με μια σπαθιά αμοναχή να πάρει το κεφάλι.
