» …και οι Έλληνες δεν ήξεραν μόνο να παίζουν κουμκαν
”Η κραυγή του μελλούμενου.
Γι’αυτή γεννήθηκα
κι όλα τα άλλα χαρές και πίκρες
και ταξίδιά μου, αρετές
και κακίες μου δεν ήταν
παρά η πορεία μου
προς την κραυγή ετούτη.
Χριστός, Βούδας, Λένιν ,
σταθμοί της πορείας μου,
απ’ αυτούς έπρεπε να περάσω.
Αυτοί στάθηκαν οι γιουχτάδες
που με βοήθησαν
να ξετουπώσω την κραυγή…
Τώρα για δυο τρία χρόνια,
ενα σκοπό θέτω στη ζωή μου.
Να συλλάβω την Οδύσσεια με εικόνες,
με σώματα, με άρτιο στίχο,
με σφοδρή αγάπη των μεγάλων
στοιχείων, της γης ,
του νερού και του αέρα,
την κραυγή
του ΕΡΧΟΜΕΝΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ”.
ΝΙΚΟΣ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ
(Επιστολή στον Πρεβελάκη, 1928)
Τα ανθρώπινα πράγματα
είναι τοιαύτα, ώστε κανείς
ποτέ δεν ημπορεί να επιτύχη
εκείνο το οποίο επιδιώκει.
Πρέπει να έχη εμπρός του
ένα μεγάλο ιδανικόν
και να κυττάζη να πλησιάζη
κάθ΄ ημέραν, όσον ημπορεί
περισσότερον προς αυτό…
Φροντίζετε εις την κοινωνικήν ζωήν να κάμνετε το καλόν
Μάθετε ότι καμμίαν χαρά
δεν ημπορεί να εξισωθή
με εκείνην την οποίαν αισθάνεται ένας άνθρωπος,
ο οποίος είναι εις θέσιν να κάμνη καλόν εις τους άλλους.
Ίσως δεν σας εδόθη ευκαιρία να δοκιμάσετε
την χαραν αυτήν.
Όταν σας δοθη, θα ιδήτε ότι είναι η μεγαλυτέρα
και η γλυκυτέρα χαρά
που ημπορεί να αισθανθη ο άνθρωπος”.
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ
(Συστάσεις προς τους νέους, 17 Φεβρουαριου1929)
Μεγαθήριο σκέψης, στοχασμού, έρευνας ο Νίκος Καζαντζάκης. Γίγας της πολιτικής, εθνάρχης του νεότερου ελληνισμού, ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Η ζωή και η δράση των δύο ανδρών συνδέεται αναπόσπαστα με την πιο πολυκύμαντη περίοδο της ελληνικής ιστορίας.
Η αγάπη τους για την πατρίδα και η αλληλοεκτίμησή τους, τους έφερε έστω και για λίγο μαζί. Την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων, όταν ο Καζαντζάκης κατατάσσεται εθελοντής στο στρατό, και στη συνεχεια με παρέμβαση του Ελευθερίου Βενιζέλου αποσπάται στο ιδιαίτερο γραφείο του, στο Υπουργείο Στρατιωτικών, όπου μάλιστα εργαζόταν και ο Ιωάννης Δαμβέργης.
Εκτιμά τις ικανότητες του Καζαντζάκη ο Βενιζέλος και το Μάϊο του 1919 τον διορίζει Γενικό Διευθυντή του υπουργείου Πολιτισμού.Αμέσως ο Καζαντζάκης ηγείται αποστολής στον Καύκασο προκειμένου να φροντισει για τον επαναπατρισμό των προσφύγων Ελλήνων της περιοχής.
Μετά το ναυάγιο του Ποντοαρμενικού ζητήματος 1920 ο Καζαντζάκης θα φύγει από εκεί για να συναντηθεί με τον Έλληνα πρωθυπουργό, τον Ελευθέριο Βενιζέλο, που βρίσκεται στο Συνέδριο των Βερσαλλιών και να εκθέσει το αποτέλεσμα των ενεργειών του.
Ο Βενιζέλος σκέφτεται να τον χρησιμοποιήσει στη συνέχεια στη συγγραφή σχολικών βιβλίων, έχοντας υπόψη μάλιστα τις επιτυχημένες εκδόσεις του, το 1914 με τη γυναίκα του Γαλάτεια.
Τα γεγονότα, όμως, που έρχονται και η θύελλα που θα πλήξει τον ελληνισμό μετά τις εκλογές του 1920, θα ματαιώσουν τα σχέδια του.
Τα δύο άξια τέκνα της Κρήτης, σε μια δύσκολη εποχή, ήρθαν ως Σείριοι να ξαμολήσουν φως σε ενα αδύναμο, αλλά γεμάτο μεγαλοϊδεατισμό αθηναϊκό κράτος.
Και μπορεί βεβαια το δυσμοιρο αθηναϊκό κράτος στις αρχές του αιώνα μας να έφερε έντονα τα σημάδια της παρακμής, εξαιτίας της πολιτικής ασυδοσίας των ανακτόρων και της παραδοσιακής ολιγαρχίας, αλλά ο Ελληνισμός της ευρύτερης περιφέρειας είχε όραμα, είχε ζωτικότητα, ειχε δυναμισμό.
«Η Ελλάς προώρισται να ζήση και θα ζήση» δονούσε συθέμελα τη συνείδηση κάθε Έλληνα πατριώτη και τον επίτασσε έναντι του εθνικού χρέους και της ιστορικής ευθύνης.
Ηταν η εποχή που η Ελλάδα είχε ικμάδα.
Η Μεγάλη ιδέα ήταν ακόμη ζωντανή και το εθνικό όραμα εφικτό.
Ήταν η εποχή που ο ελληνισμός είχε πολιτιστική ακτινοβολία, αντλούσε δύναμη από την παράδοση και ποδηγετείτο από το ένδοξο ιστορικό παρελθόν.
Ήταν η εποχή που η πίστη, ο ρομαντισμός, η αισθητική και η ανθρώπινη δημιουργία πρωταγωνιστούσαν.
Ήταν η επόχη που η ελληνική γλώσσα έβριθε από πλούτο με τις οποιεσδήποτε γλωσσικές αντεγκλήσεις καθαρευουσιάνων -δημοτικιστών υπήρχαν.
Ήταν η εποχή που η ποίηση είχε εθνική λάμψη και εξέπεμπε φιλοπατρία.
Ήταν η εποχή που τα εθνικά σύμβολα μας καθιστούσαν καθολικά υπερήφανους, μας ενέπνεαν, έχαιραν αυταπάρνησης και απέραντου σεβασμού.
Ήταν η εποχή που έβγαζε βενιζέλους, καζαντζάκηδες, παπαδιαμάντηδες, παλαμάδες, πλαστήρες, δραγούμηδες, κουντουριώτηδες, καραθεοδωρήδες, γληνούς, χρυσόστομους…
Ήταν η εποχή που στους κατοίκους αυτής της χώρας δεν σέρβιραν ακατανόμαστες τηλεοπτικές ανοησίες και αποχαυνωτικά ιδεολογήματα…
Ήταν η εποχή που το «τρελλοβάπορο» συναντούσε ούριο άνεμο για να πάει μπροστά.
Ήταν η εποχή που το μυαλό αντιστεκόταν στους καπιταλιστικούς μηχανισμούς νοητικής παραλυσίας…
.Ήταν η LA BELLE EPOQUE!.. που οι Έλληνες δεν ήξεραν μόνο να παίζουν κουμκάν…
*Ο Εμμ. Αντ. Θεοδωράκης
είναι Καθηγητής – Συγγραφέας
