Το αεροπορικό δυστύχημα του ’69 που συγκλόνισε τα Χανιά

Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου 1969. Τα Χανιά και ολόκληρη η Ελλάδα βυθίζονται στο πένθος. Ενα αεροσκάφος της “Ολυμπιακής” που εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά – Αθήνα συντρίβεται λίγο πριν τις 9 το βράδυ στην Κερατέα. Ο θλιβερός απολογισμός 90 νεκροί. Τραγική ειρωνεία το γεγονός ότι την ίδια ακριβώς ημέρα 3 χρόνια πριν είχε βυθιστεί το πλοίο “Ηράκλειον” που έκανε το δρομολόγιο Χανιά – Πειραιάς. Για αυτό και το Δ.Σ. Χανίων με ψήφισμά του χαρακτήρισε την 8η Δεκεμβρίου αποφράδα ημέρα για τα Χανιά!

Τα νέα του δυστυχήματος θα διαδοθούν αστραπιαία. Ο τοπικός Τύπος που κυκλοφορεί την Τρίτη, 9 Δεκεμβρίου, αποτυπώνει το μέγεθος της δυστυχίας: “Αεροπορική τραγωδία βυθίζει και πάλιν τα Χανιά στο πένθος – Εις την επέτειον της θαλάσσιας τραγωδίας του “Ηράκλειον”»”, γράφουν τα “Χανιώτικα νέα”.

Στο κύριο άρθρο καταγράφονται οι πρώτες πληροφορίες από το αεροπορικό δυστύχημα: «Αεροσκάφος της Ολυμπιακής Αεροπορίας τύπου D.C. 6Β το οποίο εξετέλη το κανονικόν δρομολόγιόν του διά της υπ’ αριθμόν 954 πτήσεως εκ Χανίων προς Αθήνας κατέπεσε την εσπέραν εις την περιοχήν Κερατέα Μεσογείων. Το αεροσκάφος του οποίου επέβαινον, ως εγνώσθη, 85 επιβάτες και πενταμελές πλήρωμα, συμφώνως προς το δρομολόγιόν του θα ανεχώρη εκ Χανίων την 19 και 35 ώραν, με άφιξιν εις Αθήνας την 20 και 40′ (…) Ο πύργος ελέγχου ήλθεν εις επαφήν με το αεροσκάφος την 20 και 50 εσπερινήν ενώ τούτο υπερίπτατο της θέσεως Φανής Κερατέας…».

Συγκλονίζει η μαρτυρία ενός αυτόπτη μάρτυρα που καταγράφεται στο ρεπορτάζ: «Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα έγιναν όλα. Το αεροπλάνο ύστερα από ένα τρομερό θόρυβο εκτύπησε στη βουνοπλαγιά της Κερατέας. Ακούστηκε ένας κρότος και αμέσως μετά μια φωτιά σαν αστραπή εφώτησε την περιοχή του Κερατοβουνίου. Το αεροπλάνο είχε συντριβή», ανέφερε χαρακτηριστικά ο βοσκός που είδε με τα μάτια του το αεροπλάνο να πέφτει πάνω στο βουνό.

Το αεροσκάφος ήθελε μόλις 2′ ακόμα για να προσγειωθεί στο αεροδρόμιο του Ελληνικού. Το ίδιο βράδυ η Ολυμπιακή Αεροπορία εκδίδει ανακοίνωση την οποία φιλοξενούν οι εφημερίδες: «Ουδείς εκ των 85 επιβατών και εκ του πενταμελούς πληρώματος φέρεται ως επιζών», σημειώνεται στον επίλογο αυτής. Σοκ προκαλεί η είδηση ότι τα συνεργεία που κατέφτασαν για να περισυλλέξουν τους νεκρούς βρίσκουν πτώματα σε ακτίνα χιλίων μέτρων από το σημείο που έγινε η πρόσκρουση. Το ρεπορτάζ της πρώτης ημέρας συμπληρώνει η μακάβρια λίστα με τα ονόματα των σκοτωμένων επιβατών και μελών του πληρώματος.
ΠΕΝΘΟΣ

Οπως ήταν αναμενόμενο η αεροπορική τραγωδία θα κυριαρχήσει στην επικαιρότητα τις επόμενες ημέρες. Την Τετάρτη 10 Δεκεμβρίου τα “Χανιώτικα νέα” θα κυκλοφορήσουν με τίτλο “Πένθος και πολύς πόνος εις τον Νομόν Χανίων”: «Τα Χανιά από χθες και για μια ακόμα φορά ζουν ώρες εφιαλτικές, γεμάτες από οδύνη μα και αγανάκτηση μαζί. Η νέα τραγωδία που έπληξε τον νομό μας, στην επέτειο μιας άλλης παλαιοτέρας με περισσότερα θύματα, έχει αναστατώσει τους πάντες. Ανήμποροι πια να προλάβουν ό,τι έγινε, αναζητούσαν από ενωρίς χθες κάτι να πουν, να συζητήσουν μήπως και καταφέρουν να ξεφύγουν όχι από τα συναισθήματα λύπης και πόνου μα από την με απροσδιόριστο στόχο αγανάκτησή τους για ό,τι συνέβη», αναφέρεται στο πρωτοσέλιδο άρθρο της εφημερίδας, ενώ δίπλα φιλοξενείται ανταπόκριση του δημοσιογράφου Νίκου Κακαουνάκη με τίτλο “Αναγκαστική προσγείωση επεχείρησε ο πιλότος του μοιραίου αεροσκάφους”. Στο ρεπορτάζ του αείμνηστου ρεπόρτερ σημειώνεται, μεταξύ άλλων, ότι ο κυβερνήτης θέλοντας να αποφύγει την πτώση απομάκρυνε το αεροπλάνο προς την ακατοίκητη περιοχή με πρόθεση να κάνει αναγκαστική προσγείωση. Τονίζεται ακόμα ότι η αναγνώριση των πτωμάτων καθίσταται δύσκολη λόγω του διαμελισμού τους. Στην ίδια σελίδα δημοσιεύεται η απόφαση της Νομαρχίας για την κήρυξη τριήμερου πένθους καθώς και μηνύματα του αντιβασιλέως και του δημάρχου προς τις οικογένειες των θυμάτων.

Στη διπλανή στήλη δημοσιεύεται το σπαρακτικό αντίο που έγραψαν οι φίλες και οι φίλοι ενός από τα θύματα, της 17χρονης Σεβαστής Καρτσωνάκη: «Από αυτό το ταξίδι θα κριθεί το μέλλον μου, μας έλεγες λίγες ημέρες πριν. Πίστευες σε αυτό και την ευτυχία που θα έφερνε η δικαίωση των κόπων σου που την στήριζες στις βάσεις της δουλειάς σου. Ενα δίπλωμα θα άνοιγε τον δρόμο για καριέρα».

Κάθε θύμα και μια ιστορία όπως αποκαλύπτει το ρεπορτάζ με τίτλο “Στα σπίτια των θυμάτων ο επίλογος της τραγωδίας”: Αλλος πήγαινε στην Αθήνα για να επισκεφθεί τα παιδιά του που σπούδαζαν στην πρωτεύουσα, μια μητέρα μαζί με τον μόλις 2 ετών γιο της ταξίδευαν για να παραβρεθούν στον γάμο της αδερφή της, μια νεαρή κοπέλα για να δώσει εξετάσεις για το πτυχίο των αγγλικών και κάποιοι άλλοι για να επισκεφθούν συγγενείς, να ταξιδέψουν στο εξωτερικό ή να κάνουν μια βόλτα αναψυχής ως φρεσκο-αρραβωνιασμένοι.

ΒΙΒΛΙΚΗ ΣΥΜΦΟΡΑ

Τα τηλεγραφήματα των φορέων που εκφράζουν τη λύπη τους για την τραγωδία και τη συμπαράστασή τους προς τις οικογένειες των θυμάτων κατακλύζουν όλες τις πρώτες ημέρες τον Τύπο. Την Πέμπτη, 11 Δεκεμβρίου, τα “Χανιώτικα νέα” κυκλοφορούν με τίτλο “Εικόνες Βιβλικής συμφοράς εις αεροδρόμιον”. Είναι η στιγμή που αρχίζουν να καταφθάνουν οι πρώτοι σοροί προκειμένου να ταφούν από τις οικογένειες. «Σήμερον αι κηδείαι εν μέσω γενικού πένθους», σημειώνεται στο άρθρο και διευκρινίζεται: «Η αναγνώρισις πολλών πτωμάτων των θυμάτων του τραγικού αεροπορικού δυστυχήματος άρχισε να γίνεται ει το Νεκροτομείον Αθηνών και ήδη αρκετά εξ αυτών μεταφέρθηκαν χθες εδώ προς ταφή εν μέσω πραγματικού σπαραγμού και οδύνης».
Στο αεροδρόμιο περιμένουν τους αδικοχαμένους συμπολίτες τους οι μητροπολίτες Νικηφόρος και Ειρηναίος, ο διοικητής της 5ης Μεραρχίας, ο νομάρχης Χανίων, ο δήμαρχος και χιλιάδες λαού: «Σπαρακτικαί φωναί, κλάματα συνόδευαν κάθε που ένα όνομα νεκρού εξεφωνείτο. Η στρατιωτική Μουσική επαιάνιζε συνεχώς πένθιμα ενώ τιμητικό απόσπασμα παρουσίαζε όπλα».
Δίπλα στο κύριο θέμα υπάρχει μια φωτογραφία που αποτυπώνει τις προσπάθειες που καταβάλλουν άνδρες των ΛΟΚ, της Χωροφυλακής και πολίτες που πήγαν στην πλαγιά που σημειώθηκε το δυστύχημα για να περισυλλέξουν τα θύματα. Στην πρώτη σελίδα της εφημερίδας φιλοξενείται ακόμα άρθρο του μητροπολίτη κ.κ. Ειρηναίου με τίτλο “Η Εκκλησία συμπάσχει και παρηγορεί”.
Ο επίλογος της ανείπωτης αυτής τραγωδίας γράφεται με τον αποχαιρετισμό των νεκρών. Ωστόσο, ο πόνος και το πένθος συνεχίστηκαν αμείωτα για τις οικογένειες και την τοπική κοινωνία. Χαρακτηριστική η είδηση που καταγράφεται στο φύλλο του Σαββάτου 13 Δεκεμβρίου των “Χανιώτικων νέων”: “Πέθανε από λύπη για τον χαμό του παιδιού του”. Ενας πατέρας από την Ποταμίδα Κισσάμου φεύγει από τη ζωή καθώς δεν άντεξε την απώλεια του γιου του. «Για δεύτερη φορά μέσα σε δύο ημέρες, μια σύζυγος, ένας αδελφός, ολόκληρο χωριό ακολουθούν τον δρόμο του Νεκροταφείου για να θάψουν στον ίδιο τάφο που πριν λίγες ώρες είχαν κηδεύσει τον γιο, και τον πατέρα».

Τραγικές ανθρώπινες ιστορίες

Πίσω από τον “ψυχρό” απολογισμό των 90 νεκρών βρίσκονταν δραματικές ανθρώπινες ιστορίες. Οπως αυτή που φιλοξένησε εκείνες τις ημέρες η εφημερίδα των Χανίων “Εθνική Φωνή”. Ο λόγος για τον 29χρονο Νικόλαο Ροζάκη και την 24χρονη γυναίκα του Κυριακή: «Ο ατυχής Ροζάκης εργάτης του Δήμου Χανίων, είχε φύγει για τη Δυτική Γερμανίαν τον παρελθόντα Οκτώβριον για καλύτερη τύχη. Και όταν εύρηκεν εκεί μια καλή εργασία ήλθεν εις τα Χανιά για να πάρη μαζύ και την αγαπημένη του γυναίκα, στην οποία είχε βρη δουλειά εκεί. Με δάκρυα αλλά και ελπίδες πολλές εφίλησεν και απεχαιρέτισαν, προσωρινώς ήλπιζαν, τα δύο μικρά παιδιά των Ειρήνην 6 ετών και Γεώργιον 3 ετών. Και τους υποσχέθησαν ότι θα γυρίσουν σύντομα για να τα πάρουν μαζύ των, ενώ προηγουμένως, στις γιορτές θα τους έστελναν με τον Άγιο Βασίλη πολλά ωραία παιχνίδια. Τώρα τα δύο ορφανά παιδιά θα αναμένουν μάταια και τα παιχνίδια και την επιστροφή του πατέρα και της μητέρας των. Η μοίρα τα εκτύπησε πριν ακόμη νοιάσουν τη ζωήν».
Η “Εθνική Φωνή” δημοσιεύει ακόμα ότι «διετάχθη ανάκρισις διά το δυστύχημα» από τον εισαγγελέα Πρωτοδικών Χανίων κ. Δημητρίου Θάνο, ενώ σε άλλη στήλη κάνει γνωστό πως σύμφωνα με τους διεθνείς ασφαλιστικούς νόμους «αι οι οικογένειαι των θυμάτων προβλέπεται να αποζημιωθούν μέχρι του ποσού των 500.000 δραχμών δι’ έκαστον θύμα». «Η “Ολυμπιακή” είναι ασφαλισμένη εις παγκόσμιον ασφαλιστικόν οργανισμόν, μέλος του οποίου είναι η “Ασπίς – Πρόνοια” μέσω της οποίας ασφαλίζεται και η εν λόγω εταιρία», αναφέρεται στο δημοσιεύμα ενώ διευκρινίζεται από τη σύνταξη ότι τα παραπάνω «ανακοινώθησαν υπό του Καθηγητού κ. Γεωργάκη κατά την προχθεσινήν συνέντευξιν Τύπου προς τους δημοσιογράφους».

ΑΝΑΜΝΗΣΗ ΠΑΥΛΟΥ ΚΑΚΟΥΡΗ
«Μου λείπει η μορφή του»

Αφάνταστα δύσκολη η επόμενη μέρα για τις οικογένειες των θυμάτων. «Λίγα χρόνια μετά το “Ηράκλειο”, 90 οικογένειες μαυροφορέθηκαν για το ατύχημα στην Κερατέα. Είναι κάτι πολύ σκληρό για ένα μικρό τόπο» μας έλεγε συγγενής θύματος. Ανάμεσα στα θύματα της τραγωδίας ξεχωριστή αναφορά στον Παύλο Κακούρη. Πέρα από την οικογένειά του, ο χαμός του προκάλεσε “σοκ” στην πόλη και αυτό γιατί ο αρχιτέκτονας μηχανικός είχε συνδεθεί χάρις στη δουλειά του με δεκάδες μεγάλα δημόσια και ιδιωτικά αναπτυξιακά έργα στα Χανιά αλλά και στην υπόλοιπη Κρήτη.
Η κόρη του Μαρίτα Κακούρη που ήταν στην ηλικία των 2 ετών όταν έφυγε ο πατέρας της, μας λέει. «Αν και ουσιαστικά δεν τον είχα γνωρίσει, μου λείπει η μορφή του, ακόμη και τώρα που οι γιοι μου ενηλικιώθηκαν (ο ένας ονομάζεται Παύλος) και η κόρη μου μεγάλωσε… Συγκινούμαι όταν μου μιλούν όσοι τον ήξεραν, για το πόσο ολοκληρωμένος και σπάνιος άνθρωπος ήταν. Σπούδασα Αρχιτεκτονική για να τον καταλάβω μέσα από το έργο του. Τον θαυμάζω και τον ευγνωμονώ. Αισθάνομαι την Αγάπη του και μια – δυο φορές στη ζωή μου έχουμε επικοινωνήσει με τρόπο που αγγίζει τα όρια του μεταφυσικού» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Η ίδια ως αρχιτέκτονας πιστεύει πως «αν ζούσε η οικιστική, πολεοδομική και τουριστική ανάπτυξη του νομού Χανίων (και ίσως και της Κρήτης) θα ήταν διαφορετική. Θα ήθελα να τον θυμούνται…».
Εχουν περάσει τόσα χρόνια αλλά η Μαρίτα Κακούρη έμαθε πέρυσι από αυτόπτη μάρτυρα πως ο πατέρας της συνομιλώντας με κάποιον δεν πρόλαβε να μπει στο αεροπλάνο το οποίο και έκλεισε την πόρτα. Για κακή του τύχη κάποιος τον αναγνώρισε ότι είναι επιβάτης και η πόρτα άνοιξε και πάλι για να επιβιβαστεί! Επίσης με τον πατέρας της επρόκειτο να ταξιδέψει και η μητέρα της αλλά από ένα τυχαίο συμβάν τελικά δεν πήγε μαζί του!
Ο Παύλος Κακούρης μαζί με τον εξάδελφο του αείμνηστο πολιτικό μηχανικό Παύλο Παυλάκη διαμόρφωσαν ένα μεγάλο μέρος της σύγχρονης εικόνας των Χανίων. Μελετούν από κοινού και προσφέρουν δωρεάν στο Δήμο τη μελέτη διαμόρφωσης της πλατείας Δικαστηρίων όπως είναι σήμερα και συμβάλουν στην εξασφάλιση χρηματοδότησης από τα αρμόδια Υπουργεία! Το 1964 μελετούν και σχεδιάζουν τον Ι.Ν. Πέτρου και Παύλου, μελετούν και σχεδιάζουν το κτηριακό συγκρότημα του Ψυχιατρείου Κρήτης που αποτέλεσε το πρώτο σε όλη την Ελλάδα με βιολογικό καθαρισμό, υπογειωμένο δίκτυο θέρμανσης, αλλά και το παλιό Νοσοκομείο (χωρίς τις μετέπειτα προσθήκες). Ο Π. Κακούρης μελέτησε επίσης το κτήριο του ξενοδοχείου “Κύδων”, το σπίτι που γεννήθηκε ο Ελ. Βενιζέλος στις Μουρνιές και μαζί με τον αρχαιολόγο Ι. Τζεδάκη εργάστηκαν στην ανακατασκευή του βορειοδυτικού τμήματος των Ενετικών οχυρώσεων! Ενας πρωτοπόρος της εποχής του η απώλεια του οποίου κόστισε στην οικογένεια και στους ανθρώπους αλλά και στην τοπική κοινωνία.

(σ.σ. για το φωτογραφικό υλικό και τις πληροφορίες ευχαριστούμε τις κ. Μ. Κακούρη και Κ. Παυλάκη).