» Ο θεατρολόγος Ηλίας Μαλανδρής µιλά για τα αποσπασµατικά κείµενα που µπορεί να βρεθούν ανά πάσα στιγµή
Ένα διεθνές συνέδριο για τα αποσπασµατικά κείµενα χαµένων σήµερα αρχαίων δραµάτων, τα οποία έχουν διασωθεί έως τις µέρες µας µέσα από παπυρικά ευρήµατα, λεξικολογικές και άλλες πηγές, είναι από µόνο του σηµαντικό.
Όταν, δε, πρόκειται για το πρώτο Φεστιβάλ Αρχαίου ∆ράµατος που πραγµατοποιείται στη χώρα µας, όπου εκτός από γνωστά αποσπασµατικά κείµενα παρουσιάζονται και νέες ανακαλύψεις, τότε η θεµατική αποκτά ακόµα µεγαλύτερο ενδιαφέρον.
«Πρώτη φορά στη χώρα µας γίνεται συνέδριο για τα αποσπασµατικά κείµενα των αρχαίων τραγικών που χάθηκαν και καταστράφηκαν από τις αλλεπάλληλες πυρκαγιές των βιβλιοθηκών ανά τον κόσµο, µε πιο σηµαντική καταστροφή αυτή της βιβλιοθήκης της Κωνσταντινούπολης κατά την πρώτη Άλωση (1204). Έως τότε έχουµε πολλές πληροφορίες ότι τα κείµενα αυτά βρίσκονταν εκεί, αλλά στη συνέχεια σταµάτησαν να υπάρχουν πηγές που να µας διαφωτίζουν σχετικά µε την κυκλοφορία ή την παιδευτική δράση τους. Οπότε εικάζουµε ότι εκεί καταστράφηκαν ή κάποια από αυτά µπορεί και να πουλήθηκαν σε συλλέκτες µετά την καταστροφή. Η αλήθεια είναι ότι δεν µπορεί κανείς να πιστέψει ότι αυτά τα κείµενα βρίσκονταν µόνο σε µια βιβλιοθήκη. Το τι έγινε και δεν υπάρχουν σήµερα, είναι κάτι που διερευνά η επιστήµη της παπυρολογίας. Στο συνέδριο µάς ενδιέφεραν τα δραµατικά κείµενα των αρχαίων τραγικών µας –και δεν εννοούµε µόνο τον Σοφοκλή, τον Αισχύλο και τον Ευριπίδη. Είναι περίπου 100 τραγικοί, οι οποίοι έχουν γράψει ο καθένας από 100 έργα περίπου», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο θεατρολόγος Ηλίας Μαλανδρής, επιµελητής του 1ου ∆ιεθνούς Φεστιβάλ Αρχαίου ∆ράµατος για τα Αποσπασµατικά Κείµενα µε τίτλο «Το Άγνωστο Πρόσωπο των Τραγικών», που διοργάνωσε η Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Ονείρους, µε την υποστήριξη του υπουργείου Πολιτισµού και Αθλητισµού, στο Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο ∆ελφών(17-18/10) και στο Ίδρυµα Β & Μ Θεοχαράκη (19/10).
Η διάρκεια του συνεδρίου είναι τετραετής και θα διοργανώνεται ετησίως κάθε φθινόπωρο. Επιµελητές του είναι ο θεατρολόγος Ηλίας Μαλανδρής και η ∆ρ. Άννα Μαυρολέων, µε εισηγητές σπουδαίες προσωπικότητες των γραµµάτων, του πολιτισµού και των τεχνών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. «Με το πρώτο µέρος του πρώτου συνεδρίου ξεκινήσαµε κάπως ανάποδα. ∆ηλαδή, κάναµε µια αναφορά στην πρόσληψη του αρχαίου δράµατος από το ρωµαϊκό θέατρο, µε βάση αποσπάσµατα και πηγές, που είναι επίσης ένας τεράστιος θησαυρός γνώσης», συµπληρώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ηλ. Μαλανδρής εισάγοντάς µας στο συνέδριο που εκτός από τα γνωστά κείµενα ασχολήθηκε και µε τις νέες, εντυπωσιακές ανακαλύψεις. Μια από αυτές παρουσίασε ο James Diggle, τέως καθηγητής αρχαίων ελληνικών και λατινικών στο Πανεπιστήµιο του Κέιµπριτζ και µέλος (Fellow) του Κολεγίου Κουίνς, ο οποίος αναφέρθηκε σε «Μια νέα ανακάλυψη στο Άγιον Όρος», δηλαδή ένα απόσπασµα από το έργο «Κρεσφόντης» του Ευριπίδη, που βρέθηκε πριν από λίγα χρόνια µέσα σε ένα χειρόγραφο στον Άγιον Όρος και αφορά την πιο σηµαντική, ίσως, σκηνή αναγνώρισης ήρωα τραγωδίας.
«Την αναφέρει ο Αριστοτέλης ως τη σηµαντικότερη ένδειξη αναγνώρισης, ως δοµικό στοιχείο της τραγωδίας. Έχουµε σπουδαίες αναγνωρίσεις στην ‘Ηλέκτρα’, στην ‘Ιφιγένεια εν Ταύροις’ και αλλού. Όµως, αυτή που αναφέρει και ο Αριστοτέλης δεν την είχαµε», τονίζει ο συνοµιλητής του ΑΠΕ-ΜΠΕ για τη σκηνή η οποία παρουσιάστηκε στο Ίδρυµα Θεοχαράκη από την οµάδα των αποφοίτων του πανεπιστηµίου του York, σε µετάφραση Γιάννη Γρηγοράκη, µε τη συµµετοχή των ηθοποιών Γεωργία Ζώη και Νίκου Μέλλο. «Αυτή η σκηνή, για την οποία τόσα έχουµε ακούσει και τόσο πολύ την έχουν περιγράψει όλοι οι µελετητές, δεν είχε παιχτεί ποτέ γιατί θεωρούνταν χαµένη. Τώρα παίχτηκε γιατί βρέθηκε επιτέλους µέσα σε ένα βιβλίο, στο οποίο ένας µοναχός του Αγίου Όρους, αιώνες πριν, έκατσε και αντέγραψε, µαζί µε πολλά άλλα αποσπασµατικά κείµενα των αρχαίων τραγικών µας, τα οποία µελετώνται αυτή τη στιγµή. Υπάρχουν πολλά αποσπασµατικά κείµενα που µπορεί να βρεθούν ανά πάσα στιγµή. Το ζήτηµα είναι να ενδιαφερθεί η Ελληνική Πολιτεία και γι’ αυτήν την κληρονοµιά µας, την πνευµατική. Για παράδειγµα, αυτή την εποχή υπάρχει ένας πάπας εξαιρετικά φωτισµένος, ο πάπας Φραγκίσκος. Πού βρίσκεται ένας φορέας από την Ελλάδα να του ζητήσει επισήµως να πάνε κάποιοι µελετητές, όχι Έλληνες απαραίτητα ή όχι µόνο Έλληνες, και να ψάξουν στη βιβλιοθήκη του Βατικανού να βρουν αν υπάρχουν τέτοια κείµενα;», τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο επιµελητής του συνεδρίου.
Στο πλαίσιο των πρωτοτυπιών του Φεστιβάλ εντάσσεται και η παρουσίαση στις 16/6, στον αρχαιολογικό χώρο Τύµβου του Ατρέα στις Μυκήνες, για πρώτη φορά στη χώρα µας, της θεατρικής παράστασης «Θυέστης» του Σενέκα, σε µετάφραση Ουρανίας Παπακωνσταντοπούλου, σκηνοθεσία Ηλία Μαλανδρή, σκηνογραφία Κούλας Γαλιώνη, µουσική σύνθεση Νίκου Ξανθούλη και πρωταγωνιστές, µεταξύ άλλων, τους Νικήτα Τσακίρογλου, Γρηγόρη Βαλτινό, Γιάννη Βούρο, Γεωργία Ανέστη, Κώστα Νικούλι και Χρυσάνθη Γεωργαντίδου. «Ο τύµβος του Ατρέα στις Μυκήνες άνοιξε πρώτη φορά για µια παράσταση και αυτό ήταν πολύ σηµαντικό. Φυσικά ήταν µόνο για πανεπιστηµιακούς και φοιτητές από ένα συγκεκριµένο κολλέγιο από το Λονδίνο. ∆εν µπορούσαµε να το κάνουµε ανοικτό γιατί δεν χωράνε περισσότερα από 70 άτοµα µέσα, αλλά κι επειδή έγινε για πολύ συγκεκριµένο λόγο», εξηγεί ο ίδιος, που ευχαριστεί όλους τους συµµετέχοντες στο συνέδριο, µεταξύ των οποίων την Gonda van Steen Koraes, τη Βελγίδα ελληνίστρια, συγγραφέα και κάτοχο της Έδρας Κοραής στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του King’s College στο Λονδίνο, που έγραψε το βιβλίο «Ζητούνται παιδιά από την Ελλάδα» (η οµιλία της «The Breadcrumb Trail back Home, lost and found» αφορούσε υιοθεσίες που αναφέρονται σε αρχαία, γνωστά και άγνωστα, κείµενα), τον Ανδρέα Ζούλα, µεταφραστή – συγγραφέα, που µίλησε για «Τα Κενά: η Μετάφραση, η Παράσταση», τον Ανδρέα Μιχαλόπουλο, καθηγητή Λατινικής λογοτεχνίας ΕΚΠΑ («Όψεις της αρχαίας Ελληνικής τραγωδίας στη Ρώµη»), την Άννα Μαυρολέων, καθηγήτρια Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστηµίου, µε τίτλο οµιλίας «Εισαγωγή στον κόσµο του Σενέκα», τον Κωνσταντίνο Μπούρα, µεταφραστή – συγγραφέα, καθηγητή ΕΚΠΑ («∆ιασκευάζοντας µετ’ ευτελείας την Περικειροµένη του Μενάνδρου»), τον Angelo Meriani, τακτικό καθηγητή Ελληνικής Γλώσσας και Φιλολογίας στο Τµήµα Ανθρωπιστικών Σπουδών του Πανεπιστηµίου του Σαλέρνο («Paths of a Curse, from Euripides and Seneca to Gabriele d’Annunzio»), τον Χριστόφορο Χριστοφή, σκηνοθέτη, συγγραφέα, που µίλησε για τον «Μένανδρο, Μεταµορφώσεις του γέλιου. Μετασχηµατισµοί και προσωπεία», τον Νίκο Ξανθούλη, συνθέτη – λυριστή, επιστηµονικό συνεργάτη της Ακαδηµίας Αθηνών και αντεπιστέλλον µέλος του Αρχαιολογικού Ινστιτούτου της Αµερικής («Η µουσική στον ‘Θυέστη’ του Σενέκα») κ.α. Χαιρετισµό απεύθυνε ο Φώτης Παπαθανασίου, καθηγητής ιατρός, µεταφραστής, ερευνητής, διευθυντής του Ιδρύµατος Β & Μ Θεοχαράκη.
Τέλος, κατά τη διάρκεια του συνεδρίου, παρουσιάστηκαν στον αρχαιολογικό χώρο των ∆ελφών, για πρώτη φορά παγκοσµίως, σε µια σκηνική πράξη, µε συνοδεία αρχαίας λύρας από τον Νίκο Ξανθούλη, νέα αποσπάσµατα από τα έργα του Ευριπίδη «∆ανάη», «Τήλεφος», «Βελερεφόντης», «Κρήτες», και «Κρεσφόντης». Επίσης προβλήθηκαν αποσπάσµατα από τον «Θυέστη» του Σενέκα από τον τύµβο του Ατρέα στις Μυκήνες, µε ανοιχτή συζήτηση µε κάποιους από τους συντελεστές, καθώς και από µαγνητοσκόπηση αποσπάσµατα για το Τρίτο πρόγραµµα της ΕΡΑ µε τη συµµετοχή των Άννα Συνοδινού, Χρίστου Τσάγκα, Όλγας Τουρνάκη, Χρήστου Λούλη, Μέµου Μπεγνή, Άννας Κουτσαφτίκη, Ανδρέα Σµυρνάκη, Ειρήνης ∆ερέµπεη και Μάριου Φραγκούλη.
