Στη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συµβουλίου (17 Οκτωβρίου 2024) συζητήθηκε χωρίς να ληφθούν αποφάσεις και το χρόνιο πλέον, µεταναστευτικό. Οι δικές µας παρατηρήσεις συνοψίζονται στην έλλειψη συνεκτικής και κοινής πολιτικής, στις ανισότητες στην κατανοµή βαρών, στην αποτροπή αντί για ένταξη, στην αποτυχία στην αντιµετώπιση των αιτίων της µετανάστευσης, στις αντιδράσεις για την εξωτερική συνεργασία και το ρόλο της FRONTEX. Κοινώς µπάχαλο ένα ιδιαίτερο σοβαρό πρόβληµα για τη χώρα µας, δεδοµένου ότι είµαστε µια από τις εξαιρετικά λίγες χώρες πρώτης υποδοχής.
Το πλαίσιο που έχει υιοθετήσει η ακροδεξιά στην Ευρώπη, καθιστά τη συζήτηση για τη µετανάστευση στη σύνοδο κορυφής της ΕΕ χωρίς νόηµα και φυσικά χωρίς αποτέλεσµα, όπως έδειξαν οι συνοµιλίες. Και παρά το ότι η παράτυπη µετανάστευση φέρεται να µειώθηκε κατά 42% φέτος, το ζήτηµα είναι πιο πιεστικό.
Με βάση ότι η µετανάστευση αποτελεί ευρωπαϊκή πρόκληση που απαιτεί ευρωπαϊκή αντίδραση, οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων φαίνεται ότι διαφώνησαν σε όλους τους άξονες δράσης της ολοκληρωµένης προσέγγισης, και αναµένει από την Κοµισιόν να βρει τη λύση που οι ίδιοι αρνούνται ή καταγράφουν την αδυναµία τους να συναποφασίσουν!
Τα χιλιοειπωµένα επανέρχονται στο τραπέζι για την ενισχυµένη συνεργασία µε τις χώρες καταγωγής και διέλευσης, µέσω ολοκληρωµένων αµοιβαία επωφελών εταιρικών σχέσεων, για την αντιµετώπιση των βαθύτερων αιτίων και την καταπολέµηση της εµπορίας και της διακίνησης ανθρώπων προκειµένου να προληφθούν οι απώλειες ανθρώπινων ζωών και οι αντικανονικές αναχωρήσεις. Και δε λησµόνησαν να πουν πάλι για την αποφασιστική δράση σε όλα τα επίπεδα για τη διευκόλυνση, την αύξηση και την επιτάχυνση των επιστροφών από την Ευρωπαϊκή Ένωση, µε τη χρήση όλων των σχετικών πολιτικών, µέσων και εργαλείων της ΕΕ, συµπεριλαµβανοµένης της διπλωµατίας, της ανάπτυξης, του εµπορίου και των θεωρήσεων.
Στον ορυµαγδό της άνευ ορίου πολυλογίας της συνόδου για το θέµα, έπρεπε να βρουν και δυο λέξεις για τη σηµασία της εύρυθµης λειτουργίας του χώρου, µε την υπόµνηση ότι … θα επανέλθουν στο συγκεκριµένο ζήτηµα.
Στο παρασκήνιο φαίνεται ότι υπήρξαν αρκετές συγκρούσεις και η συζήτηση έχει προκαλέσει έντονο διάλογο και κριτική από τον τύπο και τους αναλυτές, µε επικέντρωση σε διάφορες πτυχές της στρατηγικής που ακολουθεί η ΕΕ. Συνοψίζουµε στη συνέχεια τα βασικά στοιχεία:
1.
Έλλειψη συνεκτικής και κοινής πολιτικής: Αποτυχία της ΕΕ να υιοθετήσει µια πραγµατικά ενιαία και συνεκτική πολιτική για τη µετανάστευση. Παρά την αναγνώριση της µετανάστευσης ως «ευρωπαϊκή πρόκληση», πολλά κράτη-µέλη εξακολουθούν να προωθούν εθνικές στρατηγικές και πολιτικές που διαφέρουν σηµαντικά από τις προτεινόµενες ευρωπαϊκές λύσεις.
2.
Ανισότητες στην κατανοµή των βαρών: Υπάρχει εκτεταµένη κριτική για την ανισοµερή κατανοµή των βαρών και των ευθυνών µεταξύ των κρατών-µελών, µε χώρες πρώτης γραµµής, όπως η χώρα µας, να επωµίζονται δυσανάλογα µεγάλες πιέσεις από τις αφίξεις µεταναστών και προσφύγων. Αβίαστο συµπέρασµα είναι ότι η αλληλεγγύη που ζητείται από ορισµένες χώρες είναι θεωρητική και δεν εφαρµόζεται στην πράξη.
3.
Αποτροπή αντί για ένταξη: Είναι πλέον προφανές ότι οι ευρωπαϊκές πολιτικές έχουν µετατοπιστεί προς την κατεύθυνση της αποτροπής και της ασφάλειας αντί της ένταξης και της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωµάτων των µεταναστών. Αυτό περιλαµβάνει την ενίσχυση των εξωτερικών συνόρων και τη συνεργασία µε τρίτες χώρες για την αποτροπή µεταναστευτικών ροών, χωρίς να δίνεται έµφαση στην ένταξη ή την προστασία των αιτούντων άσυλο.
4.
Αποτυχία στην αντιµετώπιση των αιτίων της µετανάστευσης: Το κεντρικό πρόβληµα πάντως είναι ότι η ΕΕ αποτυγχάνει να ασχοληθεί µε τις βασικές αιτίες της µετανάστευσης, όπως οι πόλεµοι, και η φτώχεια, στις χώρες προέλευσης. Η στρατηγική συχνά περιορίζεται στην αντιµετώπιση των επιπτώσεων της µετανάστευσης στην Ευρώπη, χωρίς να προωθούνται λύσεις στα προβλήµατα που τη δηµιουργούν.
5.
Αντιδράσεις για την εξωτερική συνεργασία: Η συνεργασία µε χώρες εκτός ΕΕ για την ανάσχεση των µεταναστευτικών ροών έχει επίσης αποτελέσει αντικείµενο κριτικής, καθώς πολλές από αυτές τις συνεργασίες αφορούν χώρες µε αµφιλεγόµενα ανθρώπινα δικαιώµατα. Ο τύπος και οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων έχουν εκφράσει ανησυχίες ότι η ΕΕ χρηµατοδοτεί καθεστώτα που δεν σέβονται τα δικαιώµατα των µεταναστών και προσφύγων.
6.
Αντιπαραθέσεις για τον ρόλο της FRONTEX: Η αύξηση των αρµοδιοτήτων της FRONTEX, της ευρωπαϊκής υπηρεσίας που είναι υπεύθυνη για τα εξωτερικά σύνορα, έχει επίσης επικριθεί, καθώς υπάρχουν αναφορές για επαναπροωθήσεις µεταναστών, παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωµάτων και έλλειψη λογοδοσίας.
Ως πρώτο συµπέρασµα σηµειώνουµε ότι, παρά τις συνεχείς στρατηγικές συζητήσεις και την αναγνώριση του προβλήµατος σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η ΕΕ εξακολουθεί να αντιµετωπίζει σηµαντικά προβλήµατα στον τοµέα της µετανάστευσης, καθώς η έλλειψη ενότητας και η προτεραιότητα που δίνεται στην ασφάλεια έναντι της αλληλεγγύης και των ανθρωπίνων δικαιωµάτων παραµένουν στο ακέραιο!
Ωστόσο, για την αντιµετώπιση των βαθύτερων αιτίων της µετανάστευσης είναι καιρός οι ταγοί της ΕΕ και οι διαχειριστές τους να επιδείξουν πρόοδο προς την ορθή συµπεριφορά που αφορά την αναπτυξιακή βοήθεια, µέσω της αύξησης των επενδύσεων, της εκπαίδευσης και των οικονοµικών ευκαιριών στις χώρες προέλευσης. Η δράση αυτή µπορεί να µειώσει την ανάγκη µετανάστευσης των ανθρώπων. Τέλος, θα πρέπει να υπενθυµίσουµε την ανικανότητα των ταγών της ΕΕ να υιοθετήσουν αποφάσεις για τον έλεγχο της παράτυπης µετανάστευσης και η διαχείριση των εξωτερικών συνόρων. Βασική δε, προϋπόθεση για την επιτυχία µιας πολιτικής που θα υιοθετηθεί είναι και η προώθηση οδών νόµιµης µετανάστευσης, υπό την έννοια όχι µόνο της πρόληψης της παράτυπης µετανάστευσης, αλλά και της προώθησης διαύλων νόµιµης µετανάστευσης που ωφελούν τόσο τους µετανάστες όσο και τις χώρες υποδοχής.
Το θέµα της µετανάστευσης, ανεξάρτητα από την αδυναµία των ηγετών να βρουν λύσεις θα παραµείνει ένα αγκάθι στην πορεία όλων των λαών της ανθρωπότητας, γιατί αγγίζει όλα τα πλάτη και τα µήκη του πλανήτη µας!
