50 χρόνια από την εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν είναι λίγα! Μόλις 100 από την Μικρασιατική καταστροφή και την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης. Συλλογική μνήμη γεμάτη συλλογικά τραύματα, τραύματα που δεν γνωρίζω εάν έχουν επουλωθεί σωστά! Η ιστορία δεν είναι γραμμένη χωρίς πρόσωπα. Κι αυτά τιμούμε… Δεν ανήκω στη γενιά του Πολυτεχνείου, αλλά στην μετα-Πολυτεχνείο εποχή.
Αλλά το Πολυτεχνείο υπήρξε και πριν και μετά! Γνώρισα το Πολυτεχνείο μέσα από μία τεράστια ασπρόμαυρη τηλεόραση «URANIA». Από την εξέγερση του 1973 μέχρι το 1977, έτος της αποφοίτησής μου από το Πρακτικό Τμήμα του 3ου Λυκείου Λάρισας. Μην νομίζετε ότι κι αυτή η περίοδος ήταν εύκολη. Η Δικτατορία ήταν παρούσα όχι μόνο στη μνήμη, αλλά και στην καθημερινότητα.
Το 3ο Λύκειο Λάρισας θεωρείτο ως το πιο επαναστατικό Λύκειο του Νομού, αλλά και με τις μεγαλύτερες επιτυχίες στο Πανεπιστήμιο (χωρίς Φροντιστήριο)! Οι μαθητές υπήρξαμε «εργαλείο» -εργαλειοποιηθήκαμε- πολλών και ποικίλων μεταρρυθμίσεων (εξετάσεις από το Γυμνάσιο κατ’ έτος μέχρι το τέλος του Λυκείου), αυστηρότητα, πίεση από το σπίτι προς συγκεκριμένες επαγγελματικές κατευθύνσεις. Ήταν κατανοητό! Υπήρχε φτώχεια, υπήρχε φόβος, απαισιοδοξία, αλλά υπήρχε και αγώνας. Αγώνας με ποικίλες μορφές απέναντι στον γενικό «βιασμό της Ελληνικής Δημοκρατίας» (Αλέξης Παπαχελάς, Ο βιασμός της Ελληνικής Δημοκρατίας, εκδ. Εστία, Αθήνα 2017). Αντιδράσαμε.
Κλέψαμε τη σημαία του σχολείου και βγήκαμε στους δρόμους και στις πλατείες της Λάρισας, επαναστατήσαμε όταν δεν θέλαμε να μας κόψουν τα μαλλιά, όταν φορούσαμε τα αμερικάνικα παντελόνια, όταν αντί για τον ελληνικό καφέ πίναμε «Νες Καφέ», όταν η Επαρχία υποδέχθηκε το Λύκειο της Νίκαιας Αττικής τον Παναγιώτη Γιαννάκη (μαθητή τότε) και παίξαμε το τελευταίο παιχνίδι καλαθοσφαίρισης με τον Νίκο Σταυρόπουλο (το σύνθημα της κερκίδας ήταν Ψωμί-Παιδεία-Ελευθερία), όταν σταματήσαμε τις γυμναστικές επιδείξεις και τις μπλέ ποδιές με τις κορδέλες στα μαλλιά οι συμμαθήτριές μας από τα διπλανά Λύκεια !!! Επαναστατήσαμε απέναντι στο «Πιστοποιητικό Κοινωνικών Φρονημάτων», που δεν μας επέτρεψε να συνεχίσουμε τις σπουδές μας στην Ελλάδα, επειδή πολλά παιδιά έκαναν το λάθος και φορούσαμε κόκκινο πουλόβερ που με κόπο είχαν πλέξει οι γιαγιάδες μας και οι μανάδες μας. Και στο εξωτερικό υπήρξε το Πολυτεχνείο. Συνεχίσθηκε με τις Ομάδες των Ελλήνων φοιτητών και τα τραγούδια του Μίκυ Θεοδωράκη και του Διονύση Σαββόπουλου. Θα μου πείτε όλα αυτά είναι Πολυτεχνείο;
Ήταν οι αξίες του Πολυτεχνείου που μας έκαναν να αντιταχθούμε στην όποια μορφή περιθωριοποίησης. Γιατί το Πολυτεχνείο δεν περιορίζεται χρονικά και χωρικά στο τριήμερο της εξέγερσης. Βρίσκεται στις αποφάσεις μας, στα Τέμπη, στην πανδημία, στο σεβασμό του σχολείου και των καθηγητών μας, στο σεβασμό του χώρου που ζούμε και αναπνέουμε, στο σεβασμό της ίδιας της ζωής μας. Είναι οι αξίες μας που θέτουμε στις τοπικές μας κοινωνίες! Κάθε μορφή μουσειοποίησης του Πολυτεχνείου οδηγεί στην παραχάραξη της συλλογικής μνήμης! Κάθε απαξία στα παραπάνω οδηγεί τις όποιες δίκαιες καταλήψεις σε κατα(θ)λήψεις. Οι αξίες του Πολυτεχνείου μάς κρατούν ζωντανούς και γινόμαστε σπίθα που πυροδοτεί τα κοινωνικά κινήματα των επόμενων γενεών. Έχουμε πολλά παλληκάρια και στην Κρήτη και στην Ελλάδα.
Η ιστορία μας είναι γεμάτη. Έχω όμως την εντύπωση ότι τις αξίες κάπου τις αφήσαμε, τις λησμονήσαμε, γιατί βολευτήκαμε με το εύκολο χρήμα, με τον τουρισμό, τις επιδοτήσεις, το δε βαριέσαι και το άστο και όπου βγει… Οφείλουμε να ξανασκεφτούμε όλοι για να μην μείνει ανεκπλήρωτο το Πολυτεχνείο! Καμία μεταρρύθμιση δεν είναι αρκετή εάν δεν συνοδεύεται και από το ερώτημα τι κοινωνία θέλουμε αύριο.
Ποιον άνθρωπο θέλουμε αύριο. Και μην μπορώντας να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό οι αυριανές κοινωνίες είναι ήδη εδώ… Και δεν ετοιμαζόμαστε, ούτε καν φανταζόμαστε ότι το Πολυτεχνείο ζει, αλλά χωρίς εμάς. Η μνήμη όμως όσο και να τη θάψουμε, μπορεί να ξυπνήσει αναπάντεχα. Τι μένει, λοιπόν, από όλα αυτά τα παιδιά της αντίστασης, που σκοτωθήκανε άδικα, τι έχει να πει στο σημερινό νέο και νέα του 21ου αιώνα με το κινητό, το τατού, την εφήμερη σχέση, την εποχή της Τεχνητής Νοημοσύνης και πολλά άλλα.
Όλα καλά και άγια. Νέα πρότυπα, νέοι αγώνες. Αλλά προς ποια κατεύθυνση;
Δεν χρειάζεται απλώς να βρούμε τις χαμένες αξίες, να τις περιγράψουμε, αλλά να πιστέψουμε σε αυτές: αξιοπρέπεια, αλληλεγγύη, συλλογικότητες, δικαιοσύνη, ελευθερία, σεβασμός, όνειρο. Τον άνθρωπο… τον πολιτικό πολιτισμό! Υπάρχουν και σήμερα πολλά μικρά Πολυτεχνεία που μπορούν να μας εμπνεύσουν για το μέλλον μας, να παλέψουμε για αυτό, για την Ελλάδα, την Ευρώπη και πρωτίστως την Κρήτης μας. Η Κρήτη και οι Κρήτες φοιτητές της εποχής έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στον αγώνα αυτό. Ήταν πολλοί. Και το ερώτημα που θέτω είναι τι νέο κομίζανε στο «κλυνόν άστυ», την Αθήνα. Και φυσικά όλοι οι φοιτητές μας από την Επαρχία. Πρέπει να απαντηθεί το ερώτημα.
Μία εθνική ιστορική ιερή ημέρα. Και ως τέτοια πρέπει να την βλέπουμε για να υπάρχει συγκίνηση και μάθηση! Πολύ θα ήθελα να μάθω γι’ αυτό. Και ίσως να μας βοηθήσει και εμάς σήμερα. Μπορούμε γι’ αυτό! Μαζί και πάλι για να μην μείνει ανεκπλήρωτο το Πολυτεχνείο! *Ο δρ Κωνσταντίνος Β. Ζορμπάς είναι γενικός διευθυντής της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης
