Η 29η Ιουλίου είναι μια επετειακή ημερομηνία για την πόλη των Χανιών, καθώς τότε εκδηλώθηκε στην πόλη το μοναδικό δημοκρατικό κίνημα ενάντια στη δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά. Εκείνο το ζεστό καλοκαιριάτικο πρωινό ο Σταθμός Ασυρμάτου Χανίων εξέπεμψε το παρακάτω διάγγελμα:
«Προς την Α.Μ. Βασιλέα
Προς τας Ενόπλους Δυνάμεις
Προς τον ελληνικό λαό
Στρατός και λαός αδελφωμένοι κατέλυσαν αρχάς λαομισήτου τυραννίας εκπροσωπούμενης υπό του στρατηγού Μεταξά. Ανακτήσας ελευθερίας αυτού απευθύνεται προς την Α.Μ. τον Βασιλέα και ζητεί την άμεσον απομάκρυνσιν της τυραννικής Κυβερνήσεως Μεταξά, την αποκατάστασιν του κράτους του νόμου και των λαϊκών ελευθεριών και τον σχηματισμόν Κυβερνήσεως Εθνικής Σωτηρίας εκ των αρίστων Ελλήνων, αδιακρίτως πολιτικών παρατάξεων. […]Με αδελφικόν χαιρετισμόν προς τας ενόπλους δυνάμεις και ολόκληρον τον λαόν. Ζήτω ο Βασιλεύς, ζήτω η Ελλάς».
Το διάγγελμα υπέγραφαν οι: Ιωάννης Μουντάκης (τέως Δήμαρχος Χανίων), Αριστομένης Μητσοτάκης (πολιτευτής, ανιψιός του Βενιζέλου), Μάντακας (στρατιωτικός διοικητής Κρήτης), Βολουδάκης (πολιτευτής) και ο Παΐζης. Μαζί με αυτούς ήταν και η «Φιλική Εταιρεία Χανίων» όργανο του Κ.Κ.Ε., με πρόεδρο τον Σταύρο Παπαδοκωνσταντάκη, τον δικηγόρο Βαγγέλη Χατζηαγγελή και τον αντιπρόσωπο της Κ.Ο. Κρήτης Μάρκο Βαφειάδη. Στην οργάνωση συμμετείχαν βενιζελικοί, δημοκράτες και κομμουνιστές («Ριζοσπάστης» 29/7/2007, «7 Μέρες Μαζί»).
Όπως είναι γνωστό το κίνημα απέτυχε, καθώς δεν ήταν σωστά οργανωμένο. Έτσι, η φιλομεταξική χανιώτικη εφημερίδα «Εσπερινός Ταχυδρόμος» στις 1/8/1938 με πηχαίους τίτλους αναφέρει:
«ΤΟ ΠΑΡΑΦΡΩΝ ΕΠΤΑΩΡΟΝ ΚΙΝΗΜΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΔΟΞΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ. Οι αλητόπαιδες στασιασταί διελύθησαν ως «ιστός αράχνης».
Η εφημερίδα περιγράφει τις κωδωνοκρουσίες του μητροπολιτικού ναού, οι οποίες καλούσαν τον κρητικό λαό να αγωνιστεί, καθώς και τις ομιλίες του Αριστομένη Μητσοτάκη, του Εμμανουήλ Μπάκλατζη (εκδότη του «Παρατηρητή») και το ψήφισμα του τέως Δημάρχου Ιωάννη Μουντάκη στην πλατεία Συντριβανίου. Χαρακτηριστικό στοιχείο του φασιστικού ρεπορτάζ είναι η περιγραφή των επαναστατών: «[…]Έβλεπε τις τα καινούργια όπλα του εθνικού στρατού εις βρωμαράς χείρας αλητών, οίτινες κατά το πλείστον γυμνόποδες και ρακένδυτοι[…]». Ακολουθεί το διάγγελμα του Υπουργού Γενικού Διοικητή Κρήτης Ι. Σφακιανάκη και η περιγραφή της ρίψης από στρατιωτικό αεροπλάνο προκήρυξης του δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά προς τον λαό των Χανίων. Στη συνέχεια, ο αρθρογράφος περιγράφει τη «διαρροή των στασιαστών και την αποκατάσταση της τάξης», καθώς και την κήρυξη στρατιωτικού νόμου.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερός τόσο ο προπαγανδιστικός μηχανισμός του μεταξικού καθεστώτος όσο και η αποφασιστικότητα των Χανιωτών ανεξάρτητα πολιτικών πεποιθήσεων να το πολεμήσουν.
Υπαρχει οδος Ι. Σφακιανακη στα Χανια
Εναι ο αναφερομενος Μεταξικος Γ.Δ Κρητης?
Το ορθό είναι “Το αντιδικτατορικό κίνημα του 1938 στα Χανιά”. Ως αρθρογράφος ζητώ συγγνώμη για το συντακτικό λάθος.
Με εκτίμηση
Αγησίλαος Αλιγιζάκης
Το όνομα της οδού αναφέρεται στον ιατρό (σπούδασε ιατρική στην Αθήνα και στη Βιέννη), λόγιο και πολιτικό Ιωάννη Σφακιανάκη (1848-1924) από το Βραχάσι Μεαραμπέλου. Ο Ιωάννης Σφακιανάκης υπήρξε πρόεδρος του Φιλεκπαιδευτικού Συλλόγου Ηρακλείου, διαπραγματευτής στη Σύμβαση της Χαλέπας (1878), πρόεδρος της Γενικής συνέλευσης Κρητών (1897-1898), πρώτος πρόεδρος του εκτελεστικού και πρώτος πρόεδρος της Κρητικής Βουλής (1899). Εκλεγμένος βουλευτής στο Ηράκλειο πολλές φορές και υποστηρικτής του Βενιζέλου στο Θέρισο το 1905. Γιος του αρχηγού των Ανατολικών Επαρχιών της Κρήτης το 1821 Κωνσταντίνου Σφακιανάκη και πατέρας του διάσημου πιανίστα Κωνσταντίνου Σφακιανάκη που διετέλεσε και διευθυντής του Βενιζέλειου Ωδείου το 1930. Επίσης, είχε παντρευτεί την Μαρία κόρη του Μίνωα Καλοκαιρινού, ο οποίος είχε ανακαλύψει το ανάκτορο της Κνωσού. Περισσότερα στοιχεία υπάρχουν στο βιογραφικό του, το οποίο είναι αναρτημένο στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών.
Με εκτίμηση
Αγησίλαος Αλιγιζάκης
Ευχαριστώ πολύ για το κατατοπιστικό κείμενο σας!!
Σχετικά με το δημοσίευμα σας σχετικά με το κίνημα της 29/7/1938 έχω να προσθεσω ότι πριν είχε προηγηθεί επίσκεψη δυστυχώς δεν θυμάμαι την ημερομηνία του Βασιλέως Γεωργίου ο οποίος συνόδευετο από τον Μεταξά και κατά την υποδοχή στο Λιμάνι των Χανιων ο Δημοκράτης Δήμαρχος Χανιων Ιωαννης Μουντακης εζητησε από τον Βασιλιά παρουσία του.Δικτατορα να αποκαταστήσει της Ελευθερίες του Ελληνικού Λαού .Η συνέχεια είναι γνωστή επανερχόμενος ο Μεταξας στην Αθήνα έπαυσε τον Λαοπρόβλητο Δήμαρχο και διόρισε Δήμαρχο τον κ.Νικολαο Σκουλα.Το κίνημα έγινε αργότερα την 29/7/1938 και πράγματι δεν ήταν καλά οργανωμένο και απέτυχε .Το ότι Πρωτεργάτες ήταν 1)Αριστομένης Μητσοτάκης 2)Ιωαννης Μουντακης3)Μανούσο Βολουδακης και Εμμανουηλ Μπακλατζης.αποδεικνύεται και από το Γεγονός ότι ήταν οι μόνοι που καταδικάστηκαν εις Θανατον όλοι οι υπόλοιποι καταδικασθησαν σε Μικρότερες ποινές .Ανεξαρτητα από το αποτέλεσμα ήταν η μοναδική εξεγερσι στην Ευρώπη που τότε είχε πολλά Δικτατορικά καθεστώτα..Οι προαναφερθέντες Θανατοποινητες Κατάφεραν να διαφύγουν στην Κύπρο επανήλθαν μετά την Απελευθερωσι Εκτός του Αριστομένη Μητσοτάκης ο οποίος επεθανε εκεί.Επι τη ευκαιρία νομίζω ότι κάποτε πρέπει να γίνει κάποια εκδήλωση την ημερομηνία αυτή εις μνήμη των ανθρώπων αυτών .απο ότι θυμάμαι η μόνη εκδήλωση έγινε επι Δημαρχίας Βιρβιδάκη και τούτο τον τιμά.θα παρακαλούσα αν μπορούσατε να το δημοσιευσεται.Φιλικως Ιωαννης Μουντακης συνταξιούχος φαρμακοποιός