ΕΙΣΑΓΩΓΗ-ΕΚΔΟΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ-ΣΧΟΛΙΑ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ Ε. ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΑΚΗΣ
ΕΛΠΙΝΙΚΗ ΝΙΚΟΛΟΥΔΑΚΗ – ΣΟΥΡΗ
Από το “Ρέθεμνος των γραμμάτων” (και των αρμάτων), και με τη στήριξη της «Ιστο-ρικής και Λαογραφικής Εταιρείας Ρεθύμνης» και του «Εργαστηρίου Μελέτης,Γλώσ-σας και Λογοτεχνίας στην Εκπαίδευση, του Πανεπιστημίου Κρήτης», μας ήλθε πρό- σφατα μια θαυμάσια έκδοση με τίτλο«Το Αρχείο του Ιερέως Βασιλείου Παπαδάκη», με «εισαγωγή, έκδοση κειμένου, σχόλια» από τους διακεκριμένους συγγραφείς-πανε- πιστημιακούς καθηγητές, Νικόλαο Ε. Παπαδογιαννάκη και Ελπινίκη Νικολουδάκη-Σουρή.
Ποιός όμως ήταν ο ιερέας αυτός και τι νέο φέρνει η έκδοση του Αρχείου του;
Γεννημένος το 1850 στον Άγιο Κωνσταντίνο Ρεθύμνης, ο Βασίλειος Ν. Παπαδάκης ή Παπαβασιλείου, χειροτονήθηκε ιερέας στην ενορία του χωριού του και αναδείχθη-κε άξιος λειτουργός της Εκκλησίας.
Παράλληλα με τα ιερατικά του καθήκοντα υπηρέτησε ποικιλότροπα και με ζήλο την Πατρίδα και άφησε μνήμη αγαθή σε ολόκληρη την Κρήτη.
Δίκαια ο εκ των εκδοτών και σχολιαστών του «Αρχείου», καθηγητής Νικόλαος Παπαδογιαννάκης έγραψε προεισαγωγικά στην έκδοσή του:
« Εζώστηκες και τ’ άρματα και του Χριστού τη χάρη
παπά Βασίλη τσ’ αντρειγιάς και τση πρεπιάς μπροστάρη».
Ο ιερέας Βασίλειος Παπαδάκης υπήρξε μια ασυνήθιστη προσωπικότητα. Αποτελεί, όπως αναφέρεται στον πρόλογο του βιβλίου,«χαρακτηριστικό παράδειγμα του ανιδιο- τελούς ανθρώπου, ο οποίος αναλαμβάνει διπλή αποστολή.Αφ’ ενός την διακονία του στην Εκκλησία, την οποία φέρει σε πέρας- όπως πλείστα παραδείγματα παρέχει η προ- φορική παράδοση για το πρόσωπό του- δυναμικά και διδακτικά, και αφ’ ετέρου την επαναστατική δράση του στον αγώνα της ελευθερίας.Γενικώς,υπήρξε μια δυναμική προ- σωπικότητα, με σύνεση και συμβιβαστικότητα,μειλίχιος και εν ταυτώ αυστηρός.Το σπά- νιο εκείνο είδος ανθρώπου που ισορροπούσε τον ειρηνικό λευίτη με τον επαναστάτη».
Η δράση του μέσα στο χώρο της Εκκλησίας του Χριστού αλλά και σ’ εκείνον της Κρήτης προκαλεί το δικαιολογημένο θαυμασμό μας.Υπήρξε ιερέας με γενικότερη αναγνώριση και ταυτόχρονα πραγματοποίησε στην ενορία του πολύ αξιόλογα οικο-δομικά και άλλα έργα. Κυρίως όμως με την όλη δράση του έφερε τους κατοίκους κοντύτερα στην Εκκλησία. Τιμήθηκε με το οφφίκιο του Οικονόμου και λόγω της γενικότερης αναγνώρισής του τού ανατέθηκαν αρκετές διακονίες.
Ως αγωνιστής έλαβε μέρος τόσο ως πληρεξούσιος στη Γενική Επαναστατική Συνέλευση του 1878,όσο και ως μέλος της Διοικητικής Επιτροπείας της επαρχίας Ρε-θύμνης το 1897. Υπήρξε φίλος και συνεργάτης του Ελευθερίου Βενιζέλου και συμπο-ρεύτηκε με αρκετές προσωπικότητες της εποχής του.
Βρέθηκε στο Ακρωτήρι,στο Βάμο, στους Αρμένους και το Θέρισο,γνώρισε την εξορία ένεκα της αντίθεσής του με τον Πρίγκηπα, είδε να καταστρέφεται το σπίτι του από τα Ρωσικά στρατεύματα και ο ίδιος έγινε στόχος δολοφονικής επίθεσης.
Δηλαδή αναδείχθηκε «ως ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα με πρωταγωνιστικό ρόλο στη λύση του δράματος που βιώνουν οι Κρήτες την περίοδο αυτή, μέχρι την τελική αποδοχή και εφαρμογή του σχήματος της Αυτονομίας».
Παρ’ όλ’ αυτά δεν επεδίωξε να εξαργυρώσει τους αγώνες και τις θυσίες του με θέ- σεις και αξιώματα. Έμεινε ταπεινός ιερέας και πέθανε «αφήνοντας παρακαταθήκη το παράδειγμα του βίου του, ως ανιδιοτελούς αγωνιστή για την πατρίδα και προσηλωμέ-νου λειτουργού στην Εκκλησία του Χριστού».
Η πολύπλευρη δράση του η οποία αποτυπώνεται τόσο στις σελίδες του Αρχείου, το οποίο κράτησε,όσο και στο Ημερολόγιο το οποίο κατέγραψε,μας αφήνει έκπληκτους. Οσο κι αν ζούμε σε μια αντιηρωϊκή εποχή,προσωπικότητες όπως του αξιομνημόνευ-του ιερέα δεν μας αφήνουν αδιάφορους. Τόσο το Αρχείο όσο και το Ημερολόγιό του περιέχουν σημαντικά στοιχεία που φωτίζουν μιαν ολόκληρη ταραγμένη περίοδο της Κρητικής ιστορίας, την οποία και με τον τρόπο τους συμπληρώνουν. Αυτός ασφαλώς υπήρξε και ένας από τους λόγους που οι διακεκριμένοι πανεπιστημιακοί έσκυψαν πάνω του και μας έδωσαν, κυριολεκτικά, ένα πολύτιμο μελέτημα.
Πρόκειται για μια εξαίρετη έκδοση 382 σελίδων μεγάλου σχήματος με σχόλια, πί-νακες, ευρετήριο, φωτογραφικό υλικό και εξαντλητική βιβλιογραφία.
Ο μελετητής του βιβλίου,ζει μέσα από τα έγγραφα και το κείμενο του Ημερολογίου «όλη την αγωνία των Κρητών, προκειμένου να δοθεί λύση στο αίτημά τους για την ένωση της Νήσου με το Ελεύθερο Βασίλειο ή του καθορισμού του σχήματος της Αυτο- νομίας, το οποίο πρότειναν οι Μ. Δυνάμεις».
Η έκδοση αυτού του σημαντικού αρχείου και του ημερολογίου από τους παραπάνω διακεκριμένους πανεπιστημιακούς δασκάλους με την εμπεριστατωμένη εισαγωγή και τα εκτενή σχόλια,όπως είπαμε, αποτελεί όχι απλά ένα εκδοτικό γεγονός αλλά και αξιόλογη συμβολή στην πληρέστερη γνώση της μακράς και ταραγμένης περιόδου της Κρήτης (1834-1927).
Συμπερασματικά, πρόκειται για ένα βιβλίο ιδιαίτερα ουσιαστικό,για μια λαμπρή εργασία,προϊόν μεγάλου πνευματικού μόχθου, πολύτιμη συμβολή στην ιστορία και τη γραμματολογία μας.
