Γ’ συνέχεια
ΠΩΛ ΒΙΡΙΛΙΟ συγγραφέας, δοκιμιογράφος, καθηγητής Αρχιτεκτονικής, διάσημος στοχαστής
Εκδόσεις “ΝΗΣΙΔΕΣ” Θεσσαλονίκη
Μετάφραση: Βασίλης Τομανάς
Με ολόκληρο τον κόσμο να έχει γίνει υπερβολικά μικρός για την ειρήνη στη μητέρα γη, τον μοναδικό κατοικήσιμο πλανήτη του ηλιακού συστήματος.
Αλλά το τέλος ή συντέλεια του κόσμου οφείλει να βάλει τάξη στις διάφορες αμφιβολίες του. Για να αποφανθεί αγωνιακά ο Βιριλιό καταλήγοντας με τα εξής: Μπορούμε να υποψιαστούμε πως η συντέλεια του κόσμου (μέσα στο ευρύτερο ατύχημα του χρόνου) είναι στο έλεος μιας απεριόριστης εξουσίας των ανθρώπων ή πράγμα που θα ήταν πιο παρηγορητικό, ενός κανονικού, αλλά άγνωστου παιχνιδιού των κοσμογονιών. Πρέπει να πούμε για να υπερασπιστούμε την ανθρωπότητα ότι κανένα πολιτικό κόμμα δεν είχε ακόμα την ιδέα να εγγράψει στο πρόγραμμά του το τέλος/τη συντέλεια του κόσμου.
Με την παγκοσμιοποίηση και τη συνολοποίηση στην τρίτη χιλιετία να είναι αντιμέτωπη με τα γεωφυσικά όρια του γήινού μας οικοσυστήματος. Με την περατότητα να μην είναι το τέλος και η συντέλεια του κόσμου, η αποκάλυψη, αλλά να είναι ότι ένα μήλο είναι μόνο ένα μήλο, ότι ένας άνθρωπος είναι μόνο ένας άνθρωπος και η γη είναι μόνο μια γη.
Ομως με τη συνολοποίηση αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι η περατότητα του κόσμου, ενός πλανήτη αντιμέτωπου με το έσχατο εξωτερικό του, το διαστρικό κενό.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΣ ΚΑΙ ΔΙΑ-ΚΛΕΙΣΤΟΣ Ο ΚΟΣΜΟΣ ΜΑΣ ΣΤΗΝ… “ΕΞΟΛΟΘΡΕΥΣΗ” ΤΟΥ
Εξού αυτή η αιφνίδια διάκλειση ενός κόσμου συνολικά πεπερασμένου, αντιμέτωπου με την “εξολόθρευσή” του, δηλαδή με την τέλεια στρογγυλότητα της γήινης ουσίας του με την ανθρωπότητα να είναι ολόκληρη αντιμέτωπη με τη γήινη περατότητά της (μέσα από ένα ατύχημα του χρόνου) με το συνοδευτικό ρίσκο να πλησιάζει και στην ανθρώπινη περατότητά της: όχι μόνο με κοινωνικό ή πολιτικό αποκλεισμό, αλλά και με φυσικό, με την προσεχή έκρηξη της τρίτης βόμβας -μετά την ατομική και την πληροφορική- τη γενετική βόμβα, της οποίας σύμπτωση είναι ήδη η διαγενική επινόηση. Με τη σημερινή γεωφυσική φυλάκιση της επιτάχυνσης της πραγματικότητας και όχι πια μόνο της ιστορίας.
ΔΙΑΚΛΕΙΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥ ΠΕΔΙΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΑΚΑΡΙΑΙΑ – ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
Ολόκληρος ο κόσμος έχει γίνει υπερβολικά μικρός για την ειρήνη… γράφει (σελ. 61) στο τέταρτο κεφάλαιο του βιβλίου του “Πανικόβλητη πόλη” ο διάσημος Γάλλος στοχαστής Πωλ Βιριλιό. Το τέταρτο αυτό κεφάλαιο έχει τίτλο “Το ατύχημα του χρόνου”.
Ποιο είναι όμως (ας πούμε από την αρχή του κειμένου) αυτό το “ατύχημα του χρόνου”;
Ο Βιριλιό γράφει (σελ. 62) ότι: …Με την ακαριαία παγκοσμιοποίηση του πραγματικού χρόνου ξαναβρισκόμαστε μπρος σε μια γνήσια διάκλειση του πολιτικού πεδίου στο οποίο δεν έχει τι να περάσει η παλιά εδαφική κυριαρχία.
ΤΟ ΚΛΙΝΙΚΟ ΣΥΜΠΤΩΜΑ ΑΔΥΝΑΜΙΑΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡ-ΙΣΧΥΟΣ
Αλλά σε σχέση με την “περιορισμένη κυριαρχία” -έννοια που πασχίζει, ας επισημάνουμε, να λανσάρει το Πεντάγωνο, για να δικαιολογήσει το δικαίωμά του να επεμβαίνει- χρειάζεται να διαπιστώσουμε ότι ο προορισμός αυτός αγγίζει εξίσου την αμερικανική υπερδύναμη, που είναι αναγκασμένη να προλαμβάνει τις επεμβάσεις της με αυτή τη στρατηγική του προληπτικού πολέμου. Ενα κλινικό σύμπτωμα της αδυναμίας της υπέρτατης ισχύος, εξουσίας απέναντι στην άνοδο του χάους που ήρθε από το κλείσιμο του κόσμου. Αυτό είναι, μεταξύ άλλων, το ολοκληρωμένο ατύχημα της πολιτικής πραγματικότητας καθώς και η περίφημη “κρατική εξασθένηση” των rogues states (κρατών παριών) ταραξιών.
ΓΕΩΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΓΕΩΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΑΛΛΗΛΟΕΞΑΛΕΙΦΟΝΤΑΙ
Μια εξασθένηση που γενικεύεται και αφορά όχι μόνο τις αδύναμες και στερημένες χώρες, αλλά και τις ισχυρές μέσα σε έναν κατά κάποιο τρόπο, διακλεισμένο κόσμο.
Απ’ αυτή τη διαπίστωση χρεωκοπίας απορρέει μια προδηλότητα: η ευκλείδια γεωμετρία δεν εναρμονίζεται πια καθόλου με τη γεωγραφία της ανθρώπινης εξουσίας!
Γεωπολιτική και γεωστρατηγική αλληλοεξαλείφονται με τη σειρά τους, μαζί με τα εσωτερικά σύνορα που χώριζαν κάποτε τα κράτη και τους αντίστοιχους πολιτισμούς τους. Ετσι εισερχόμαστε στην υπερπολιτική εποχή, στην οποία όλα είναι συνολικά εξωτερικό, αφού το εσωτερικό, το εντός, είναι το έσχατο όριο, η περατότητα του κόσμου και το εξωτερικό η πληρότητά του.
Μ’ άλλα λόγια ό,τι έχει συμβεί, εδώ ή εκεί, ψηλά ή χαμηλά, πλήττεται εξαιτίας της ιστορίας.
ΜΕ ΥΠΕΡΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΑΠΟΚΑΛΥΨΕΙΣ Η ΞΕΝΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ
…Για να μπούμε αναγκαστικά και αναπόφευκτα στην ανησυχητική ξενότητα της εποχής των υπερπολιτικών αποκαλύψεων… όπου από την τρίτη χιλιετία ο έσχατος συνοικισμός δεν είναι πια τόσο γεωφυσικός όσο είναι μεταγεωφυσικός. Με δεδομένο ότι μια ανασυγκρότηση ενός αγροτικού πληθυσμού διαδέχεται την ομν/παν-πολιτική συγκέντρωση όλων των ορατών πόλεων, στον δρόμο της προωθημένης μητροπολοποίησης για να σχηματίσουν αύριο την πιο τελευταία πόλη. Την Ομν/πανπόλη. Μια πόλη φάντασμα μεγαπόλη χωρίς όρια και χωρίς νόμους. Πρωτεύουσα των πρωτευουσών ενός φασματικού κόσμου. Ο οποίος εν τούτοις ισχυρίζεται πως είναι axis mund άξονας του κόσμου. Μ’ άλλα λόγια το παν-κέντρο του πουθενά.
ΣΤΟΛΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΘΗΡΙΩΔΕΙΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΗ ΛΕΞΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ
Για να συμπληρώσει ο στοχαστής Βιριλιό: Ζούμε σαν παλιοί και ειρηνικοί αστοί στο κέντρο ενός ευκολοδημιούργητου κατακλυσμού. Ολες οι νοήσεις οι πιο λεπτές και οι πιο επικίνδυνες προετοιμάζουν ασύγκριτες διαδικασίες για να στολίσουν τη λέξη ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ με θηριώδεις εικόνες… όπως γίνεται και τώρα, με την παγκόσμια οικονομικοπολιτική ενεργειακή, πολεμική κρίση. Η οποία απειλεί ολόκληρη την Ευρώπη που προσπαθεί να περικλεισθεί στον εαυτό της από τα κύματα των μεταναστών και των προσφύγων, μεταθέτοντας την ευθύνη και τις επιπτώσεις στην Ελλάδα, μέσω Τουρκίας κ.λπ.
ΟΠΩΣ ΤΑ ΑΓΡΙΑ ΖΩΑ ΕΝΕΡΓΟΥΝ ΟΙ ΔΥΝΑΜΕΙΣ ΤΟΥ ΠΑΝΙΚΟΥ
Οι δυνάμεις του πανικού (όπως τον ζούμε εμείς σήμερα και όπως τον βιώνει όλη η Μέση Ανατολή αλλά και ο κόσμος ολόκληρος) μπορούν να σπάσουν όλους τους φραγμούς της επιστήμης.
Αυτές οι δυνάμεις του πανικού ενεργούν όπως τα άγρια ζώα, όταν ένα σημάδι που το διαβάζει στον ουρανό ο σοφός ελέφαντας της φυλής, κάνει την αγέλη να φύγει προς μια κατεύθυνση που υποτίθεται είναι ασφαλής. Οι άνθρωποι και τα ζώα, μπροστά στον φόβο, εμφανίζουν την ίδια αφέλεια.
Αλλά έτσι ήδη, από τον 20ό αιώνα παρευρισκόμαστε στην ανάδυση του τρίτου ανθρωπολογικού τύπου. Του εξολοθρευτή όχι τόσο του σφαγέα μιας τρομοκρατίας που έχει γίνει αυτοκτονική – σκιά.
Οσο αυτού που προσφέρει αφελώς τα μέσα για να βάλουμε τέλος στν κόσμο και στην μπηγμένη σ’ αυτόν ανθρωπότητα όλα τα μέσα: οικονομικά, τεχνικά και επιστημονικά -κι ας είναι βαθιά μέσα του πεπεισμένος ότι είναι φορέας της προόδου ενός ανώτερου πολιτισμού…
Αλλά σύμφωνα με αυτή τη μοιραία τάση, μπορούμε να καταλάβουμε καλύτερα την προσεχή έλευση του υπερπολιτικού, αυτού του πολιτικού φανταστικού που διαδέχεται στο εξής το κοινωνικό φανταστικό. Με το φόβο να είναι το ουσιώδες στοιχείο του φανταστικού με τις μεγάλες καταστρεπτικές συγκρούσεις από το Βερντέν ως το Στάλιγκραντ, από το Αουσβιτς ως τη Χιροσίμα. Αλλά και ως την ισορροπία του τρόμου που έχει απολήξει στο σχέδιο παγκόσμιου εμφυλίου.
Η ΚΟΣΜΟΠΟΛΗ ΓΙΝΕΤΑΙ ΤΩΡΑ ΚΛΕΙΣΤΟΠΟΛΗ
Στο “ατύχημα λοιπόν του χρόνου” κατά τον Πωλ Βιριλιό περιλαμβάνονται τα συμπτώματα της παλινδρόμησης της πόλης, όπου η κοσμόπολις, η χθεσινή ανοιχτή πόλη, παραχωρεί τη θέση της στην κλειστόπολη στην οποία η διάκλειση συμπληρώνεται με τον αποκλεισμό του ξένου, του περιπλανώμενου αυτού που κοινωνιοκαταδρομικού θα μπορούσαμε να πούμε που απειλεί τη γαλήνη του μητροπολιτικού περιβάλλοντος όπως το περιπλανώμενο γεωκαταδρομικό απειλεί το γήινο περιβάλλον και εναντίον του οποίου θα πρέπει ήδη από αύριο να αναγείρουμε μια εξωσφαιρική περίφραξη απέναντι στους κινδύνους του κενού.
Αλλά και με προσεχές άνοιγμα του μουσείου του ατυχήματος που είναι και συγκαιρινό μπροστά στην απειλή μιας νέας τυραννίας του πραγματικού χρόνου. Αυτού του ατυχήματος του χρόνου μια ακαριαιότητα καρπού μιας τεχνικής προόδου.
ΚΤΗΝΩΔΗΣ Η ΕΝΕΡΓΗΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΛΕΥΚΩΝ
Με μια αδιανόητη ζωή προσπαθειών ισχύος, επιμέλειας, δυσπιστίας, -η ενεργητική ζωή των λευκών που εκτυλίσσεται ακαταμάχητα, κτηνωδώς, στο χείλος του εξωτερικού σκότους όπως έγραφε ο Τζόζεφ Κόνραντ, με αφορμή των νεωτερικό άνθρωπο. Για να τονίσει εμφατικά ο Βιριλιό ότι: Στο κατώφλι της νέας χιλιετίας (και ιδιαίτερα τώρα) δεν είναι πια μόνο οι Λευκοί αλλά η ανθρωπότητα ολόκληρη που στρατοπεδεύει στο χείλος του εξωτερικού σκότους, στο χείλος του διαστρικού κενού με την ελπίδα κόντρα στην κάθε ελπίδα ενός έσχατου αποικισμού, στο πανυπερπόντιο (πέρα από τον ωκεανό) αλλά στο εξής υπερκόσμιο (πέρα από τον κόσμο).
Το “ατύχημα του χρόνου”: παγκοσμιοποίηση, συνολοποίηση. Με την τρίτη χιλιετία να είναι αντιμέτωπη με τα γεωφυσικά όρια του μοναδικού κατοικήσιμου πλανήτη του ηλιακού μας συστήματος (παρά το γεγονός ότι πρόσφατα εντοπίστηκαν ρύακες αλμυρού νερού σε πλαγιές του πλανήτη Αρη).
Ομως άνθρωποι γεννημένοι από το humus, μ’ άλλα λόγια από τη μητέρα γη, είμαστε πριν απ’ όλα γήινοι, κάτοικοι ενός οικοσυστήματος πρωτοφανούς στον Γαλαξία.
Ομως πώς θα προσεγγίσουμε, αύριο, αυτή τη φυλάκιση της προόδου χωρίς να πέσουμε στην απελπισία με αφορμή την περατότητα την οποία προοιωνίζει η τωρινή παγκοσμιοποίηση διερωτάται στην αρχή του 4ου κεφαλαίου του βιβλίου με τίτλο: Το “ατύχημα του χρόνου”. Για να προσθέσει ότι η αποπεράτωση είναι ένα όριο με ολόκληρη την ανθρωπότητα να είναι αντιμέτωπη με τη γήινη περατότητά της. Μέσα από την τυραννία του πραγματικού χρόνου. Αυτού του “ατυχήματος του χρόνου” μιας ακαριαιότητας καρπού μιας τεχνικής προόδου πολιτικής ανεξέλεγκτης. Οπως συμβαίνει εδώ και τώρα, στην Ελλάδα, στη Μέση Ανατολή, στη Ρωσία, στην Ευρώπη, στην Αμερική, στον κόσμο ολόκληρο ο οποίος με πολέμους συνεχείς περιστρέφεται γύρω από το “ατύχημα του χρόνου”.
