Το χρονικό της διάσωσης του σχολικού αρχείου των Ρουστίκων

Τα Ρούστικα, ένα ιστορικό χωριό νοτιοδυτικά του Ρεθύμνου, ανέκαθεν ξεχώριζαν για την φιλομάθεια και την καλλιέργεια των κατοίκων τους. Γενέτειρα πλήθους επιστημόνων και πνευματικών ανθρώπων, το οφείλει στην πρώιμη ίδρυση δημοτικού σχολείου το 1850, το οποίο για πολλά χρόνια εξυπηρετούσε τις εκπαιδευτικές ανάγκες, όχι μόνο του χωριού, αλλά και της γύρω περιοχής. Δυστυχώς η αστυφιλία, που οδήγησε στην ερήμωση της ελληνικής υπαίθρου, δεν άφησε ανεπηρέαστα και τα Ρούστικα. Το σχολείο έκλεισε το 2010, λόγω έλλειψης μαθητών. Στα 160 χρόνια της λειτουργίας του, δημιουργήθηκε ένα αξιόλογο σχολικό αρχείο με μεγάλο ιστορικό, εκπαιδευτικό, αλλά και συναισθηματικό ενδιαφέρον. Μετά την διακοπή της λειτουργίας του το σχολείο, κατά την πάγια τακτική, περιήλθε στη δικαιοδοσία του τοπικού πολιτιστικού συλλόγου.
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Ρουστίκων, τιμά τον βαρύ τίτλο που φέρει. Τον τίτλο πολιτιστικός, τον παραθέτουν οι περισσότεροι σύλλογοι, που έχουν εμφανιστεί στα χωριά, από τη μεταπολίτευση και ύστερα. Και τα συμβούλιά τους έχουν βαλθεί να εκπολιτίσουν “σώνει και καλά” όχι μόνο τα μέλη τους, αλλά και όποιον βρουν στο πέρασμά τους.
Μορφωτικός αέρας με πιλάφια, ρακές και ουΐσκια. Αλλά μια φορά το χρόνο, κι’ όποιος προλάβει τη νύχτα εκείνη, με τις μεγάλες εισπράξεις, χωρίς απόδοση λογαριασμού. Με ετερόκλητα έργα, ξεκάρφωτα πασαλείμματα, από δω κι΄από κει. Είναι εξάλλου γνωστά. Η Βαλπουργία νύξ αποδίδει πάντα αγαθά.
Όμως στα Ρούστικα τα πράγματα διαφέρουν. Ο σύλλογος δεν έκαμε το σχολείο αποθήκη για καζάνια και καρέκλες, αλλά το αποκατέστησε και το ανέδειξε και του έδωσε τη αξία που έχει. Με την οικονομική αρωγή του ευπατρίδη Γεωργίου Σταυρουλάκη, συντηρήθηκε το κτίριο και μπορεί εκτός των άλλων, να λειτουργήσει και ως ένα υπέροχο μουσείο παιδείας. Έτσι, δίνει στέγη και διαφυλάσσει το πολύτιμο αρχείο του σχολείου, που συμπεριλαμβάνει μεταξύ άλλων και τα περίφημα εποπτικά μέσα, μοναδικά στην Ελλάδα, που έφερε ο δάσκαλος Ευάγγελος Ζαμπετάκης στις αρχές του 20ου αιώνα, του γαλλικού εκδοτικού οίκου Deyrolle.
Επίσης δόθηκε η δυνατότητα στο Ρουστικιανό συνταξιούχο στρατιωτικό Στέλιο Σπιταδάκη, να επεξεργαστεί το σχολικό αρχείο. Η ταξινόμηση και καταγραφή που έγινε, συνιστούν εξαιρετική εργασία. Λήφθηκε, επίσης, μέριμνα για την κατά το δυνατό προστασία του αρχείου από τις καιρικές συνθήκες, αν και εδώ πολλά ακόμη απομένουν να γίνουν. Τέλος, ο Σ. Σπιταδάκης με την βοήθεια του γράφοντος, ψηφιοποίησαν μεγάλο μέρος του σχολικού αρχείου.
Με τον τρόπο αυτό εξασφαλίστηκε η διάσωση του έναντι μελλοντικών καταστροφών, αλλά και δυνατότητα μελέτης και περαιτέρω αξιοποίησής του, από κάθε ενδιαφερόμενο.