Το χρονικό της εκτέλεσης 33 Περβολιανών

Μετά την πτώση της ηπειρωτικής Ελλάδας στους Γερμανούς, ήταν επόμενο ότι θα ακολουθούσε και η σειρά της νησιωτικής, με πρώτο και μεγάλο στόχο την Κρήτη.
Στην Κρήτη και συγκεκριμένα στα Χανιά, στην έπαυλη του Μάνου στην Πελεκαπίνα, είχε καταφθάσει ο πρωθυπουργός Τσουδερός και ο Βασιλιάς με μέλη της βασιλικής οικογένειας, όμως κι εκεί δεν αισθάνονταν ασφαλείς γιατί όλα έδειχναν ότι οι Γερμανοί από μέρα σε μέρα θα επιχειρούσαν εναντίον της Κρήτης, έτσι μετακόμισαν στο σπίτι του Μακεδονομάχου Γεωργίου Βολάνη, κοντά στα Μπουτσουνάρια, απ’ όπου ήταν ευκολότερη η διαφυγή, διάμεσου των Λευκών Ορέων προς τα Σφακιά και στη συνέχεια στην Αίγυπτο.
Το πρωινό της 20ης Μαΐου, ημέρας άγριου βομβαρδισμού των Χανίων και στη συνέχεια η πτώση των αλεξιπτωτιστών, βρήκε τον πρωθυπουργό και το βασιλιά στο καταφύγιο, που είχε δημιουργηθεί λίγο πιο πριν, του σπιτιού του Βολάνη. Την ίδια η μέρα αναχώρησαν με μουλάρια για Θέρισο – Σφακιά – Αίγυπτο.
Στα Περβόλια τώρα διεξάγονται σφοδρές μάχες γιατί οι Γερμανοί είχαν πληροφορίες το που είναι η κυβέρνηση και ο βασιλιάς.
Στην περιοχή του Ανήμπαλη είναι δύο λόχοι του Ελληνικού Στρατού και ένας στο ύψωμα Κοπράνες, πάνω από το σπίτι του Βολάνη, κρατούν τις θέσεις τους με γενναιότητα και προκαλούν σημαντικές απώλειες στους εισβολείς. Όμως σ’ αυτόν τον αγώνα τιμής και περηφάνιας λαμβάνουν μέρος και αρκετοί Περβολιανοί, είτε μεσήλικες είτε πολύ νέοι, γιατί οι άντρες οι πολλοί είχαν αποκλειστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα, μετά την κατάρρευση του Αλβανικού μετώπου.
Από τους Περβολιανούς που πολέμησαν τους Γερμανούς σκοτώθηκαν κοντά στο σπίτι του Βολάνη τρεις, οι: Χναράς Νικόλαος, Κατσανεβάκης Αντρέας και Νταμαδάκης Σταύρος.
Δυστυχώς όμως και από τον ένα λόχο που υπερασπιζόταν τον Ανήμπαλη, σκοτώθηκαν 18 στρατιώτες και δύο αξιωματικοί, όλοι τους καταγόμενοι από την ηπειρωτική Ελλάδα, για τους οποίους οι Περβολιανοί έχουν αναγείρει ένα λιτό κενοτάφιο στο Κοιμητήριο της Αγίας Παρασκευής.
Τώρα μέσα στο χωριό, στη συνοικία Πορί, βρέθηκαν σκοτωμένοι δίπλα δίπλα 3 Γερμανοί στρατιώτες, τους οποίους σκέπασε πρόχειρα ένας χωριανός.
Τους σκοτωμένους στρατιώτες τους αναζήτησαν από τη μονάδα τους και λέγεται στο χωριό ότι κάποιος που δεν ήταν στα καλά του, με το παρανόμι Μαμαλούκος, είχε πάρει τις μπότες του ενός και τις φορούσε, άλλοι πάλι λένε ότι κάποιος «μαρτύρησε» στους Γερμανούς που ήταν οι σκοτωμένοι συμπατριώτες τους και έτσι ξετυλίγοντας το κουβάρι της υπόθεσης, έμαθαν και ποιος ήταν ο ύποπτος για το περιστατικό.
Έτσι και για τη συνολική αντίσταση των Περβολιανών, μα και για το παραπάνω περιστατικό, μπήκαν τα Περβόλια και οι Περβολιανοί στο στόχαστρο των Γερμανών και απλά περίμεναν τον κατάλληλο γι’ αυτούς χρόνο.
Στο διάστημα αυτό διαμήνυσαν στον υπαίτιο του περιστατικού ότι θα εκτελέσουν όλα τα μέλη της οικογένειά του αν δεν παραδοθεί. Παραδόθηκε λοιπόν, φυλακίστηκε και εκτελέστηκε στη Γκεστάπο, που στεγαζόταν σε κτίριο επί της σημερινής οδού Ηρώων Πολυτεχνείου. Ήταν ο Αντώνης Σκουμπάκης.
Ξημέρωνε η 20η Ιουνίου 1941, ημέρα Παρασκευή, τρεις Περβολιανοί κατέβαιναν για δουλειά στα Χανιά, μεταξύ αυτών και ο 96χρονος σήμερα, 19χρονος τότε Κώστας Αγγελάκης, που μας εξιστορεί τα γεγονότα.
Γιώργο, παιδί μου, στου παπά τη γέφυρα (είναι η γέφυρα 300 μ. πριν το γήπεδο των Περιβολίων) συναντήσαμε ερχόμενα από τα Χανιά ένα τζιπ, ένα φορτηγό με ένα πολυβόλο στο κουβούκλι, γεμάτο στρατιώτες και πίσω ένα νοσοκομειακό μέσα στο οποίο ήταν και 3 Περβολιανοί. Παραμερίσαμε, σταμάτησαν και οι Γερμανοί μάς ρώτησαν πού πάμε, κάτι είπαν μεταξύ τους και μας έδιωξαν.
Το απόγευμα που γυρίσαμε, μάθαμε τα τραγικά γεγονότα.
Ο Μιχάλης Κωνσταντινίδης 82 ετών σήμερα, 6 χρονών τότε με εκτελεσθέντα τον πατέρα του Κωνσταντίνο και το θείο του Πολύκαρπο, θυμάται:
Ερχόταν αγριεμένοι οι Γερμανοί, οι λεγόμενοι πεταλάδες, επειδή είχαν κρεμασμένο ένα πέταλο στο στήθος, ή γκεσταπίτες, φώναζαν κομ, κομ και μάζεψαν αρκετούς άντρες στο Πορί. Από το Πορί, τους ξέφυγε ο Μυλωνάκης ο Αντρέας, ήταν αγροφύλακας, φορούσε τη στολή και υποκρινόταν ότι τους βοηθούσε στο έργο τους, τρύπωσε σα κάτι βάτα και δεν τον πολυέψαξαν γιατί φοβόνταν και άλλες αποδράσεις. Τώρα τους οδηγούν προς την πλατεία, έξω από τη βίλα του Γερμανού Προξένου Κρούγερ.
Ο Πολύκαρπος Κωνσταντινίδης αδελφός του πατέρα μου, λέει στους υπόλοιπους: «άντε να το σκάσουμε και όποιος γλυτώσει», έφυγε μόνος του και λίγο πιο πέρα τον σκότωσαν.
Έφθασαν στην πλατεία, σημερινή πλατεία Ηρώων 1941, υπόψη ότι τα γυναικόπαιδα τα κράτησαν σε απόσταση 300 μέτρων.
Εδώ τώρα αρχίζουν τη διαλογή, οι Γερμανοί θέλουν 33 γερούς άντρες, γιατί λέει σε κάθε Γερμανό αντιστοιχούν 11 Έλληνες. Ένας ανήμπορος συγχωριανός, ο Σαραντάκης Αντώνης ή Κουτσαντώνης θέλει να μπει στη γραμμή και να γλυτώσει ο 16χρονος Αντώνης Χοντράκης, οι Γερμανοί δεν το δέχονται, ο Κουτσαντώνης επιμένει και στο τέλος τον εκτελούν κι αυτόν.
Οι 33 διαλεγμένοι συγχωριανοί μας, στήνονται μπροστά στον μαντρότοιχο της έπαυλης του Κρούγερ με ψηλά το κεφάλι και τα μάτια ορθάνοιχτα να κοιτάζουν με περηφάνια και οίκτο τους δολοφόνους.
Το πολυβόλο κροταλίζει ξερά, τα παλληκάρια μας πέφτουν ηρωικά, ακολουθεί η χαριστική βολή και οι φονιάδες επιστρέφουν στο Πορί, λέγοντας με αυστηρό τόνο στις χαροκαμένες γυναίκες, να τελειώνουν γρήγορα.
Φανταστείτε τώρα τον αβάσταχτο πόνο, το κλάμα και την ψυχική τους κατάσταση και να πρέπει να κουβαλήσουν μόνες τους, τους αγαπημένους τους νεκρούς στην Αγία Παρασκευή σε απόσταση γύρα στα 500 μέτρα, όποιος άντρας νέος ή γέρος σίμωνε να βοηθήσει, φοβούμενες μην τυχόν επιστρέψουν οι Γερμανοί, τον έδιωχναν.
Ο Καραγεωργίου Χρήστος, από τα Τσικαλαριά που ήρθε να αγοράσει κορόμηλα και ήταν στην εκτέλεση, γλίτωσε και από τη χαριστική βολή, τρύπωσε από τον τοίχο, τον περιέθαλψαν οι γυναίκες του χωριού και σώθηκε. Αντίθετα ο Κατσανεβάκης τραυματισμένος κουβαλιέται στην Αγία Παρασκευή, λέει στους δικούς τους βάλετέ με στο μνήμα, και τη νύχτα με παίρνετε. Όχι, θα σου φέρουμε γιατρό, το μαθαίνει ένας πεμπτοφαλαγγίτης χωροφύλακας, το λέει στους Γερμανούς, πηγαίνει ένας με μηχανή και τον εκτελεί ξανά μέσα στην εκκλησία.
Συμπληρώνει όμως, η κα. Χρυσούλα σύζυγος του Μιχάλη Κωνσταντινίδη το γένος Παπαδάκη, ότι η μητέρα της, αείμνηστη Ουρανία Παπαδάκη το γένος Μυλωνάκη, της έλεγε ότι υπήρχαν και καλοί Γερμανοί. Θυμάται τον Χανς που ήξερε και ελληνικά και έμενε στο επιταγμένο σπίτι τους, ότι έκλαιγε την ημέρα της εκτέλεσης, τον είδαν οι ανώτεροί του και αποφάσισαν νε μετατεθεί στο ανατολικό μέτωπο και ότι τον άλλη μέρα τον βρήκαν κρεμασμένο στο δωμάτιό του.
Ακολούθησε η κατοχή, με πείνα, στερήσεις και δυστυχία, ειδικά για τις ορφανεμένες οικογένειες, όμως όλοι άντεξαν, ήρθε και η πολυπόθητη ημέρα της λευτεριάς και σε λίγο καιρό οι πονεμένες οικογένειες έστησαν Ηρώο στο μνήμη των παλληκαριών τους. Δυστυχώς προς τριακονταετίας περίπου, οι νέοι ιδιοκτήτες της έπαυλης του Γερμανού Προξένου, γκρέμισαν τον αιματοβαμμένο τοίχο της εκτέλεσης, όμως  ο επόμενος Κοινοτάρχης κ. Ευτύχιος Κατσιφαράκης, εφύτεψε στο χώρο 33 κυπαρίσσια να θυμίζουν τα 33 παλληκάρια μας. Μένει τώρα σ’ εμάς να εγγράψουμε το χωριό μας στο Δίκτυο Μαρτυρικών Πόλεων και Χωριών της Ελλάδος για να μαρτυρείται ανά την Ελλάδα η θυσία τους.