» Οι καταγραφές ξένων περιηγητών για την ελαιοπαραγωγή του 18ου αιώνα
Πραγµατικό ‘‘χρυσάφι’’ θεωρούνταν το λάδι της Κρήτης από τον 18ο αιώνα, όπως περιγράφεται στον τόµο ‘‘Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα 1700-1800’’ του Κυρ. Σιµόπουλου, που βρίσκεται στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη και Ελένης Γαρεδάκη.
Στοιχεία από τη συλλογή του Μουσείου Τυπογραφίας
Το βιβλίο περιέχει αξιόλογες και λεπτοµερείς πληροφορίες για την ιστορία της Κρήτης µέσα από τα µάτια ξένων περιηγητών που ταξίδεψαν ανά την Ελλάδα κατά τους περασµένους αιώνες. Μεταξύ αυτών ο Γάλλος περιηγητής Savary ο οποίος στα τέλη του 1700 είχε επισκεφθεί το Ηράκλειο, τη Μονή Αρκαδίου (όπου εντόπισε χειρόγραφο του Οµήρου!), τις Μαργαρίτες και τα Χανιά. Όπως επισηµαίνεται, εκείνη την περίοδο, τα Χανιά βρισκόταν σε µεγάλη οικονοµική άνθιση εξαιτίας της καταστροφής των λιµανιών του Ηρακλείου, του Ρεθύµνου και της Ιεράπετρας. Ο πληθυσµός, από 3.500 περίπου που ήταν το 1700, κατά την περιήγηση του επίσης Γάλλου Tournefort έφθασε τις 17.000 ψυχές (στα τέλη του ίδιου αιώνα). Η πόλη των Χανίων είχε καλή ρυµοτοµία, µεγάλους ίσιους δρόµους και πλατείες µε κρήνες.
Ο Savary, επισηµαίνει τις τραγικές συνέπειες της τυραννίας και της ληστρικής πολιτικής των Τούρκων για τον ελληνικό πληθυσµό. «Οι Κρητικοί, καθώς φλέγονται από τη λαχτάρα της ελευθερίας, αρπάζουν κάθε τόσο τα όπλα. Κι ο πασάς βρίσκει την ευκαιρία να δηµεύει τις περιουσίες των ευπόρων» σηµειώνει µεταξύ άλλων.
Για την Κρήτη, αναφέρει ότι η κυριότερη παραγωγή του νησιού ήταν το λάδι που όχι µόνο κάλυπτε την εσωτερική κατανάλωση και τις ανάγκες της σαπουνοποιίας αλλά εξάγονταν και στο εξωτερικό:
«Εκτός από την τεράστια κατανάλωση από τους Έλληνες που το χρησιµοποιούν κατά τις τέσσερις σαρακοστές του χρόνου για να αρτύσουν τα λάχανα και τα ψάρια τους, εκτός από εκείνο που µεταχειρίζονται οι Τούρκοι για την παρασκευή σαπουνιού (έµαθαν την Τέχνη από κάποιον Προβηγκιανό και τώρα εφοδιάζουν όλες τις αγορές της Ανατολής) ή το ξοδεύουν στο φαγητό, οι Οθωµανοί της Κρήτης φορτώνουν κάθε χρόνο 24 καράβια. Κάθε φορτίο περιλαµβάνει 150 βαρέλια αξίας 90.000 φράγκων. Τα 19 από αυτά τα πλοία είναι µαρσεγέζικα [Γαλλικά] (αξία φορτίων 1.710.000 φράγκα) και τα άλλα πέντε ανήκουν σε διάφορα έθνη (αξία 450.000 φράγκα)».
Παράλληλα, ο Γάλλος περιηγητής προσθέτει πως: «Οι Γάλλοι έµποροι των Χανίων εισάγουν στην Κρήτη εµπορεύµατα συνολικής αξίας 550.000 φράγκων (450.000 σε υφάσµατα Λακεντόκ και 100.000 σε ζάχαρή, καφέ και αγγλικό κάλιο. Αυτό σηµαίνει ότι το εµπορικό ισοζύγιο είναι ενεργητικό υπέρ της Κρήτης κατά 1.160.000 φράγκα. Τα µεγαλύτερα χανιώτικα καταστήµατα έχουν ανταπόκριση µε εµπορικούς οίκους της Σµύρνης και της Πόλης.
Το µεγαλύτερο µέρος του εξαγωγικού εµπορίου διεξάγεται από τα Χανιά. Αν προστεθεί και ένα ποσοστό (το ένα τρίτο του συνόλου) εµπορευµάτων που φορτώνονταν στα υπόλοιπα λιµάνια, οι εξαγωγές ολόκληρης της Κρήτης πρέπει να ανέρχονται σε προϊόντα αξίας τριών περίπου εκατοµµυρίων φράγκων, ποσό ασήµαντο για ένα τόσο µεγάλο νησί». «Αυτή η περιορισµένη ανάπτυξη της παραγωγής οφείλεται στην τουρκική τυραννία που εµπόδιζε τους Έλληνες να αναπτύξουν την οικονοµική τους δραστηριότητα» παρατηρεί ο Savary, ο οποίος ύστερα από παραµονή δεκαέξι µηνών στην Κρήτη, συνέχισε την περιήγηση του σε νησιά του Αιγαίου, µπαρκάροντας από την Σούδα για Κίµωλο.
