Ψηφίστε εμάς, διαφορετικά θα έρθουν οι άλλοι και η χώρα θα μπει σε απερίγραπτες περιπέτειες. Αυτό είναι το συνηθέστερο προεκλογικό αφήγημα των κομμάτων. Κάποιοι το πιστεύουν. Ας δούμε το ζήτημα καλύτερα.
Η δημοκρατία σήμερα λειτουργεί σαν γερασμένη, χαλασμένη μηχανή. Αλλιώς δεν θα είχαμε λαϊκισμό και δεν θ’ ακούγαμε τις κραυγές του ρατσισμού και του μίσους, ακόμη και μέσα στη Βουλή όπου η χρήση επιθέτων του τύπου «ψεύτης», «προδότης», «ανίκανος» και τα παρόμοια δεν είναι ασυνήθης.
Οι άνθρωποι σχηματίζουμε απεικονίσεις και απόψεις του κόσμου μέσα από υποκειμενικές και υποσυνείδητες διεργασίες που συχνά μικρή σχέση έχουν με την αντικειμενική πραγματικότητα. Ο κόσμος είναι αυτός που ο νους μας θεωρεί ότι είναι. Αυτό ισχύει σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική. Και δεν οφείλεται τόσο στην έλλειψη πληροφορίας, επειδή σήμερα η πληροφορία υπάρχει σε αφθονία. Οφείλεται κυρίως στην έλλειψη φαντασίας για το τι μπορεί να συμβεί. Παράδειγμα οι εκλογές ρατσιστών ή φασιστών σε πολλές χώρες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ και αλλού. Πιστεύουμε στην ανωτερότητα του κόμματός μας ή γενικότερα των πεποιθήσεών μας ακόμη και όταν δεν έχουμε την παραμικρή ένδειξη για την ορθότητά τους. Οι γνωστικές μας αυταπάτες είναι αντιστρόφως ανάλογες της αντικειμενικής πραγματικότητας.
Πιστεύουμε ότι η δημοκρατία κερδίζει όταν το κόμμα μας κερδίζει. Η πραγματικότητα είναι όμως πεζή. Οι περισσότεροι άνθρωποι της πολιτικής αλλάζουν μόλις πάρουν την εξουσία. Οι γνωστικές τους λειτουργίες μεταβάλλονται άρδην. Λένε τα ψέματα με περισσότερη άνεση και μικρότερη ανοχή στις αντίθετες απόψεις, έχουν μικρότερη αντίληψη των αισθημάτων των άλλων, μιλούν δυνατότερα και με αυτοπεποίθηση, γίνονται τυφλοί στα προβλήματα των αδυνάτων. Μιλώ κατά μέσον όρο. Πάντα στην πολιτική υπάρχουν οι λίγες, λαμπρές εξαιρέσεις.
Οι πολίτες γρήγορα αισθάνονται αδύναμοι και απογοητεύονται από την κατάπτωση του πολιτικού συστήματος, ειδικά όταν αυτό είναι σε ομηρία από τους ολιγάρχες που έχουν τον έλεγχο μεγάλων εταιρειών, μέσων ενημέρωσης, ακόμη και πολιτικών. Και τότε αποφασίζουν να απέχουν από οτιδήποτε πολιτικό. Έτσι ανοίγουν τον δρόμο στους μικρούς και μεγάλους δικτάτορες. Καθώς είχε πει ο Πωλ Βαλερύ, πολιτική είναι η τέχνη να εμποδίζεις τον κόσμο να χώνει τη μύτη του σε πράγματα που τον αφορούν.
Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δικτάτορες. Σε ειρηνικούς καιρούς εργάζονται στη δημόσια ή την ιδιωτική γραφειοκρατία η οποία απαιτεί παντελή έλλειψη φαντασίας. Σε ανώμαλους καιρούς γίνονται ψυχροί διοικητές εταιρειών που ελέγχουν την υγεία, την ασφάλιση, τις τράπεζες, τον τύπο. Σε πιο ανώμαλες εποχές γίνονται ναζί, βασανιστές ή προπαγανδιστές κάποιας δικτατορίας. Φυσικά υπάρχουν και αυτοί που αντιστέκονται και σ’ αυτούς στηρίζει η ελεύθερη κοινωνία τις ελπίδες της.
Τι μπορεί να κάνει ο πολίτης; Η άμεση απάντηση είναι να συμμετέχει στις δημοκρατικές διαδικασίες οποτεδήποτε έχει την ευκαιρία. Οπωσδήποτε να ψηφίζει με περίσκεψη. Ο Γκάντι είχε πει ότι τα πολιτικά κόμματα υφίστανται ώστε οι άνθρωποι να μην έχουν άποψη. Ούτως ή άλλως τα κόμματα είναι ευφυείς γραφειοκρατικοί μηχανισμοί προσέλκυσης ψήφων. Ο ψηφοφόρος ας προσπαθήσει να ξεφύγει από τον εικονικό κόσμο της κομματικής ορθοδοξίας. Πριν ψηφίσει, ας διαβάσει τα προγράμματα και ας αποτιμήσει τα άτομα που του ζητούν την ψήφο του. Είναι αυτοί που πραγματικά θα ήθελε να τον εκπροσωπούν; Η εμπειρία δείχνει ότι πολλοί εκλεγμένοι εκπρόσωποί μας ασχολούνται με το παιχνίδι της εξουσίας και τους πολιτικούς ελιγμούς πολύ περισσότερο από την πολιτική, δηλαδή τη διακυβέρνηση της πόλεως – του έθνους. Η ψήφος είναι ο μόνος τρόπος που έχουμε ν’ αλλάξουμε κάτι ειρηνικά. Και είναι ο φόβος εκείνων των ανθρώπων της πολιτικής που θεωρούν την εξουσία αποκλειστικό τους προνόμιο και τη χώρα ιδιοκτησία τους. Η χώρα ανήκει σε όλους τους πολίτες και η εξουσία είναι απολύτως προσωρινή. Ας τους στείλουμε το μήνυμα με σαφήνεια και ένταση.
