Ο “Κόλχαας” είναι η σκοτεινή ιστορία της εμμονικής προσκόλλησης ενός νομιμόφρονα ανθρώπου με το δίκαιο. Μια εμμονή που δεν αργεί να μετατρέψει τον ήρωα σε φονιά. Είναι επίσης το φωτεινότερο παράδειγμα, ότι στο θέατρο, δεν χρειάζεται σχεδόν τίποτα για να ταξιδέψει ο θεατής και να “παγιδευτεί” ο νους, το σώμα και η ψυχή του μέσα σε χρόνο λιγότερο από μιάμιση ώρα.
O Νίκος Αλεξίου, με σκηνικό μια ξύλινη καρέκλα και μόνο, καταφέρνει κάτι που δεν το καταφέρνουν υπερπαραγωγές. Καθηλώνει -στην κυριολεξία- τους θεατές που παρακολουθούν με μιαν ανάσα την πορεία ενός φιλήσυχου, νομοταγή πολίτη καθώς “μεταμορφώνεται” σε βίαιο επαναστάτη . Καλπασμοί αλόγων, πλιάτσικα, μάχες, αίμα, τρομακτικές προφητείες, η αγωνία αρχόντων να ανέβουν σε ακόμα υψηλότερα αξιώματα, δολοπλοκίες… Ολα, ζωντανεύουν μέσα από την αριστουργηματική αφήγηση του Νίκου Αλεξίου που “καρφωμένος” σε μια καρέκλα “πηδά” από τον ένα ρόλο στον άλλο, δίνοντας την αίσθηση στο κοινό πως μπροστά του ξετυλίγεται ταινία εποχής. Ο Νίκος Αλεξίου, λίγο πριν από τις παραστάσεις που θα δώσει φέτος -για δεύτερη χρονιά- στο μοναδικό στην Ελλάδα Μουσείο Τυπογραφίας, μίλησε στις “διαδρομές” για τον “Κόλχαας”, την προσωπική του σχέση με το δίκιο και το άδικο, τη μοίρα, και πολλά πολλά ακόμα…
Η ζωή του Κόλχαας, πριν από την αδικία ήταν σαν ένας κύκλος όπου “όλα ήταν σωστά”. Μετά, ο κύκλος αυτός διαταράχθηκε, έσπασε. Στη δική σου ζωή, υπάρχει αντίστοιχος κύκλος; Ενας κύκλος που αν κάποιος ή κάτι τον διαταράξει, αλλάζεις δραματικά;
Οπως σε όλους -φαντάζομαι- τους ανθρώπους, αυτός ο κύκλος συντίθεται από τη σωματική υγεία, την οικονομική αυτάρκεια και τη συναισθηματική και ψυχική ισορροπία. Οσες φορές κάτι από αυτά διαταράχθηκε, με κάποιο τρόπο οξύνθηκε και βάθυνε η αντίληψή μου για τα πράγματα, αλλά συγχρόνως αγρίεψε σε έναν βαθμό η ψυχή μου. Οπότε να μου λείπει η όποια ευαισθησία και οξύνοια συνοδεύει τη διαταραχή και την ανημπόρια. Προτιμώ μια αδιατάρακτη καθημερινότητα, τον προστατευτικό κύκλο που σχηματίζουν οι συνήθειες και η ρουτίνα μου. Αν και συχνά νιώθω πως γίνομαι δέσμιός τους…
Βιώνουμε απίστευτες αδικίες καθημερινά. Γιατί δεν μας τρελαίνει η αδικία και μοιάζουμε σαν να την έχουμε αποδεχτεί ως φυσιολογική;
Μα η αδικία είναι “φυσιολογική”. Το δίκαιο δεν είναι φυσική κατηγορία, είναι ανθρώπινο επίτευγμα.
Και μόνο το ότι είμαστε γενετικά προσδιορισμένοι, το ότι γεννιόμαστε σε έναν τόπο και χρόνο που δεν διαλέγουμε είναι “άδικο”. Ομως οι άνθρωποι και οι κοινωνίες προσπαθούν κατά το μέτρο των δυνατοτήτων τους αυτό το “άδικο” να το διορθώσουν ή να το ελαχιστοποιήσουν. Και για να μιλήσουμε συγκεκριμένα: το ότι εσύ ως γυναίκα μπορείς να ψηφίσεις,να μορφωθείς, να λες ελεύθερα τη γνώμη σου, να διεκδικείς ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις, να κάνεις -αν κάτι πάνω σου δεν σου αρέσει- πλαστική, να παντρευτείς -αν θέλεις- και όποιον θέλεις, να τον χωρίσεις, να δηλώνεις θρησκευόμενη ή άθεη και άλλα πολλά που θα γέμιζαν όλη την εφημερίδα αν τα αναφέρω, δεν είναι αυτονόητο.
Ολα αυτά δεν έπεσαν εξ ουρανού, είναι κατακτήσεις μιας ορισμένης κοινωνικοπολιτικής οργάνωσης και ενός συγκεκριμένου πνεύματος που την συνέχει. Λέγονται αστική δημοκρατία και δυτικός πολιτισμός. Και αυτός είναι ο μόνος που μπορεί να ασκεί κριτική στον εαυτό του και καμιά φορά και να αυτομαστιγώνεται. Ελπίζω ποτέ μέχρι θανάτου.
Επί πέντε χρόνια γίνεσαι Κόλχαας. Πόσα στοιχεία έχεις αλλάξει στην παράσταση από την πρώτη φορά που ζωντάνεψες τον ήρωα στο σανίδι;
Συνειδητά κάποια στιγμή άρχισα να έχω πρόβλημα για τον τρόπο που το κοινό ενδέχεται να προσλάβει το στοιχείο της βίας. Το έργο, βέβαια, αυτό το αντιμετωπίζει από μόνο του και δίνει απαντήσεις, αλλά επειδή ο καθένας είναι ελεύθερος να δει ό,τι θέλει, μπορούσε και μπορεί -επηρεασμένος μάλιστα από τον περιρρέοντα φανατισμό των τελευταίων ετών στη χώρα μας- να απομονώσει πράγματα που κολακεύουν μια “εύκολη” αντίληψη περί επαναστατικής διεκδίκησης του δικαίου. Ο “Κόλχαας” φαίνεται απλός. Ομως μέσα στην απλότητά του είναι ένα σύνθετο έργο. Δεν μιλάει για την ευκολία της μολότοφ, αλλά για τη δυσκολία του τι κάνει ένας άνθρωπος όταν διαρρηγνύεται η εμπιστοσύνη του προς την πολιτεία και τους συνανθρώπους του.
Επιπροσθέτως το δίκαιο του ενός μπορεί να είναι το άδικο του άλλου. Προσπάθησα λοιπόν ερμηνευτικά να αποκαταστήσω μια μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ των “καλών” και των “κακών” του έργου. Μήπως έτσι αποφύγω εκείνο που κατά τη γνώμη μου αποτελεί ελλιπή ερμηνεία του “Κόλχαας”. Κατά τα άλλα, πλέον σε κάθε παράσταση αφήνομαι περισσότερο στο ασυνείδητο μου, που ανανεώνεται ερήμην μου διαρκώς.
Υπάρχουν φράσεις, νοήματα στην ιστορία που τα ανακαλύπτεις όσο περνά ο καιρός; Στοιχεία που δεν τα είχες “δει” με την πρώτη, αλλά σε δεύτερη, τρίτη, δέκατη ανάγνωση “ξεπήδησαν” μπροστά σου;
Κάποια πράγματα κερδίζουν φως, κάποια άλλα χάνουν και κάποια παραμένουν αενάως ολόφωτα. Προτιμώ όμως να μην κάνω συγκεκριμένες αναφορές για να μην προϊδεάσω όσους έρθουν να δουν την παράσταση.
Στη ροή της ιστορίας, υπάρχει ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον περιστατικό, που έχει να κάνει με το πεπρωμένο. Με τη μοίρα μας και το πώς μπορούμε ή δεν μπορούμε να τη γνωρίσουμε και να την καθορίσουμε. Αν έλειπε αυτό το περιστατικό, η ιστορία του Κόλχαας δεν θα ήταν ίσως τόσο δυνατή. Ποια είναι η δική σου σχέση με το πεπρωμένο και τη μοίρα;
Μοίρα νομίζω ότι είναι το άλλο όνομα της τυχαιότητας. Η ύπαρξή μας καθορίζεται από συμπτώσεις. Βαρύ φορτίο το “καθορίζεται”, βαρύ και το “συμπτώσεις”. Η λέξη μοίρα κάπως το αλαφραίνει, παλεύει να βάλει μια τάξη στο χάος. Μπορούμε άραγε να επέμβουμε σε αυτόν τον μηχανισμό μ’ αυτό που αποκαλούμε “ελεύθερη βούληση”; Η απάντηση επί της σκηνής!
Κάθε άνθρωπος έχει μέσα του το καλό και το κακό. Το φως και το σκοτάδι. Ποιο από τα δύο θεωρείς ισχυρότερο και γιατί;
Νομίζω πως το κακό έχει συνήθως ένταση και αυτή είναι που μας τρομάζει. Από την άλλη, το καλό έχει μάλλον διάρκεια και δεν “φωνάζει”.
Φέτος ο μονόλογος πήρε δύο παρατάσεις στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων, όπου τον παρουσίαζες. Επαιζες σχεδόν όλη τη χρονιά -ρεκόρ πλέον- αφού οι θεατρικές παραστάσεις ανεβαίνουν και κατεβαίνουν στο τετράμηνο… Πώς εξηγείς το ασταμάτητο ενδιαφέρον του κόσμου για τον “Κόλχαας”;
Νομίζω ότι λειτουργεί το “από στόμα σε στόμα”. Ετσι και αλλιώς οι χώροι όπου έπαιξα μέχρι τώρα τον “Κόλχαας” ήταν σχετικά μικροί και περιφερειακοί, η παράσταση ήταν μια φορά την εβδομάδα οπότε είχα μικρό κοινό για μεγάλη διάρκεια. Και μάλλον, και το έργο και το κοινό και εγώ αντέχουμε ακόμα.
Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον σχόλιο που σου έχει κάνει θεατής για την παράσταση;
Κάτι που διάβασα στις κριτικές του κοινού στο διαδικτυακό “Αθηνόραμα”.
Oτι η παράσταση αυτή είναι “το απόλυτο αντιδήθεν”.
Εχουμε τη χαρά και την τιμή να σε έχουμε με τον “Κόλχαας” για δεύτερη χρονιά στο Μουσείο Τυπογραφίας…
Ναι. Και είμαι πολύ ευτυχής για αυτό. Να σου πω: από τη στιγμή που προσκλήθηκα να επιστρέψω με την παράσταση στο Μουσείο Τυπογραφίας, “φαντασιωνόμουν” τη μέρα που θα έμπαινα ξανά σε αυτόν τον υπέροχο, μαγικό χώρο και που θα ξανάβλεπα τους ανθρώπους του.
Τι ετοιμάζεις για την επόμενη σεζόν; Πού να περιμένουμε πως θα σε δούμε;
Εχω ήδη κλείσει προφορικά κάποιες δουλειές, όμως επειδή, τώρα τελευταία έχει… τρομάξει το μάτι μου, προτιμώ να υιοθετήσω τη δεισιδαιμονία των ηθοποιών και να μην πω τίποτα μέχρι να πάω στην πρώτη πρόβα.
Info
Η σκοτεινή μεσαιωνική ιστορία του εμπόρου αλόγων Μιχαήλ Κόλχαας, έρχεται και φέτος στο Μουσείο Τυπογραφίας, αύριο Κυριακή και μεθαύριο Δευτέρα στις 9 μ.μ.
Μετάφραση, δραματουργική προσαρμογή, σκηνοθεσία, ερμηνεία: Νίκος Αλεξίου.
Τιμή εισόδου: 8 ευρώ
Λόγω των περιορισμένων θέσεων είναι απαραίτητη η προκράτηση στο: 6977293283.
