«Το μικρό ελεφαντάκι, μετά το νούμερό του, το έδεναν έξω από το τσίρκο. Μία φορά δοκίμασε να ελευθερωθεί, αλλά δεν τα κατάφερε. Το πασαλάκι ήταν γερό. Το ελεφαντάκι μεγάλωσε κι έγινε μεγάλος ελέφαντας. Ουδέποτε ξαναδοκίμασε να σπάσει τα δεσμά του. Στα μάτια του το πασαλάκι ήταν ανυπέρβλητο. Κι ας ήταν πια μυρμηγκάκι μπροστά του. Ποτέ δεν μπόρεσε να ξαναβρεί την ελευθερία του….!»
Παίρνοντας αφορμή από το πρόσφατο βιβλίο του Στέφανου Ξενάκη: «Το δώρο», παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο: «Δεν αφήνουμε», που έχει σχέση με την εξάρτηση των παιδιών από τους γονείς τους. Συχνά τα θεωρούμε εμείς οι γονείς προέκταση του εαυτού μας, ενώ νιώθουμε την ανάγκη, να τα τιθασεύσουμε, να τα ελέγξουμε, να τα επικρίνουμε, να διαλέξουμε γι’ αυτά, να τα υποκαταστήσουμε, να τα φοβίσουμε ή και ακόμα να τα εκβιάσουμε! Πολλές φορές πιάνουμε το …τιμόνι τους και τα οδηγούμε, τα σηκώνουμε όταν πέσουν, τα υποτιμούμε, αφού τα θεωρούμε, μικρά, αδύναμα και ακάτεχα! Επίσης συχνά πυκνά προτάσσουμε τον εγωισμό μας ότι τα ξέρουμε όλα και τα παιδιά δεν ξέρουν, ενώ τα χαρακτηρίζουμε με διάφορα κοσμητικά, του τύπου είσαι… βλάκας κλπ. Τους κόβουμε τα φτερά, πολλές φορές άθελά μας, κρατώντας μέσα στο κλουβί της κυριαρχίας μας τα μικρά αυτά… άβουλα όντα! Προβάλλουμε παράλληλα την δύναμή μας για να επιβάλλουμε τα δικά μας θέλω και επιδιώξεις!
Στην αντίπερα όχθη, ωστόσο, βρίσκονται οικογένειες, όπου αρχηγός, εντός και εκτός εισαγωγικών είναι το παιδί που εκμεταλλεύεται καταστάσεις, επιβάλλοντας τα θέλω του και το εγώ του! Μπορεί να είναι ένα παιδί που «σκανάρει», συνεχώς, το οικογενειακό περιβάλλον, βλέπει τις αδυναμίες του πατέρα, της μητέρας, της γιαγιάς ή του παππού και «χτυπά», ακριβώς, εκεί, στο αδύναμο σημείο τους! Από την βρεφική ακόμα ηλικία έχει την ικανότητα να ανακαλύπτει τα τρωτά σημεία των ενήλικων, αρχίζοντας με το κλάμα, με τα, δεν μπορώ ή τα δεν θέλω, ή αργότερα στην παιδική ηλικία που συνήθως ψάχνει τρόπους να ξεφεύγει από υποχρεώσεις, με άπειρες δικαιολογίες, ή στην εφηβεία, όταν το πράγμα «χοντραίνει» και ο μικρός αρχηγός γίνεται θρασύς, αυθάδης και εκβιαστής! Σ ‘ αυτή τη φάση είναι πλέον αργά, το ….τρένο έφυγε και μάλιστα, με ιλιγγιώδη ταχύτητα!
Στις δύο αυτές περιπτώσεις υπάρχουν μέτρα και σταθμά που ορίζονται εξ αρχής σε ένα πλαίσιο καλής συνεννόησης όλων των μελών που αποτελούν το νοικοκυριό. Αυτό είναι το πρώτο βήμα, η διαλογική συζήτηση. Το δεύτερο είναι η θέσπιση οικογενειακών κανόνων που συχνά ξαναδιαβάζονται. Το τρίτο είναι τα όρια από τους μεν και του δε, δηλαδή, τα όρια που ορίζονται στους γονείς, μέσα σε ένα περιβάλλον δημοκρατικό, ελεύθερο, δίκαιο, χωρίς διακρίσεις και στα παιδιά που ξέρουν, που μπορούν, που θέλουν, στο πλαίσιο της συμμετοχής σε όλες τις δράσεις της οικογένειας, ανεξάρτητα φύλλου ή ηλικίας! Το τέταρτο εξίσου σημαντικό βήμα, είναι η εφαρμογή των κανόνων από όλους! Η ισορροπία ανάμεσα σε συμπεριφορές των μελών κρίνεται ουσιαστική, δεν μπορεί να επιτευχθεί τίποτα αν δεν υπάρχει συναίνεση, θετική ανταπόκριση, ή εάν το περιβάλλον είναι αυταρχικό ή πολύ χαλαρό! Τα παιδιά συνεχώς περνούν από κρησάρα τους γονείς τους, βρίσκουν πατήματα και προφάσεις για να τους οδηγήσουν στη δική τους ρότα. Υπολογίζουν και χρησιμοποιούν ως «όπλο», την ανεκτικότητά τους, αλλά ταυτόχρονα αντιδρούν άσχημα στην αυταρχικότητα και τις τιμωρίες.
Σε όλα αυτά υπάρχει το χρυσό τρίπτυχο: χρόνος, χώρος, περιβάλλον. Ο χρόνος παίζει σημαντικό ρόλο, όπου διαδραματίζονται τα δρώμενα, διότι μπορεί να μην προσφέρεται, εκείνη η στιγμή, έστω για μια ανακωχή ή διαπραγμάτευση μεταξύ των μελών της οικογένειας. Ίσως να μην είναι κατάλληλος, μετά από ένα καβγά ή ένα σοβαρό πρόβλημα, να συζητήσουμε!. Ο προσωπικός χώρος συμβάλλει στην καλλιέργεια της αυτονομίας και της ανεξαρτησίας του παιδιού. Το οικογενειακό περιβάλλον, είναι το Άλφα και το Ωμέγα, αποτελεί τη βάση γόνιμου διαλόγου και κατευνασμού των εντάσεων και των παρεξηγήσεων! Όταν το παιδί βιώνει συνεχώς μια ατμόσφαιρα τεταμένη, μέσα σε ένα κλίμα συγκρούσεων και βίας, κλείνεται στον εαυτό του, συσσωρεύει θυμό και στενοχώρια και μπαίνει στο περιθώριο! Ας δώσουμε, λοιπόν, χώρο και χρόνο στα παιδιά για συμμετοχή στη συζήτηση, ζητάμε τη γνώμη τους για ένα θέμα, οικοδομούμε μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης. Ας δώσουμε αγάπη και αξία στους μικρούς μας φίλους! Έτσι, δημιουργούμε, σιγά σιγά, ένα οικογενειακό περιβάλλον με αίσθηση ευθύνης και ενσυναίσθησης, πάντα σε ένα δημοκρατικό και ελεύθερο πλαίσιο, όπου όλοι έχουν συμμετοχή σε όλα. Επικροτούμε πρωτοβουλίες και ιδέες, ενθαρρύνουμε κάθε προσπάθεια, μικρή ή μεγάλη των παιδιών που συμβάλλει στην οικογενειακή πρόοδο και ευτυχία. Τέλος, η αυτονομία και η αυτοεκτίμηση θεωρούνται βασικοί πυλώνες της εξέλιξης της προσωπικότητας του παιδιού, ενώ η εμψύχωση ότι μπορεί να τα καταφέρει το παιδί, μόνο του, θα πρέπει να είναι βασική επιδίωξη και στόχος της ζωής μας!
