Σημείωμα 3ο
Στο τελευταίο σημείωμά μου είχα αρχίσει την παράθεση των αποτελεσμάτων του Γιούρογκρουπ που έγινε στις 21 Ιουνίου και περιλαμβάνεται στα συμπεράσματα, στα οποία και βασιζόμαστε, στις παρατηρήσεις του κ. Centeno, Προέδρου του Γιούρογκρουπ1, όπως δημοσιεύθηκαν στις 23/06/2018. Σήμερα θα περιλάβουμε την αναφορά στα ποσά βραχυχρόνιας ελάφρυνσης του χρέους.
Πρώτη αναφορά αφορούσε το ότι «δεν θα υπάρξει πρόγραμμα παρακολούθησης στην Ελλάδα». Αντίθετα, το Γιούρογκρουπ επιδίωξε να υπογραφεί ένα σχέδιο συνεργασίας και στήριξης, τόσο μεταξύ των ελληνικών αρχών και των υπηρεσιών υποστήριξης των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το οποίο προβλέπει τη συνεχή παροχή τεχνικής βοήθειας για τη στήριξη της υλοποίησης των μεταρρυθμίσεων κατά τα προσεχή έτη.
Ιδιαίτερη σημασία έχει η προβλεπόμενη εξέλιξη του πρωτογενούς πλεονάσματος με βάση επανυπολογισμό και ανανέωση της ανάλυσης βιωσιμότητας του χρέους που έγινε από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Αυτό θα γίνει δυνατόν με την εφαρμογή μιας φιλόδοξης στρατηγικής ανάπτυξης και συνετών δημοσιονομικών πολιτικών που αναμένεται να αποτελέσουν τα βασικά συστατικά για τη διατηρησιμότητα του χρέους. Στο πλαίσιο αυτό, το Γιούρογκρουπ εκφράζει την ικανοποίησή του για τη δέσμευση της Ελλάδας να διατηρήσει ένα πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ έως το 2022 και στη συνέχεια να συνεχίσει να διασφαλίζει ότι οι δημοσιονομικές δεσμεύσεις της ευθυγραμμίζονται με το δημοσιονομικό πλαίσιο της ΕΕ. Η ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδηλώνει ότι αυτό θα συνεπάγεται ένα πρωτογενές πλεόνασμα κατά μέσο όρο 2,2% του ΑΕΠ κατά την περίοδο από το 2023 έως το 2060.
Αυτό το σημείο, κατά την άποψή μου αποδίδει έστω και μερικά την οφειλόμενη από τους θεσμικούς «λύτρωση» από την απώλεια του 26% του ΑΕΠ, ως συνέπεια της στραβής εφαρμογής των μέτρων που επιβλήθηκαν στη χώρα με τα δυο πρώτα μνημόνια. Στην ουσία οι δανειστές της χώρας αποδέχθηκαν ότι το 3,5% της ανάπτυξης δε θα μπορούσε να επιτευχθεί και προσωπικά πιστεύω ότι οι ίδιοι θα δουν και στο εγγύς μέλλον ότι και το 2,2% μπορεί να θεωρηθεί μεγάλο.
Πάντως, για το χρήσιμο αυτό σημείο, αν οι υποθέσεις εργασίας δεν είναι επικεντρωμένες σε πραγματικούς όρους οικονομίας, δε θα εμφανιστούν οι αντίκτυποι των μεταρρυθμίσεων που προωθούν την ανάπτυξη και τις επενδυτικές πρωτοβουλίες.
Για την ώρα ίσως να μην είναι και εμφανές ότι θα υπάρξουν επενδυτικές πρωτοβουλίες πέραν των εθνικών συμφερόντων, εκτός αν μπει ένας ισχυρός παράγων, όπως θα μπορούσε να είναι η εκμετάλλευση των υδρογονανθράκων δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, που λέγεται ότι μπορεί να αποφέρουν στη χώρα μέχρι και € 600 δις, τα ερχόμενα χρόνια. Σε μια τέτοια περίπτωση είναι περιττό να υποστηρίξουμε ότι η χώρα θα περάσει σε άλλη σφαίρα αναπτυξιακής και δυναμικής ύπαρξης.
Αξιοπρόσεκτο σημείο επίσης, είναι και η δημοσίευση πλαισίου επιτήρησης προγράμματος, πράγμα που σημαίνει ότι για την εξασφάλιση ισχυρής και διαρκούς εφαρμογής από την Ελλάδα των μεταρρυθμιστικών μέτρων που συμφωνήθηκαν στο πρόγραμμα, τα μέτρα για την ελάφρυνση του χρέους θα πρέπει να περιλαμβάνουν κίνητρα. Για να διασφαλιστεί η αξιοπιστία της αγοράς των μέτρων χρέους, συμφωνήθηκε ότι οι πολιτικές δεσμεύσεις που σχετίζονται με το πρόγραμμα θα συνδέονται με την επιστροφή συγκεκριμένων ποσών μέχρι τα 2022. Κανείς βέβαια δεν επιστρέφει χρήματα αν δεν είναι βέβαιος ότι θα συνεχιστεί η ακολουθούμενη διαδικασία. Αυτό φαίνεται ότι επιβάλει την ενεργοποίηση της διαδικασίας ενισχυμένης επιτήρησης τις επόμενες εβδομάδες, από την Κομισιόν.
Αυτό μεταφράζεται σε τριμηνιαίες εκθέσεις αντί των εξαμηνιαίων που ισχύουν για τις άλλες χώρες. Δεν πρέπει να μας χαροποιεί το θέμα αυτό, αλλά είναι από τα πλέον ανώδυνα, αφού ως στόχο έχουν να καθιερωθούν οι διαρθρωτικές αλλαγές που έχουν συμφωνηθεί.
Σε οικονομικό επίπεδο, αναμένεται να εγκριθεί η εκταμίευση της πέμπτης και τελευταίας δόσης του προγράμματος ύψους € 15 δισ. Από το συνολικό αυτό ποσό, 5,5 δισ. Ευρώ θα διατεθούν στο διαχωρισμένο λογαριασμό, που θα χρησιμοποιηθεί για την εξυπηρέτηση του χρέους και € 9,5 δισ. θα διατεθούν σε ειδικό λογαριασμό που δημιουργήθηκε για τη δημιουργία ταμειακού αποθέματος, που θα χρησιμοποιηθεί για την εξυπηρέτηση του χρέους σε περίπτωση που υπάρξει ανάγκη. Αυτός ο λογαριασμός θα υπόκειται σε κατάλληλες διασφαλίσεις και οποιαδήποτε ενδεχόμενη μελλοντική χρησιμοποίηση των κεφαλαίων του για την αποτελεσματική διαχείριση του χρέους θα συμφωνηθεί από τις ελληνικές αρχές με τα Ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα. Συνολικά, η Ελλάδα φεύγει από το πρόγραμμα με ένα σημαντικό αποθεματικό ταμειακών διαθεσίμων ύψους 24,1 δισ. Ευρώ, το οποίο θα καλύπτει τις δημοσιονομικές ανάγκες της κυβέρνησης για περίπου 22 μήνες μετά το τέλος του προγράμματος τον Αύγουστο του 2018, Είναι το περίφημο μαξιλαράκι, όπως αναφέρεται στον τύπο. Βέβαια, αν αφαιρεθούν τα 3,3 δισ. ευρώ τα οποία προορίζονται για την εξαγορά μέρους του χρέους της Ελλάδας προς το ΔΝΤ, το παραπάνω ποσό γίνεται 20,8 δισ. ευρώ.
Αυτά μπορεί να θεωρηθούν μέτρα βραχυπρόθεσμου χρέους που έχουν ήδη αποφασιστεί και πρέπει να ρίξουμε μια ματιά στα μέτρα μεσοπρόθεσμου και μακροπρόθεσμου χρέους προκειμένου να διασφαλιστεί ότι οι συμφωνημένοι στόχοι μπορούν να ακολουθηθούν.
Θα ξεκινήσουμε την αναφορά μας με μια σημαντική ανάσα που δόθηκε στην Ελλάδα, η οποία δεν μπορεί να εκτιμηθεί τώρα, χωρίς μελέτη τι θετικές επιπτώσεις θα προκαλέσει:
Πρόκειται για «Ανάσα» μέχρι το 2032, που δίνεται με τη μορφή περιόδου χάριτος δέκα χρόνων για το δάνειο του EFSF, δηλαδή πάγωμα των πληρωμών κεφαλαίου και τόκων μέχρι το 2032. Το ακόμη σημαντικότερο είναι ότι η απόφαση προβλέπει δεκαετή επιμήκυνση των ωριμάνσεων των ομολόγων του δανείου του EFSF (δηλαδή για ένα ποσό ύψους περίπου 100 δισ. ευρώ). Αυτό σημαίνει ότι ο σταθμισμένος μέσος όρος ωρίμανσης των ομολόγων του δανείου αυτού ανεβαίνει από τα 22 στα περίπου 32 χρόνια. Τα ομόλογα αυτά θα ξεκινούσαν να αποπληρώνονται το 2023 και πλέον θα ξεκινήσουν να αποπληρώνονται το 2033.
Τα ανωτέρω συγκλίνουν στο ότι οι χρηματοδοτικές ανάγκες της χώρας είναι καλυμμένες για την επόμενη διετία τουλάχιστον ακόμη και στο πιο αρνητικό σενάριο, αυτό της μη έκδοσης νέων ομολόγων. Άρα, το Ελληνικό Δημόσιο μπορεί να σχεδιάσει τις εξόδους του στις αγορές χωρίς καμία απολύτως πίεση και με μόνο κριτήριο τη βέλτιστη διαχείριση του ελληνικού χρέους και όχι για να εξυπηρετήσει υποχρεώσεις. Η εξέλιξη αυτή σηματοδοτεί το οριστικό τέλος της συζήτησης για πιστοληπτική γραμμή στήριξης, αφού η γραμμή στήριξης υπάρχει ήδη στο δημόσιο ταμείο χωρίς δεσμεύσεις για πιθανές εκταμιεύσεις.
Στο επόμενο θα αναφερθούμε στα παραρτήματα που δείχνουν αν είναι δυνατός ο υπολογισμός ενός περίπου περιθωρίου ελαφρύνσεων και τι σημασία έχει για το ενδεχόμενο εφαρμογής ελληνικού αναπτυξιακού προγράμματος.
1. http://www.consilium.europa.eu/en/press/press-releases/2018/06/23/remarks-by-m-centeno-following-the-eurogroup-meeting-of-21-june-2018/?utm_source=dsms-auto&utm_medium=email&utm_campaign=Remarks+by+M.+Centeno+following+the+Eurogroup+meeting+of+21+June+2018
