Το ένα τρίτο των προστατευόμενων περιοχών του πλανήτη βρίσκονται πλέον υπό τη συνεχή και εντεινόμενη ανθρώπινη πίεση και παρέμβαση, λόγω της κατασκευής δρόμων, της αποψίλωσης των δασών, των γεωργικών καλλιεργειών, της αστικοποίησης, των εξορυκτικών και άλλων δραστηριοτήτων, με συνέπεια να έχουν καταντήσει μόνο κατ’ όνομα προστατευόμενες.
Αυτό είναι το – μάλλον σοκαριστικό- συμπέρασμα μιας νέας διεθνούς επιστημονικής έρευνας, της μεγαλύτερης του είδους της μέχρι σήμερα, σύμφωνα με την οποία προστατευόμενες εκτάσεις συνολικά έξι εκατομμυρίων τετραγωνικών χιλιομέτρων ή διπλάσιες σε έκταση από την Αλάσκα έχουν υποβαθμισθεί από τις ποικίλες ανθρώπινες παρεμβάσεις.
Από το 1992 έως σήμερα οι προστατευόμενες περιοχές παγκοσμίως έχουν περίπου διπλασιασθεί. Ο αριθμός τους ξεπερνά πλέον τις 202.000 και καλύπτουν πάνω από το 15% της ξηράς της Γης (και το 8% των θαλασσών), με στόχο να φθάσουν το 17% έως το 2020, όπως είχε συμφωνηθεί στο πλαίσιο της Σύμβασης του ΟΗΕ για τη Βιολογική Ποικιλότητα, που είχε υπογραφεί στο Ρίο το 1992. Αν και το καθεστώς τους ποικίλει διεθνώς, ο κοινός στόχος είναι η προστασία της φύσης στην επικράτειά τους.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής την Κένταλ Τζόουνς της Σχολής Γεωεπιστημών και Περιβάλλοντος του αυστραλιανού Πανεπιστημίου της Κουίνσλαντ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό “Science”, ανέλυσαν την κατάσταση σε σχεδόν 50.000 προστατευόμενες περιοχές (το ένα τέταρτο του συνόλου) και υπολόγισαν ότι το παγκόσμιο «ανθρώπινο αποτύπωμα» στις προστατευόμενες περιοχές είναι περίπου το μισό σε σχέση με τον παγκόσμιο μέσο όρο, όμως εμφανίζει επιδείνωση μετά το 1992.
Η μελέτη εκτιμά ότι έχει υποβαθμισθεί το 33% των προστατευόμενων περιοχών στην ξηρά, με συνέπεια, μεταξύ άλλων, να απειλείται η βιοποικιλότητα σε αυτές τις περιοχές. Από τις 111 χώρες που έχουν ορίσει προστατευόμενες περιοχές, στις 74 -πλούσιες και φτωχές- υπάρχουν μικρότερα ή μεγαλύτερα προβλήματα. Το 42% των προστατευόμενων περιοχών είναι πολύ ικανοποιητικά προστατευόμενες, δηλαδή απαλλαγμένες από σχεδόν κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα, ενώ το 10% είναι από κάθε άποψη προστατευόμενες, χωρίς την παραμικρή ανθρώπινη παρέμβαση, κυρίως σε απομονωμένες περιοχές της Ρωσίας και της Κίνας.
Η μελέτη προειδοποιεί ότι οι κυβερνήσεις συστηματικά υπερεκτιμούν το επίπεδο της προστασίας της φύσης και της πανίδας στις προστατευόμενες περιοχές. Η μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα στα λόγια και στην πράξη εντοπίζεται στις προστατευόμενες περιοχές της νότιας Ασίας, της Ευρώπης και της Αφρικής.
