Σήμερα στις αναπτυγμένες χώρες και κυρίως σε εκείνες με υψηλή εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού, οι νέοι γονείς δεν έχουν συναντήσει ή ακούσει για πάσχοντα από διφθερίτιδα, τέτανο, κοκκύτη, επιγλωττίτιδα, μηνιγγίτιδα από αιμόφιλο της ινφλουέντζας, τέτανο και εύλογα διερωτώνται, αν είναι αναγκαίος ο εμβολιασμός των παιδιών τους για τα νοσήματα αυτά. Ωστόσο, τα νοσήματα αυτά υπάρχουν σε κάποιες χώρες και μπορούν να μεταδοθούν σε ανεμβολίαστα ή ατελώς εμβολιασμένα άτομα που ζουν στη χώρα μας.
Το πρώτο εμβόλιο στα βρέφη είναι το εξαδύναμο (ηπατίτιδας Β, διφθερίτιδας, τετάνου, κοκκύτη, πολιομυελίτιδας και αιμόφιλου της ινφλουέντζας τύπου Β). Τα μικρά βρέφη δεν έχουν ανοσία στα παραπάνω νοσήματα και, όταν προσβληθούν, εμφανίζουν σοβαρή λοίμωξη.
Ι. Ηπατίτιδα Β
Σύμφωνα με υπολογισμούς του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.), το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού έχει μολυνθεί από τον ιό της Ηπατίτιδας Β και 350 εκατ. άνθρωποι έχουν αναπτύξει χρόνια νόσο (ο ιός παραμένει στον οργανισμό τους), ενώ αρκετές εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κάθε χρόνο πεθαίνουν από επιπλοκές της χρόνιας Ηπατίτιδας Β (κίρρωση, καρκίνο του ήπατος). Στην Ελλάδα, οι φορείς της νόσου υπολογίζονται σε 200.000 περίπου. Ποσοστό 20% των φορέων χάνουν τη ζωή τους από τη νόσο.
Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, χάρη στις προόδους της βιοτεχνολογίας, οι έρευνες για ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο για την Ηπατίτιδα Β, και μάλιστα με δυνατότητες μαζικής παραγωγής, απέδωσαν καρπούς. Η ένταξη του εμβολίου αυτού στα εθνικά προγράμματα εμβολιασμών παγκοσμίως είχε θεαματικά αποτελέσματα.
Πρέπει να αναφερθεί εδώ ότι η Ηπατίτιδα Β μεταδίδεται από την έγκυο φορέα στο νεογέννητο (κάθετη μετάδοση), από άτομα -φορείς στους ερωτικούς τους συντρόφους, αλλά αναφέρονται και περιστατικά ενδοοικογενειακής μετάδοσης. Ακόμη, όσο μικρότερη είναι η ηλικία του ατόμου που μολύνεται από τον ιό, τόσο μεγαλύτερος είναι ο κίνδυνος να γίνει χρόνιος φορέας.
ΙΙ. Λοιμώξεις από αιμόφιλο της ινφλουέντζας τύπου Β (Hib)
Το μικρόβιο αυτό, σύμφωνα με στατιστικές, προσέβαλε 1 στα 200 παιδιά κάτω των 5 ετών και προκαλούσε σοβαρές λοιμώξεις όπως μηνιγγίτιδα, επιγλωττίτιδα, μικροβιαιμία, πνευμονία, κυτταρίτιδα οφθαλμικού κόγχου και σηπτική αρθρίτιδα.
Πριν την ανακάλυψη του εμβολίου, που έγινε στις αρχές της δεκαετίας του 1990, στις ΗΠΑ (χώρα με αξιόπιστα στατιστικά δεδομένα) 20.000 παιδιά νοσούσαν κάθε χρόνο από Hib, από τα οποία 12.000 από μηνιγγίτιδα (κυρίως βρέφη, 6-12 μηνών). Μάλιστα ο Hib αποτελούσε τη συχνότερη αιτία μικροβιακής μηνιγγίτιδας σε παιδιά κάτω των 5 ετών και στο 25% από αυτά προκαλούσε μόνιμη εγκεφαλική βλάβη!
Μετά την κυκλοφορία του εμβολίου υπήρξε μια δραματική μείωση των λοιμώξεων αυτών στα εμβολιασμένα βρέφη και νήπια. Στις ΗΠΑ σήμερα τα περιστατικά μηνιγγίτιδας ανέρχονται σε λιγότερα από 100 το χρόνο.
ΙΙΙ. Κοκκύτης
Πρόκειται για οξεία λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος που οφείλεται στο μικρόβιο αιμόφιλος του κοκκύτη και είναι πολύ μεταδοτική. Πριν την ανακάλυψη του εμβολίου, αλλά και αρκετές δεκαετίες μετά τη μαζική εφαρμογή του, ο κοκκύτης ήταν νόσημα-φονιάς για τα βρέφη κάτω των 4 μηνών, κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες με εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους λόγω επιπλοκών (άπνοιας, πνευμονίας, κοκκυτικής εγκεφαλοπάθειας). Για τα άτομα μεγαλύτερων ηλικιών, η νόσηση από κοκκύτη είναι συνώνυμη του παροξυσμικού βήχα για διάστημα αρκετών εβδομάδων.
Σήμερα, μετά από πολλές δεκαετίας μαζικού εμβολιασμού, ο κοκκύτης εξακολουθεί να αποτελεί πρόβλημα για τη δημόσια υγεία σε πολλές περιοχές του κόσμου (Ευρώπη, ΗΠΑ, Αυστραλία, Νότια Αμερική και Αφρική). Έτσι, το 2012, σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (ECDC), σε χώρες της Ευρώπης καταγράφηκαν 38.242 κρούσματα, από τα οποία τα 12.688 στην Ολλανδία, 11.933 στο Ηνωμένο Βασίλειο, 4.684 στην Πολωνία, 4.247 στη Νορβηγία κλπ. Το 2014 καταγράφηκαν στην Αγγλία 3.388 εργαστηριακώς επιβεβαιωμένα κρούσματα. Από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στις ΗΠΑ, παρουσιάστηκε το 2012 η μεγαλύτερη επιδημία κοκκύτη των τελευταίων 60 χρόνων με 48.000 ασθενείς και 20 θανάτους που αφορούσαν βρέφη κάτω των 2 μηνών. Στην ηλικία αυτή τα βρέφη δεν είχαν προλάβει να ανοσοποιηθούν με εμβολιασμό.
Κύρια αιτία των επιδημιών κοκκύτη είναι η παραμέληση ή η μη ολοκλήρωση του εμβολιασμού για κοκκύτη και κατά δεύτερο λόγο η εξασθένιση της ανοσίας από εμβολιασμό μετά την παρέλευση αρκετών ετών. Για το λόγο αυτό σήμερα τα εθνικά προγράμματα εμβολιασμών προβλέπουν και 6η δόση αντικοκκυτικού εμβολίου, σε ηλικία 10-14 ετών.
Η πρόσφατη έλλειψη αντικοκκυτικών εμβολίων ίσως δεν είναι άσχετη με την αυξημένη ζήτηση διεθνώς.
IV. Διφθερίτιδα
Τα τελευταία χρόνια η διφθερίτιδα τείνει να εκλείψει στις περισσότερες χώρες λόγω των εμβολιασμών. Η τελευταία επιδημία υπήρξε το 1995 σε χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης (Ρωσία και Ουκρανία) με αρκετές χιλιάδες κρούσματα. Το τελευταίο κρούσμα στην Ευρώπη συνέβη τον παρελθόντα Αύγουστο στην Ισπανία και αφορούσε ένα εξάχρονο αγόρι που ήταν ανεμβολίαστο.
V. Τέτανος
Ο τέτανος δεν είναι μεταδοτικό νόσημα. Προκαλείται από ένα αναερόβιο μικρόβιο που μολύνει τα τραύματα (το κλωστηρίδιο του τετάνου). Μέχρι τελευταία, ο νεογνικός τέτανος στις μη αναπτυγμένες χώρες ήταν υπεύθυνος για εκατοντάδες χιλιάδες θανάτους κάθε χρόνο λόγω επιμόλυνσης του ομφάλιου λώρου κατά τη διατομή του. Σήμερα στις χώρες αυτές γίνεται αγώνας για εμβολιασμό των εγκύων, ώστε να μην κινδυνέψει το μωρό τους όταν γεννηθεί.
Γενικά, ο εμβολιασμός των παιδιών με αντιτετανικό εμβόλιο –εφόσον γίνονται και οι αναγκαίες επαναληπτικές δόσεις– εξασφαλίζει ανοσία, ώστε κάθε παιδί να μη χρειάζεται αντιτετανικό ορό μετά από κάθε τραυματισμό. Επιπλέον, οι ανά 10ετία αναμνηστικές δόσεις στην ενήλικη ζωή εξασφαλίζουν μόνιμη ανοσία.
VI. Πολιομυελίτιδα
Σήμερα έχει εξαφανιστεί σχεδόν από όλες τις χώρες του κόσμου χάριν της εκστρατείας εμβολιασμού από τον Π.Ο.Υ., τη UNICEF και άλλους οργανισμούς. Μικρές εστίες υπάρχουν στη Νιγηρία, το Αφγανιστάν και το Πακιστάν. Στόχος των διεθνών οργανισμών είναι να εξαφανιστεί η νόσος από προσώπου γης ώς το 2018.
*παιδίατρος, τέως δ/ντής Ε.Σ.Υ.
