Το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων σε ημερίδα που διοργανώθηκε στην ΕΣΗΕΜ-Θ

«Οι ψευδείς ειδήσεις (fake news) είναι σαν τα “ακραία καιρικά φαινόμενα” που αποτελούν σύμπτωμα της κλιματικής αλλαγής – έτσι οι ψευδείς ειδήσεις είναι σύμπτωμα του αναπτυσσόμενου ψηφιακού οικοσυστήματος».
Τη διαπίστωση ότι υπάρχει σοβαρό πρόβλημα με το σημερινό ψηφιακό οικοσύστημα διατύπωσε ο Μάρτιν Μουρ, διευθυντής του Κέντρου για τη Μελέτη των ΜΜΕ, της Επικοινωνίας και της Εξουσίας (King’s Kollege, Λονδίνο) τονίζοντας ότι το φαινόμενο δεν περιορίζεται στο ότι μία είδηση με απλή αφήγηση μπορεί γρήγορα να στρεβλώνεται και να διαδίδεται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Οι διαστάσεις του προβλήματος είναι ακόμη μεγαλύτερες από τις «ψευδείς ειδήσεις» – είναι αναγκαία μια επείγουσα μεταρρύθμιση του ψηφιακού οικοσυστήματος, αν θέλουμε να εμποδίσουμε την πολιτική να γίνεται ολοένα και πιο διχαστική και δυστοπική, υποστήριξε.
Ο Μάρτιν Μουρ ήταν κεντρικός ομιλητής με θέμα την κρίση της ψηφιακής αναξιοπιστίας στην ημερίδα «Η Περιφέρεια αφοπλίζει τα Fake News: Πως μπορούν δημοσιογράφοι, μέσα και κοινό να συμμαχήσουν εναντίον των ψευδών ειδήσεων», που διοργάνωσε σήμερα στη Θεσσαλονίκη η Ένωση Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Μακεδονίας-Θράκης, σε συνεργασία με την ευρωβουλευτή και μέλος της ΕΣΗΕΜ-Θ, Μαρία Σπυράκη.
Απαντώντας στο ερώτημα, τι λάθος συμβαίνει στο ψηφιακό μας οικοσύστημα, ο κ. Μουρ ανέφερε ότι οι τέσσερις βασικοί παράγοντες που έπρεπε να αναλάβουν την ευθύνη γι αυτό – οι δημοκρατικές κυβερνήσεις, οι μεγάλες ψηφιακές πλατφόρμες, το κοινό και οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί – απέτυχαν να το πράξουν. Και οι τέσσερις απέτυχαν να αναλάβουν την ευθύνη, μερικώς λόγω εσφαλμένου ιδεαλισμού, μερικώς λόγω άγνοιας, μερικώς λόγω αφέλειας, και μερικώς λόγω ανικανότητας.
Αυτό το νέο ψηφιακό οικοσύστημα στο οποίο κανένας από τους κεντρικούς παράγοντες δεν ήταν πρόθυμος ή ικανός να αναλάβει την ευθύνη, αφήνει αρκετό χώρο σε όσους έχουν αρκετά κίνητρα και πόρους για να επωφεληθούν, είπε.
Η λύση σύμφωνα με τον κ. Μουρ, δεν είναι η συνέχιση της τρέχουσας κατάστασης, που θα οδηγήσει σε επιτάχυνση των τάσεων που έχουμε δει μέχρι σήμερα και συγκέντρωση της ισχύος σε τεχνολογικούς γίγαντες – ούτε ο απόλυτος έλεγχος του ψηφιακού οικοσυστήματος. Υπάρχει ένας άλλος δρόμος: παίρνουμε τις αξίες και τις αρχές που ορίζουν τις φιλελεύθερες δημοκρατίες και τις μεταφράζουμε στον ψηφιακό χώρο, όπου δημιουργούμε δημόσιους χώρους και πλατφόρμες ως εναλλακτικές λύσεις σε ιδιωτικές, όπου δημιουργούμε ένα βιώσιμο περιβάλλον για ειδήσεις και πληροφορίες.
Η εποχή της ψηφιοποίησης της είδησης έχει συντελέσει άρρηκτα στη δημιουργία και εξάπλωση ψευδών ειδήσεων, οι οποίες αποκτούν έρεισμα μέσα σε λίγα λεπτά. Σήμερα έχουμε 340 εκατομμύρια tweets την ημέρα, 55 εκατομμύρια posts στο Facebook την ημέρα. Μόνο το Facebook έχει 1, 7 δισ. χρήστες. Είναι το μεγαλύτερο μέσο που υπάρχει στη γη, μπορεί να διαδώσει οποιοδήποτε γεγονός με τον πιο εύκολο τρόπο χωρίς να υπάρχει κανενός είδους φίλτρο, εκτός από την αναπαραγωγή και τα share των χρηστών.
Τον Ιούλιο του 2016, το 50% των Αμερικανών πολιτών, ειδικά των νέων από 18 έως 29 ετών, χρησιμοποιούσαν τις πλατφόρμες on line ως πρώτη είδηση, χωρίς να ελέγξουν αν αυτές οι ειδήσεις υπάρχουν. Μόνο των 27% από αυτούς έβλεπε τηλεόραση και μόνο το 5% διάβαζε εφημερίδες.
Στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ίντερνετ και οι πηγές τους ακόμη δεν θεωρούνται απολύτως κυρίαρχες, όμως θεωρούνται η τρίτη πηγή ενημέρωσης. Το 59% των Ευρωπαίων πολιτών ωστόσο χρησιμοποιεί μία φορά την ημέρα το διαδίκτυο.
Αναφέροντας παραδείγματα ψευδών ειδήσεων στις αμερικανικές εκλογές το 2016, στις γαλλικές εκλογές το 2017 και στην υπόθεση Brexit, ο κ. Μουρ τόνισε ότι στην Γερμανία επικρατεί ανησυχία ενόψει των επερχόμενων εκλογών και γι αυτό κολοσσοί των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και πλατφόρμες αναζήτησης, έχουν οργανώσει σεμινάρια για την ασφαλή πλοήγηση στο διαδίκτυο και έχουν εισάγει πρωτοβουλίες των χρηστών για τον ευκολότερο εντοπισμό των ψευδών ειδήσεων που κυκλοφορούν. Οι Γερμανοί βουλευτές παρακολουθούν σεμινάρια για την ασφάλεια στο διαδίκτυο, αλλά και τη διασφάλιση των προσωπικών τους λογαριασμών στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει ξεκινήσει συζήτηση για το ζήτημα των ψευδών ειδήσεων, όμως δεν βρέθηκε κοινή λύση αντιμετώπισης του ζητήματος, καθώς οι πολιτικές ομάδες είχαν διαφορετικές απόψεις για το αν πρέπει να υπάρξουν κυρώσεις και υπέρογκα πρόστιμα, ή αυτορύθμιση των κύριων παικτών, ανέφερε η κ. Σπυράκη.
«Για τα “fake news” φάρμακο δεν υπάρχει, αλλά υπάρχει ένας δρόμος για να μπορούμε να είμαστε πιο κοντά στην αλήθεια: αυτός ο δρόμος λέγεται ειδήσεις με υπογραφή, ειδήσεις στις οποίες υπάρχει ο τίμιος μεσολαβητής ανάμεσα στο γεγονός και στους πολίτες, που είναι ο δημοσιογράφος. Και στην πραγματικότητα, με τα λάθη, τις παραλείψεις μας, την προσωπική μας οπτική, (γιατί γι αυτό μας προτιμούν οι άνθρωποι), σημασία όμως έχει ότι βάζουμε την υπογραφή μας και ότι αυτό μπορεί να ελεγχθεί – και μαζί ελέγχεται η αξιοπιστία μας και η δυνατότητά μας να κάνουμε αυτό που είναι η δουλειά μας, να παρέχουμε πληροφόρηση που είναι η ψυχή της δημοκρατίας» τόνισε η κ. Σπυράκη.
«Η ΕΣΗΕΜ-Θ δοκιμάζει μια εναλλακτική προσέγγιση σε μια συζήτηση που εδώ και καιρό δεν διεξάγεται μόνο μέσα στην περιοχή της ενημέρωσης, αλλά έχει μεταφερθεί με ένταση στη δημόσια σφαίρα – και μάλιστα αποκτά πολιτικά χαρακτηριστικά», είπε ο πρόεδρος της Ένωσης, Νίκος Καρράς. Μόλις πριν από τρεις εβδομάδες, η νέα Επίτροπος της Ε.Ε. για την Ψηφιακή Πολιτική, Μαρίγια Γκάμπριελ, ανακοίνωσε τη σύσταση ομάδας εμπειρογνωμόνων με στόχο την καταπολέμηση των ψευδών ειδήσεων, επειδή θεωρεί ότι το φαινόμενο απαιτεί αντιμετώπιση σε ευρωπαϊκό επίπεδο, τόνισε ο πρόεδρος της ΕΣΗΕΜ-Θ.
Ακολούθησε συζήτηση μεταξύ δημοσιογράφων από μέσα μαζικής ενημέρωσης της Θεσσαλονίκης και της περιφέρειας για το φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων και το πώς τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που φέρει η τοπική και περιφερειακή ενημέρωση (ειδήσεις που παράγονται από περιοχές εκτός κεντρικής σκηνής, ΜΜΕ που κρατούν αποστάσεις από τη δεξαμενή των αναπαραγόμενων και ανακυκλούμενων ειδήσεων, επαληθεύουν την αξιοπιστία τους) μπορούν να γίνουν εργαλεία θωράκισης στο φαινόμενο των ψευδών ειδήσεων.